كـلام امـام حسیـن ع به عمر بن سعد

مالك ذبحك اللّه علی فراشك , ولا غفر لك یوم حشرك , فواللّه انی لارجوا ان لاتاكل من بر العراق الا یسیرا

((مالك ! ذبحك اللّه علی فراشك , ولا غفر لك یوم حشرك , فواللّه انی لارجوا ان لاتاكل من بر العراق الا یسیرا)). یـكی از ملاقاتهای سیدالشهدا(ع) در كربلا با ((عمر بن سعد))است كه بدون نتیجه , پایان پذیرفت ایـن جلسه به در خواست امام (ع) وبا حضور حضرت ابو الفضل وحضرت علی اكبر (ع) از یك طرف واز جانب دیگر ((عمر سعد)) همراه پسرش ((حفص )) وغلامش ((لاحق )) تشكیل شد ودیگران نیز بـیرون خیمه ایستادند اما اینكه دراین جلسه چه گفته وچه شنیده شد, تاریخ مطالب زیادی نقل نكرده است .

((ابن كثیر)) این جلسه را چنین توصیف می كند: ((حـتـی ذهـب هـزیع من اللیل ولم یدر احد ما قالا, قسمتی از شب (ثلث یا ربع )گذشت وكسی ندانست كه آن دو باهم چه گفتند)). ولی آنچه در كتب آمده است این كه حضرت به ((عمر سعد)) فرمود: ((ازخدابترس ! توكه می دانی من فرزند چه كسی هستم پس چرا مرا یاری نمی كنی ؟

((عمر سعد)) بهانه آورد كه : ((اخاف ان تهدم داری , می ترسم خانه ام را ویران كنند)). حضرت فرمود: ((من آن را از نو برای تو می سازم )). باز به بهانه دیگر متوسل گردید كه : ((اخاف ان تؤخذ ضیعتی , می ترسم باغ وزراعتم را بگیرند)). حضرت (ع) فرمود, ((من بهتر از آن را در حجاز به تو می دهم )). بـاز ((عـمر سعد)) به بهانه دیگری متمسك شد كه : ((ان لی بالكوفهٔ عیالا, می ترسم زن وبچه ام را ابن زیاد در كوفه بكشد)).

ایـنـجـا بـود كـه حـضـرت , عـصـبـانی شد وفرمود: ویرانی خانه ومزرعه , موجب جواز قتل فرزند پـیـامبر(ص ) نمی شود, لذا اورا نفرین كرد وفرمود: ((خداوند تورا دررختخوابت ذبح كند ودر روز قیامت تورا مورد بخشش قرار ندهد وامیدوارم كه ازگندم عراق نخوری مگر مقدار كم )). ((عمر سعد)) با استهزا گفت : ((اگر گندم نخوردیم از جو خواهیم خورد))[۱] . ((ابـن حـجـر)) نـقـل می كند كه روزی عمر سعد به امام حسین (ع) گفت : ((ان قوما من السفها یزعمون انی اقتلك )). ((جمعی از نادانان می گویند كه من قاتل شما هستم )). حضرت فرمود: ((اینان سفیه نیستند ودرست می گویند))[۲] .

● سعد بن ابی وقاص كیست ؟

((سـعـد بـن ابـی وقـاص )) پـدر ((عمر سعد)) از كبار صحابه پیامبر(ص ) ودارای موقعیت ممتاز اجـتماعی بود ویكی از شش نفری بود كه ((عمر بن خطاب )) برای خلافت , كاندید كرده بود, وی در نـقـل فضایل امیرالمؤمنین (ع) كوتاهی نمی كرد درسفر حج برای دو همسفر عراقی خود, پنج حـدیـث مـهـم از فـضـایـل آن حـضـرت را نقل كرد: ((حدیث برائت , ابواب , رایت , منزلت , غدیر)) وهـنـگـامـی كه در مكه دید اطرافیان معاویه مشغول دشنام دادن به علی (ع) هستند, گریه كرد وگـفـت : ((در آن حـضرت ,فضائلی است كه اگر یكی از آنها در من بود, از دنیا وآنچه در آن است برایم بهتر بود)).

