چالش های پیش روی كلیسای كاتولیك پس از مرگ پاپ ژان پل دوم

انتخاب پاپ جدید فرصتی برای كلیسای كاتولیك فراهم می آورد تا موقعیت كنونی خود را ارزیابی كند و به آینده بنگرد

به گزارش بی‌بی‌سی، بسیاری معتقدند با پایان دوره پاپ ژان پل دوم، برای پاپ جدید، رهبر یك میلیارد كاتولیك جهان، این امكان پدید می‌آید كه درباره مسائل معنوی و اخلاقی كه در دهه‌های آخر قرن بیستم بحث و جدل‌های فراوانی برانگیخته بود، تجدید نظر كند. گذشته از بحث‌هایی كه درباره تعالیم مذهب كاتولیك در جریان است، رشد سریع تعداد پیروان این مذهب در كشورهای درحال توسعه به این معنی است كه در حال حاضر بخش عمده پیروان كلیسای كاتولیك اهل كشورهای فقیری هستند كه احتمالا حقوق بشر هم در آنها رعایت نمی‌شود. از این رو این سوال مطرح می‌شود كه آیا كلیسای كاتولیك برای پیروانش صرفا نقش مذهبی و روحانی ایفا می‌كند؟ این كلیسا تا چه حد باید مسائل اجتماعی را در دستوركار خود بگنجاند و در سیاست درگیر شود؟ از سوی دیگر عامه مردم خواستار تغییرات اساسی در ساختار داخلی كلیسای كاتولیك هستند. سوال اصلی این است كه قدرت اصلی كلیسا باید در اختیار چه كسی باشد؟ آیا قدرت مركزی كلیسا باید در اختیار نظام بوروكراتیك واتیكان باشد یا به كشیش‌های كاتولیك در سراسر جهان توسعه پیدا كند؟ در این برهه حساس در تاریخ كلیسای كاتولیك، حتی نقش پاپ نیز مورد بحث است. كاردینالهایی كه باید پاپ جدید را انتخاب كنند موضوعات بسیاری برای تامل دارند.

تغییر نگرش

تعداد منتقدان كلیسای كاتولیك هیچگاه كم نبوده است. چه در داخل ساختار این كلیسا و چه در خارج از آن افرادی وجود دارند كه آن را نهادی درگیر بحران می‌دانند. آنها كلیسای كاتولیك را متهم می‌كنند به تغییر دیدگاهها در دنیای مدرن بی‌توجه بوده و این امر منجر به این شده است كه بسیاری از مردم، از جمله جوانان، نگرش سنتی این كلیسا را مورد سوال قرار دهند. به عنوان مثال از دید بسیاری از مردم، پدیده ازدواج، كه كلیسای كاتولیك بر آن تاكید دارد دیگر پیش شرط تشكیل خانواده نیست. دیگر كمتر كسی به مخالفت مداوم كلیسای كاتولیك با راههای پیشگیری از بارداری توجه می‌كند و تاثیر نهضت‌های برابری زنان در صحنه سیاست باعث شده كه كلیسای كاتولیك به عنوان آخرین دژ نابرابری علیه زنان تلقی شود. منتقدان كلیسای كاتولیك با اشاره به كاهش تعداد افرادی كه هر یكشنبه در مراسم مذهبی كلیساهای كاتولیك در كشورهای غربی شركت می‌كنند، آن را شاهدی بر بی‌اطلاع بودن كلیسای كاتولیك از طرز تفكر و نگرش بخش بزرگی از پیروان خود می‌دانند. كاهش تعداد مردان جوانی كه برای كشیش شدن اقدام می‌كنند نیز موجب نگرانی است. در ایالات متحده آمریكا كلیسای كاتولیك برای پر كردن صندلی‌های خالی مدارس مذهبی خود به تبلیغات متوسل شده است. بسیاری این مسائل را ناشی از سرخوردگی بسیاری از كاتولیكها از ناكامی واتیكان در انجام اصلاحاتی می‌دانند كه انتظار می‌رفت، بویژه در مورد پیشگیری از بارداری، انجام شود. از دیگر مسائل مورد بحث در ارتباط با كلیسای كاتویك اصرار آن بر مجرد ماندن كشیشها و مخالفت با داشتن كشیش‌های زن است.

یكی از بحرانهایی كه كلیسای كاتولیك با آن درگیر بوده موضوع سوء استفاده جنسی توسط كشیشهای كاتولیك بویژه در آمریكا است.

