امراض قلبی در صدر بیماری های غیر واگیر کشور

براساس نتایج مطالعات وزارت بهداشت, بیماری های قلبی و عروقی سومین بار مهم بیماری ها را به جامعه تحمیل می کند

براساس نتایج مطالعات وزارت بهداشت، بیماری های قلبی و عروقی سومین بار مهم بیماری ها را به جامعه تحمیل می کند. به گفته دکتر محمدباقر لاریجانی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیماری های غیرواگیر به صورت اپیدمی در کشور در حال گسترش است و در سال های آینده باید منتظر مواجهه با سونامی این گونه بیماری ها در کشور باشیم. به نوشته خبرگزاری مهر دکتر لاریجانی تصریح کرد: آموزش های عمومی از مهم ترین مسائل در زمینه پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی است که باید مورد توجه رسانه ها و افکار عمومی قرار گیرد. همچنین دکتر مرضیه وحید دستجردی بار دیگر بیماری های قلب و عروق را در رتبه اول دلایل مرگ و میر در کشور برشمرد و اظهار امیدواری کرد که مراکز درمانی و دانشگاهی شاهد توسعه خدمات و تحقیقات در این زمینه باشند.

با این که سال هاست کارشناسان درباره تاثیر رژیم غذایی پرچرب ایرانی ها و نداشتن تحرک جسمی در بروز بیماری های قلبی هشدار می دهند، اما به نظر می رسد تا سکته قلبی گریبان یکی از افراد نزدیک خانواده یا خود ما را نگیرد، نسبت به موضوع بی توجه خواهیم بود و آن را جدی نخواهیم گرفت. صفحه خانواده و سلامت که همواره در اطلاع رسانی و آگاهی بخشیدن به افکار عمومی درباره موضوعات مختلف سلامت تلاش جدی داشته، این بار به موضوع نقش عوامل روانی در بروز بیماری های قلبی و عروقی پرداخته است که امیدواریم مورد توجه قرار گیرد.

● تنش روانی و سلامت قلب

در دهه ۶۰، ۲ دانشمند در زمینه بیماران قلبی به تقسیم بندی جدیدی دست یافتند. آن ها افراد را به ۲ دسته تیپ شخصیتی A و B تقسیم کردند. در این دسته بندی افرادی که در تیپ شخصیتی A قرار می گیرند، افرادی عصبی، منضبط، درون گرا و گروه B افرادی آرام، برون گرا و ... هستند. آن ها دریافتند بیشترین تعداد حملات قلبی در گروه اول رخ می دهد و به این ترتیب این نتیجه به دست آمد که عوامل روانی نقش مهمی در بروز امراض قلبی دارد. البته این بدان معنا نیست که تیپ شخصیتی B از خطر امراض قلبی مصون است بلکه آن ها به علت اضافه وزن، چاقی و نداشتن تحرک جسمی به این دسته از بیماری ها مبتلا می شوند.

دکتر سیداحمد سر رشته دار متخصص داخلی و فوق تخصص قلب با بیان این مقدمه به خراسان می گوید: ما همواره با ۲ دسته از بیماران روبه رو هستیم. دسته ای که دچار مشکلات روانی مثل اضطراب، استرس، اختلالات رفتاری و ... هستند و دسته دیگری که پس از ابتلا به امراض قلبی دچار افسردگی و اضطراب می شوند. در واقع ۶۰ درصد مبتلایان به سکته قلبی پس از بهبود عارضه خود دچار افسردگی و ۲۵ درصد آن ها به افسردگی شدید مبتلا می شوند. این امر هم در عود بیماری و هم در به تاخیر افتادن بهبودی نقش دارد.

بهتر است موضوع را با ذکر یک مثال روشن تر کنیم. انسان مانند راننده و بدن مانند یک خودرو است. اگر راننده ای بلد نباشد درست رانندگی کند، یک خودروی صحیح و سالم را ظرف مدت کوتاهی از بین می برد. اگر انسان نداند چگونه باید از بدن و روان خود مراقبت کند، بدن به زودی مستهلک می شود و فرد را دچار عوارض می کند. سلامت روان به طور مستقیم بر سلامت جسم تاثیر دارد. وقتی مشکلات روانی به فرد هجوم بیاورد،ضربان قلب و فشار خون افزایش پیدا می کند، قدرت انقباضی قلب بالا می رود و درست مثل این است که موتور خودرو تحت فشار شدیدی قرار بگیرد و پس از مدتی نتوان خودرو را به حرکت درآورد.

خوب است بدانید هربار که دچار استرس، اضطراب، ترس و یا هر هیجان منفی دیگری می شویم، هورمونی به نام آدرنالین ترشح می شود که باعث تنگی عروق و افزایش فشار خون در بدن می شود. اضطراب و استرس و بی خوابی ناشی از آن در دراز مدت به تجمع سموم در بدن منجر می شود به نحوی که این سموم به بدن صدمه می زند.