عـامـه , اورا از ((عـشره مبشره )) می دانند, در سن هفده سالگی ایمان آورده ودرسال ۵۰ یا ۵۵ به وسـیـلـه مـعـاویه مسموم گردید وصیت كرد مرا در آن لباسی كه در جنگ بدر به تن داشتم وبا مـشـركـیـن مـی جـنـگـیدم , دفن كنید[۳] منتها چرا با اعتراف به مقام امیرالمؤمنین (ع) با آن حـضـرت بیعت نكرد, پاسخ این است كه او خودش داعیه حكومت داشت ورمز آن را باید در جمله امـیرالمؤمنین (ع) در خطبه ۴۳ از نهج البلاغه جستجو كرد كه فرمود: ((ان اخوف ما اخاف علیكم اثنان : اتباع الهوی وطول الامل )), ولی مع الوصف دسته مقابل را هم كمك نكرد, ((هم الذین خذلوا الـحـق ولـم یـنـصـرواالـبـاطل ))وی در موقع مرگ , ۳۶ فرزند از یازده زن داشت كه یكی از آنان ((عمرسعد))است .

● عمر بن سعد

ولادت ((عمر سعد)) در سال ۲۳ در روز مرگ عمر بن خطاب است ودر واقعه كربلا ۳۷ سال داشته ودر سن ۴۳ سالگی به دستور مختار كشته شد. مـطـلـب مـشـهـوری ولـی غـلـط بـه ((سـعـد بـن ابـی وقـاص )) نسبت داده می شود كه وقتی امـیـرالمؤمنین (ع) جمله : ((سلونی قبل ان تفقدونی ))را فرمود: ((سعد)) برخاست وگفت : ((در سروریش من چند تار موی هست ))؟

حضرت فرمود: ((در خانه تو بزغاله ای هست كه فرزندم حسین را شهیدمی كند)). اولا: چنین سؤال جاهلانه ای از شخصیتی مانند ((سعد بن ابی وقاص )) بسیاربعیداست . وثانیا: در موقع ایراد خطبه , عمر سعد نوجوان بوده است .

((مـحـقـق كـم نظیر, میرزا ابو الفضل تهرانی قدس سره )), صاحب كتاب نفیس ((شفا الصدور)) می فرماید: ((این جریان در امالی صدوق , مجلس ۲۸ آمده ودر آنجانامی از ((سعد)) نیست وتعبیر بـه رجل شده است وچند نفر از مجاهیل در سلسله روایت قرار گرفته اند واصولا سعد از متخلفین از بـیـعـت بوده وبه كوفه نیامده است ومؤید این مطلب كلام ((ابن ابی الحدید))است كه وقتی این جریان را در عداد اخبارغیبیه امیرالمؤمنین ذكر كرده , آن شخص را ((انس نخعی )) پدر ((سنان )) یا تمیم بن اسامهٔ پدر حصین معرفی می كند))[۴] .

● بستن آب در كربلا

یـكـی از اعـمـال زشـتی كه در كربلا رخ داد, ماجرای بستن آب به روی خیمه های حسینی وزنها واطفال بود. ((یـزیـد بن حصین همدانی ))[۵] كه نامش در فهرست شهدای كربلا, جاودانه شده است ـبه سـیـد الشهدا(ع) عرض كرد: ((اگر اجازه دهید در مساله بستن آب , باعمر بن سعد صحبتی كنم شاید مؤثر واقع شود)).

امـام (ع) اجـازه فـرمـود ((یزید بن حصین )) به طرف چادر وخیمه ((عمر ابن سعد))حركت كرد وچـون وارد شـد, بـه ((عـمـر سـعـد)) سلام نكرد واین رفتار, ((عمر سعد))رابسیار ناراحت كرد وگفت : ((یا اخا همدان ! ما منعك من السلام , الست مسلما))!. ((ای برادر همدانی ! چرا سلام نكردی ؟مگر من مسلمان نیستم ))!. ((فـقـال له : هذا ما الفرات تشرب منه كلاب السواد وخنازیرها وهذا الحسین بن علی ونساؤه واهل بیته یموتون عطشا وانت تزعم انك تعرف اللّه ورسوله )).

