ابنیه روستایی سنگین

نگاهی گذرا به نمونه های ساختمان‌های روستائی در نواحی گوناگون کشور بیانگر بهره‌ برداری هوشمندانه‌ی اهالی از مواد و مصالح موجود در دسترس برای برآورد نیازهای ساختمانیشان …

نگاهی گذرا به نمونه های ساختمان‌های روستائی در نواحی گوناگون کشور بیانگر بهره‌ برداری هوشمندانه‌ی اهالی از مواد و مصالح موجود در دسترس برای برآورد نیازهای ساختمانیشان است. اساس اندیشه‌ این روستائیان کاهش هزینه های مربوط به ساختمان و پرهیز از حمل و نقل بیجا و استفاده از مصالح غیر بومی و افزایش قابلیت ها و دوام مصالح بومی برای ساختمان سازی و ایجاد سرپناه برای خانواده و فضاهای مناسب برای محصولات و عوامل تولیدی است. از نظر یک روستائی خاک و سنگ و چوب و نی و گیاهان بومی و بوته خار و ... هر کدام به نوعی مصالح ساختمانی بوده و اگر به صورت صحیحی از آنها بهره برداری شود، نقش واقعی خود را در ایجاد فضاهای مطلوب ایفا خواهند کرد. ابنیه روستائی را براساس نوع و کیفیت مصالح به دو گروه ابنیه‌ روستایی سبک و ابنیه روستایی سنگین دسته بندی می‌کنیم

ابنیه روستایی سنگین شامل بناهای سنگی و گلی می شود. مصالح اصلی و عمده‌ این نوع بناها خاک، سنگ و چوب است. با این که بناهای چوبی را می توان در زمره‌ خانه های سبک دانست ولی نظر به این که دارای ساختار قوی و مستحکم هستند و امکان جابجائی آنها مطلقاً وجود ندارد، در همین دسته جای می گیرند.

۱) خاک:

خاک رایج ترین مصالح ساختمانی در روستاهای ایران است. ماده اساسی تشکیل دهنده‌ خاک، ذرات رس است که پس از خیس شدن در آب، حالت چسبندگی پیدا می‌کند. انتخاب خاک مناسب بستگی به نوع مصرف آن در ساختمان دارد. ابتدائی ترین شکل استفاده از خاک، بدون این که انسان نیرو و وقتی را برای شکل دادن به آن مصرف کند، استفاده از کلوخ است که روستائیان این قطعات نامنظم را گرد آوری کرده و برای پرچین دیوار

باغ ها و یا نخلستان ها استفاده می کنند. خشت یکی دیگر از اشکال استفاده از خاک است که برای چیدن دیوارها، زدن طاق ها استفاده می شود. که شکل هندسی آن امکان تهیه‌ سطوح کاملاً صاف و هندسی و به وجود آوردن شکستگی در دیوارها را فراهم می‌کند. آجر، همان خشت پخته است. پس از این که این خشت ها را به مدت دو تا سه روز حرارت دادند، انواع مختلفی از آجر به دست می آید. تحمل آجر در مقابل فشار، بسیار زیادتر از خشت است. از آجرها برای دیوار چینی، سقف و طاق زدن، و انواع طرح های مشبک، استفاده می شود. اصولاً در روستاهای ایران، آجر رواج گسترده ای نداشته و غالباً از خشت و چینه گلی استفاده می شود.

۲) سنگ

در مناطق کوهستانی و کوهپایه ها، مصالح عمده ساختمانی از سنگ می باشد. بهترین سنگ های ساختمانی، سنگ هائی هستند که قابلیت تیشه خوری داشته باشند. در بسیاری از مناطق روستائی برای امور ساختمان سازی از قلوه سنگ های رودخانه ‌ای بهره می‌ گیرند. علاوه بر نواحی کوهستانی، در بسیاری از مناطق نیز قسمت کرسی چینی خانه‌ها یا قسمت پائین دیوارها، از سنگ ساخته می شود تا بتواند مانع نفوذ رطوبت سطحی و رطوبت بالا رونده شود. کاربرد سنگ در ساختمان به دیوار چینی محدود نمی شود. برای کف سازی و پوشاندن سطح معابر عمومی روستاها و حتی در طاق زدن نیز از سنگ نیز استفاده می شود.

۳) سازه های چوبی:

در مناطق جنگلی و جایی که چوب در آن فراوان است، مواد اصلی ساختمان را چوب تشکیل می دهد. برای برپایی ساختمان، بر روی زمین سکوئی می سازند تا با استفاده از آن مشکل رطوبت زمین را حل کنند. علاوه بر ساخت خانه، با چوب انواع نرده ها، پلکانها، حفاظ ها، ستون ها و ... را نیز درست می کنند.

م. پارسا