کارآگاهان دریاد‌ماندنی

از ابتدای ظهور سینما، «کارآگاهان» یکی از محورهای روایی پرمخاطب محسوب می‌شدند؛ بعضی‌هاشان بنا به شهرت کوتاه منبع ادبی‌شان فقط در دوره‌ای خاص به سینما راه یافتند و بعد هم فراموش …

از ابتدای ظهور سینما، «کارآگاهان» یکی از محورهای روایی پرمخاطب محسوب می‌شدند؛ بعضی‌هاشان بنا به شهرت کوتاه منبع ادبی‌شان فقط در دوره‌ای خاص به سینما راه یافتند و بعد هم فراموش شدند مثل آن کارآگاه چینی باهوشی که دهه ۳۰ میلادی را به خود اختصاص داد یا مثل «مایک هامر» که جز در آن سریال اواسط دهه ۷۰ و ادامه‌اش در دهه ۸۰ و چند فیلم سینمایی کم اهمیت، ماندگاری چندانی نیافت. بعضی‌ها هم مثل «مت هلم» در چارچوب تلویزیون محدود ماندند و خیلی‌ها هم یا منبع ادبی نداشتند یا اگر داشتند از داستان‌های کوتاه سر درآوردند و چند فصل از یک سریال پرمخاطب را به خود اختصاص دادند و فراموش شدند مثل آن کارآگاه لاتینی‌تبار امریکایی «توما» که مجبور بود در جامعه‌ای که سیاهان چندان مورد توجه نبودند، با دورگه بودنش کنار بیاید یا مثل آن کارآگاه ایتالیایی‌تبار «بارتا» که میان مرز پلیسی بودن یا گنگستر شدن در تلاطم بود. البته «شفت» هم بود که تماماً سیاهپوست بود و درگیر با موضوعات نژادی یا همتای مؤنث سیاهپوستش «کریستی لاو» در سریال پرمخاطب «کریستی لاو را خبر کنید»؛ اینها همه بودند اما آنهایی توانستند یک قرن را به خود اختصاص دهند که منابع ادبی معتبری پشت سرشان داشتند مثل «شرلوک هولمز»، «پوآرو»، «خانم مارپل»، «سام اسپیت»، «مارلو»، «مگره» و... خصوصیت مشترک این شخصیت‌ها این بود که شبیه شمایل واقعی یک کارآگاه نبودند. آنها بیشتر شبیه کاشفانی بودند که به جست‌وجوی راز و رمز سرزمینی می‌رفتند که ناشناخته بود: «سرزمین جنایت»؛ هولمز به «موقعیت» بیشتر اهمیت می‌داد تا به آدم‌های درگیر آن موقعیت. «پوآرو» نه به «موقعیت» اهمیت می‌داد نه به آدم‌ها؛ او دلمشغول اشیا و ارتباط آنها با «هنر جنایت» بود. «مارپل» می‌خواست با شناختی که از آدم‌های جامعه روستایی کوچکش داشت، کل دنیا را تحلیل کند. «اسپیت» عملگرایی بود که هدفش درآوردن یک لقمه نان بود. «مارلو» کارآگاهی شاعرمسلک به حساب می‌آمد که مثل بوکسورها با واقعیت جامعه زیرزمینی روبه‌رو می‌شد و «مگره» ادیبی بود که «جنایت» را در ارتباط «ادبیات و واقعیت» جست‌وجو می‌کرد. اینها در حافظه ما مانده‌اند و احتمالاً باز هم خواهند ماند به صرف خودشان، بیشتر و کمتر به دلیل فیلم‌ها یا سریال‌هایی که آنها را به ما معرفی کردند!