روایت رادیو از جامعه منتظر

گزارشی از تنها برنامه رادیویی مختص مهدویت

اینجا استودیو شماره ۱۸ ساختمان شهدای رادیو، محل ضبط برنامه «مشرق احساس» است. آرم برنامه که قطعه شعری از خلیل ذکاوت است با صدای سید محمد اطری پخش می‌شود: «عاقبت مغرب تمامی محو مشرق می‌شود‌/‌ عاقبت غربی‌ترین دل نیز عاشق می‌شود». در ادامه، محمد محسنی (کارشناس ـ مجری برنامه) بحث را با موضوع مشخصه‌های جامعه مهدوی و تقابل احزاب آغاز می‌کند.

مشرق احساس به همت گروه اندیشه رادیو ایران، بیش از سه سال است ظهرهای جمعه از رادیو ایران پخش می‌شود.

از دکتر محمدهادی همایون، استاد دانشگاه امام صادق(ع) و کارشناس برنامه درخصوص ویژگی‌های یک برنامه مذهبی و اندیشه‌ای می‌پرسم که می‌گوید: یک برنامه مذهبی مثل همه برنامه‌های دیگر باید مخاطب خودش را بشناسد و براساس ویژگی‌های مخاطب، رده سنی و شغلی آنها را طبقه‌بندی کند.

می‌پرسم رادیو چطور می‌تواند اعتقاد به امام زمان(عج) را در دل و یقین مردم بیشتر کند که می‌گوید: رادیو یک رسانه است. یک وسیله ارتباط جمعی است و کارش این است حوزه‌هایی را که در اندیشه، فرهنگ و رفتار مردم تأثیرگذار است، از طریق رسانه گسترش دهد. طبیعتا یکی از موضوعات مهمی که در ادبیات امروز ما چه در مجامع علمی و چه میان مردم وجود دارد، موضوع مهدویت است و قاعدتا رادیو هم مثل هر رسانه دیگری وظیفه‌اش این است بحثی را که در سطح علمی دارد انجام می‌شود و ممکن است در سطح عمومی‌تر مردم به خرافات کشیده شوند با حفظ ویژگی‌های علمی ولی در حدی که بتواند در سطح فرهنگ مردم گسترش یابد، تولید کند و انتشار دهد.

پیش از این‌که برنامه دیگری ضبط شود، از محمد محسنی می‌پرسم با چه لحنی برنامه را اجرا می‌کند که می‌گوید: از آنجا که برنامه مشرق احساس جمعه‌ها از امواج رادیو ایران پخش می‌شود، سعی کردیم براساس نوع محتوایی که برای این برنامه در نظر گرفته‌ایم، بحث مهدویت را به صورت معرفتی و عقلی بررسی کنیم. همچنین چون این برنامه، ظهرهای جمعه پخش می‌شود، مسلما نوع مخاطبش کاملا متفاوت است. بنابراین سعی می‌کنیم برنامه به نوعی با حال و هوای روز جمعه سنخیت داشته باشد.

گوینده این برنامه ادامه می‌دهد: دور جدید برنامه مشرق احساس را پشت سر می‌گذاریم و فکر کنم تا به حال حدود ۹۰ هفته این برنامه روی آنتن رفته است. ما در این مدت سعی کرده‌ایم یک روال کاملا منطقی و حساب شده را پیش بگیریم. هر برنامه رادیویی اقتضای خاص خودش را دارد. مجری ـ کارشناس که برنامه را اجرا می‌کند، براساس نوع مخاطبی که دارد آن برنامه را گوش می‌کند یا نوع مهمانی که در برنامه حاضر است، سعی می‌کند به‌گونه‌ای برنامه را هدایت کند و پیش ببرد که هم مهمان برنامه و هم مخاطب برنامه هر دو بتوانند راحت باشند و برنامه را به نوعی بپذیرند. از آنجا که بحث نگاه عقلی به حوزه مهدویت به نوعی از بحث‌های جدید است که در برنامه‌های صدا و سیما شروع کردیم، می‌طلبد نگاهی متفاوت داشته باشیم. بنابراین سعی می‌کنیم سطح کار را خیلی بالا نبریم و خیلی هم پایین نیاوریم.