دکتر سررشته دار با اشاره به اصطلاح قدیمی ها که از مرگ ناگهانی با عنوان دق کردن استفاده می کردند، می گوید: دق همان مرگ ناگهانی ناشی از سکته قلبی است و طبق آمارها اولین علامت سکته قلبی در ۲۵ درصد موارد، مرگ است.

در واقع ایجاد ترکیبات مضر و سموم در بدن ناشی از اضطراب، ترس، استرس، هیجانات منفی، مشکلات روانی و غیره نظم ضربان قلم را از بین می برد. مهم ترین و شایع ترین علت مرگ ضربان های نابجا در ساعت اول پس از سکته قلبی است و تا ۳روز این خطر وجود دارد. به همین دلیل است که در بخش مراقبت های ویژه تا ۳روز یا بیشتر ضربان قلب بیمار به طور دائم کنترل می شود تا ضربان نابجا باعث فوت بیمار نشود. در واقع طی روزها، اختلالات الکتریکی عضله قلب سلامت فرد را تهدید می کند و پزشک نگران بازگشت بی نظمی به عضله قلب در اثر این اختلالات الکتریکی است. در این دوره هرگونه هیجان و استرسی برای بیمار مضر است و سکوت مطلق، نور کم و استراحت مطلق به بیمار کمک می کند تا ترشح ترکیبات مضر در بدن کاهش یافته و سلامت فرد به خطر نیفتد. بنابراین توصیه اکید ما این است که تا جایی که می توانند از هیجانات منفی، استرس و اضطراب پرهیز کنند.مهدی آزاد کارشناس ارشد روان شناسی بالینی در این باره به خراسان می گوید: همان گونه که بدن انسان همواره توانایی فراوانی برای رسیدن به سازگاری و تعادل با محیط اطراف دارد خوابیدن ،تلاش برای رسیدن به تعادل جسمی و یا تعریق برای رسیدن به دمای متعادل فقط ۲نمونه کوچک از توانایی حیرت انگیز انسان برای سازگاری با جهان خارج است. طبیعی است که همچنانکه جسم انسان نیاز به تعادل دارد، روان نیز برای حفظ و رسیدن به سلامت به تعادل نیاز دارد و بروز هیجانات به شیوه سالم یکی از راه های رسیدن به سلامت روان و تعادل است.

هیجان در واقع ناشی از یک تجربه عاطفی مثبت یا منفی است و باعث می شود فرد بتواند علت ها را به خودش یا محیط نسبت دهد. هیجان به واکنش جسمی بدن منجر می شود مثل پرخاشگری، عصبانیت، اضطراب شدید و غیره.

سال هاست محققان درباره نقش روش های آرام سازی و یادگیری روش های مختلف تخلیه هیجانی، یادگیری فنون تمرکز برای مقابله با هیجانات منفی سخن گفته اند. بازسازی هیجانی و بررسی مجدد رفتارهای هیجانی و منفی در فرد و تغییر مستقیم هیجاناتی که باعث مختل شدن عملکرد فرد می شود می تواند در مشاوره و یا روان درمانی به کمک فرد بیاید تا تاثیر منفی این هیجانات بر سلامت جسمی فرد به حداقل برسد.

هم چنین آموزش مهارت های زندگی، از جمله کنترل استرس، مهارت کنترل خشم و ... در خانواده می تواند به فرد کمک کند تا در روابط اجتماعی نیز بتواند بر هیجانات منفی خود مسلط باشد. هرچند نمی توان از نقش سبک زندگی و اصلاح آن به نفع سلامت روان چشم پوشی کرد.

● توکل، کلید آرامش

دانشیار دانشکده علوم پزشکی دانشگاه مشهد با اشاره به تجربه ۲۰ساله خود در مواجهه با بیماران قلبی و نقش استرس در بروز این بیماری ها تصریح می کند: همه ما می دانیم هر آغازی پایانی دارد و پایان دست خداست. تصور کنید یک سفر هوایی در پیش دارید ۵۰درصد احتمال سقوط می دهید اما سوار می شوید و به خدا توکل می کنید. واقعیت این است که در زندگی عادی نیز همه ما در معرض خطر هستیم و احتمال آن می تواند کم یا زیاد باشد ما فقط می توانیم درحد و اندازه و به مقداری که می توانیم از خطرات پیشگیری کنیم و حتی پزشکان نیز در نهایت فقط می توانند دارو تجویز کنند و شفای اصلی در دست خداوند است.به همین دلیل است که به بیماران می گوییم باید آرامش خود را در توکل به خدا بیابند زیرا فقط او می تواند به انسان آرامش دهد.به همین دلیل است که استفاده از داروهای روانگردان توصیه نمی شود زیرا ممکن است در بعضی افراد تاثیر منفی روی افکار و بدن وی بگذارد. بنابراین تقویت روحیه فرد و توکل به خداوند می تواند به بیماران در این امر کمک بیشتری کند.

نویسنده: عظیمی مروی