اینكه كشیشهای كاتولیك، در مواردی طی سالهای طولانی، به سوء استفاده جنسی از كودكان سرگرم بودند خود به اندازه كافی برای كلیسای كاتولیك بدنامی ببار آورد؛ اما افشای این واقعیت كه كشیشهای كاتولیك سعی در مخفی كردن این ماجرا داشتند، ضربه بزرگی بر وجهه كلیسای كاتولیك وارد آورد. با وجود همه اینها به نظر می‌رسد در بسیاری از مناطق در حال توسعه جهان كلیسای كاتولیك همچنان از اقتدار برخوردار است و پیروان خود را دارد و به فعالیتهایش ادامه می‌دهد. به عنوان مثال در بسیاری از كشورهای آفریقایی كلیساها همیشه پر از جمعیت است و كشیشها به زحمت از پس تعداد زیاد افرادی كه به مذهب كاتولیك می‌گروند، بر می‌آیند. استراتژی جدید؟ اما سوال این است كه كلیسای كاتولیك چگونه باید به نیازهای انبوه پیروان خود پاسخ گوید؟ در آمریكای لاتین كه تعداد كاتولیكها بسرعت افزایش پیدا كرده، در داخل كلیسای كاتولیك بر سر پدیده جدیدی كه "مذهب در راه آزادی" شناخته شده شكاف ایجاد شده است. پیروان این پدیده، با توجه به رسالت عیسی مسیح كه یار بینوایان بود، انسانهای محروم را تشویق می‌كنند كه خود را از ستم سیاسی و اقتصادی رهایی بخشند. واتیكان با كشیشها و اسقفهایی كه به نظر برسد از تغییرات انقلابی حمایت می‌كنند شدیدا مخالفت می‌كند و آن را نوعی از حركت اجتماعی آمیخته به ماركسیسم می‌داند. حال هر كسی كه جانشین پاپ ژان پل دوم شود با واكنش خود به تمام این مسائل به محك آزمایش گذاشته خواهد شد. اما او قطعا از این نكته آگاه خواهد بود كه میلیونها كاتولیك در كشورهای در حال توسعه در فقر بسر می‌برند. یك موضوع حتمی است و آن اینكه اگر پاپ جدید اهل آمریكای لاتین یا آفریقا باشد، بعد جدیدی به بحث‌های مربوط به اولویتهای كلیسای كاتولیك در قرن بیست و یكم خواهد داد. دوران زمامداری پاپ ژان پل دوم شاهد سقوط كمونیسم بود. در حال حاضر رقیب اصلی كلیسای كاتولیك در بسیاری از نقاط جهان برای جلب ایمان مردم، اسلام است.

سنت گرایان در مقابل ترقی خواهان

انتظار می‌رود كه كاردینالها در انتخاب پاپ جدید برای نقش او در قرن بیست و یكم اهمیت ویژه‌ای قائل شوند. تشكیلات اداری واتیكان نیز زیر ذره بین خواهد بود. بسیاری از مقامات كلیسای كاتولیك روزهایی پر هیجان دوره فعالیت شورای دوم واتیكان را زمانی كه پاپ ژان بیست و سوم "پنجره های واتیكان را گشود" و تغییرات و اصلاحات را به آن راه داد به یاد دارند. هدف اصلی این تغییرات اعطای اختیارات بیشتر به اسقف‌ها برای اداره كلیسای كاتولیك بود. اما آنچه پس از آن در كلیسای كاتولیك رخ داده طرفداران ترقی در این كلیسا را مایوس كرده است. آنها كلیسای كاتولیك را تحت اداره نظام بوروكراتیك خشكی می‌دانند كه قدرت مركزی را در اختیار دارد، در مقابل هرگونه تغییر مخالفت می‌كند، مایل به واگذاری قدرت خود نیست و روحانیون ناراضی را بسرعت خاموش می‌كند. نیازی به گفتن نیست كه سنت گرایان در واتیكان دیدگاه متفاوتی نسبت به نقش خود دارند. آنها می‌گویند در زمانی كه ارزشهای معنوی و اخلاقی در جهان در خطر است باید بر تعالیم كلیسا تاكید كرد. اما دیگران معتقدند تمركز گرایی در كلیسای كاتولیك سدی در برابر وحدت مسیحیان جهان است و معتقدند برای آشتی دادن بیشتر كلیسای كاتولیك با فرقه‌های مسیحی دیگر، اصلاحات در نظام بوروكراتیك واتیكان ضروری است.

"دمكراسی" واتیكان

بسیاری از كاردینالها و اسقف‌ها معتقدند حركت بسوی دمكراسی بیشتر در داخل كلیسای كاتولیك، باید در روند انتخاب پاپ هم اعمال شود. آنها می‌گویند چرا گروهی از كاردینالهای برجسته باید پاپ را انتخاب كنند؟ اگر این اسقف‌ها نظرات خود را اعمال كنند به سنت چند صد ساله واتیكان پایان داده خواهد شد و گزینش جانشین پاپ ژان پل دوم آخرین مجمع كاردینال‌ها به سبك قدیم خواهد بود. در هر حال كلیسای كاتولیك و پاپ جدید در آغاز هزاره سوم با چالشهای بزرگی روبرو هستند.