((یزید بن حصین گفت : این آب فرات است كه همه حیوانات از آن استفاده می كنند, اما حسین (ع) زنان وبچه هایش در اثر تشنگی در حال هلاك شدن هستند, مع الوصف تو ادعای مسلمانی داری ))! . ((عـمر سعد)) سرش را پایین انداخت وگفت : ((واللّه یااخا همدان ! انی لاعلم حرمهٔ اذاهم ولكن ما اجد نفسی تجیبنی الی ترك الری لغیری )). ((مـی دانـم آزار واذیـت ایـن خـانـدان حرام است , اما خواهشهای درونی من اجازه نمی دهد كه از حكومت ری به نفع دیگری دست بكشم ))!!. ((یـزید بن حصین )) برگشت وبه حضرت عرض كرد, ((قد رضی ان یقتلك بولایهٔ الری , عمر سعد برای رسیدن به حكومت ری , راضی به قتل شما شده است ))[۶] .

● جوانمردی

مـسـالـه بـستن آب در كربلا, قضیه تازه ای نبود بلكه در نبرد صفین هم ((معاویه ))آب را به روی سـپـاهـیـان امـیرالمؤمنین (ع) بست , هرچند ((عمرو عاص )) با این عمل مخالف بود ومی گفت : ((مـعـاویـه ! سـربازان علی تشنه نمی مانند وتو وسربازانت سیراب )) اما معاویه بر بستن آب , اصرار می ورزید تا به دنبال مذاكرات بی فایده ,((مالك اشتر واشعث بن قیس )) شریعه را از دست سربازان مـعـاویه در آوردند آنگاه معاویه به عمرو عاص گفت : ((آیا به نظر تو علی دست به عمل مقابله به مثل می زند))؟

((عـمـرو)) مـی گـویـد: ((ظـنـی انـه لا یـسـتـحـل منك ما استحللت منه وان الذی جا له غیر الما))[۷] . ((عقیده ام این است كه امیرالمؤمنین روا نمی دارد چیزی را كه تو آن را روا داشتی , چون علی برای بستن آب به اینجا نیامده است )) به قول ((ملای رومی )).

در شجاعت شیر ربا نیستی

در مروت خود كه دانه كیستی .

((مرحوم شهریار هم به این جریان اشاره دارد:

سه بار دست به دست آمد آب ودر هربار

علی چنین هنری كردی واو چنان هوسی .

فضول گفت كه ارفاق تا به این حد بس

كه بی حیائی دشمن زحد گذشت بسی .

جواب داد كه ما جنگ بهر آن داریم

كه نان وآب نبندد كسی به روی كسی .

توهم بیا وتماشای حق وباطل كن

به بین كه درپی سیمرغ می جهد مگسی .

پی‌نوشتها:

۱) بحار,۴۴/۳۸۸, اعیان الشیعهٔ , ۱ / ۵۹۵ البدایهٔ والنهایهٔ , ۸ / ۱۷۵ , خوارزمی ,۱/۲۴۵.

۲) تهذیب التهذیب ۷/۴۵۰.

۳) اسد الغابه , ۲/۲۹۰ بحار, ۲۸/۱۳۰ ۴۰/۳۹ پیغمبر ویاران , ۳/۱۲۴.

۴) شفا الصدور, ۱/۳۷۳ , شرح نهج ابن ابی الحدید, ۲/۲۸۶ ۱۰/۱۴.

۵) شـبیه این جریان برای ((انس بن حرث كاهلی وبریر بن خضیر همدانی )) هم ذكر شده است كه یاتعدد قضیه بوده یا اشتباه در اسامی روات , رخ داده است .

۶) كشف الغمهٔ , ۲/۴۷.

۷) وقعه صفین , ۱۸۶.

۸) ابصار, ۶۹ ـ حیاهٔ الحسین , ۳/۱۲۶ اعیان , ۱/۵۹۹ ـ حسین (ع) نفس مطمئنه , ۱۶۴.

۹) مقتل الحسین (ع) خوارزمی , ۲/۸, مقتل الحسین مقرم , ۲۸۹.

۱۰) ملهوف ,۴۲ البدایهٔ والنهایهٔ , ۸/۱۸۱.

۱۱) ملهوف , ۵۲.

۱۲) بحار, ۴۴/۳۰۶.

۱۳) الامامهٔ والسیاسهٔ , ۲/۱۹ طبری , ۶/۶۲.

---