وقتی از دکتر همایون می‌پرسم چه موضوعاتی در برنامه رادیویی مشرق احساس مطرح می‌شود، می‌گوید: ما در برنامه مشرق احساس در برابر همه رویکردهای دیگری که در حوزه مهدویت وجود دارد، سعی کردیم با یک رویکرد تمدنی به موضوع مهدویت نگاه کنیم. فرض کنید مثلا وقتی کلامی که به دفاع از رویکرد مهدویت می‌پردازد یا ذکر حوادث و نشانه‌های ظهور یا دیدگاه ادبی و عاطفی که به بیان داستان‌ها، خاطره‌ها و دلنوشته‌ها می‌پردازد، رویکرد تمدنی دارد، موضوع مهدویت را از یک زاویه دیگر نگاه می‌کند و فرضش بر این است که در این چند هزار سال که از زندگی بشر روی زمین می‌گذرد، هدف اصلی انبیاء زمینه‌سازی برای تشکیل این حکومت بوده است و تا پایان تاریخ به این حکومت خواهیم رسید.

محمد پورابراهیم، اولین سردبیر برنامه مشرق احساس با اشاره به این‌که اولین بار مهر سال ۸۹ برنامه از آنتن رادیو ایران پخش شد، می‌گوید: آن زمان برنامه به صورت زنده تهیه و پخش می‌شد و ما برای اولین‌بار با حضور استادانی از دانشگاه‌های قم و تهران (که در حوزه مهدویت و امام زمان(عج) تحقیقاتی انجام داده بودند) یک سلسله مباحث با رویکرد شناخت امام زمان(عج) را در برنامه مطرح کردیم.

پورابراهیم بحث در مورد ظهور، مقدمات و نشانه‌های ظهور، بیان مشخصه‌های جامعه مهدوی و شبهات مربوط به مهدویت را از دیگر موضوعات این برنامه دانست.

همچنین عبدالله علایی، سردبیر دوم این برنامه، موضوعات مشرق احساس را به بررسی کتاب‌هایی که در مورد مهدویت و ظهور نوشته شده بود، اختصاص داد.

او می‌گوید: نویسنده برخی از کتاب‌هایی که در مورد مهدویت به رشته تحریر در آمده بود نیز به برنامه دعوت می‌شد تا درباره اثر خود صحبت کند. آنجا بود که با کتابی به نام «تمدن اسلامی و جامعه مهدوی» به نویسندگی دکتر محمدهادی همایون استاد دانشگاه امام صادق(ع) آشنا شدم. از آن پس با حضور دکتر همایون مباحث حزب شیطان و حزب‌الله و مطابقت آن را با تاریخ انبیاء از حضرت آدم(ع) تا خاتم(ص) در برنامه مطرح کردیم. این‌که هدف غایی انبیاء تشکیل حکومت عدل و قسط جهانی بوده و همه انبیاء در کتاب‌هایشان وعده ظهور منجی را داده بودند. بررسی تاریخی تقابل حزب شیطان و حزب‌الله و این‌که در کجاها این دوحزب قوی شده‌اند، حزب شیطان از چه راه‌هایی قوی می‌شود و چه چیزهایی باعث شده حزب‌الله ضعیف شود، آسیب‌شناسی جریان‌های الهی و راه‌های رسیدن به وحدت کلمه برای مقابله با نقشه‌های شیطانی درس از تاریخ و این‌که تاریخ تکرار می‌شود، بیان مصادیق تاریخ و نقش صهیونیست جهانی در منحرف کردن تمدن اصیل الهی و راه‌های مقابله با آن از دیگر موضوعاتی بود که در برنامه مشرق احساس مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

علایی درخصوص استفاده از موسیقی در برنامه مشرق احساس می‌افزاید: بیشتر از موسیقی‌های فیلم که متناسب با موضوع مهدویت و جامعه منجی بود، استفاده می‌کردم، در بخش‌هایی هم از کلام علماء و گاهی هم برای تلطیف فضا از شعر خوانی کوتاه درخصوص امام زمان(عج) بهره می‌بردم.

حسین معصومی، سومین سردبیر ـ تهیه‌کننده برنامه مشرق احساس نیز می‌گوید: این برنامه با رویکرد سلسله مباحث مهدویت تولید و تلاش می‌شود در آن مطالب تاریخی متقن بیان شود.

زهره زمانی