آفتاب كم فروغ بانكداری الكترونیكی

با گذشت چندسالی از آغاز بانكداری الكترونیك در ایران, رویكرد نسبی شبكه بانكی به این شیوه از بانكداری, حداقل از نظر نصب تجهیزات فنی و دستگاههای خودپرداز تا حدودی مثبت بوده است, اگرچه هنوز هیچ عملكرد قابل توجهی از سوی این شبكه برای راه اندازی بانكداری اینترنتی صورت نگرفته است

با گذشت چندسالی از آغاز بانكداری الكترونیك در ایران، رویكرد نسبی شبكه بانكی به این شیوه از بانكداری، حداقل از نظر نصب تجهیزات فنی و دستگاههای خودپرداز تا حدودی مثبت بوده است، اگرچه هنوز هیچ عملكرد قابل توجهی از سوی این شبكه برای راه اندازی بانكداری اینترنتی صورت نگرفته است. از سوی دیگر هنوز شاهد نارضایتی های متعدد مشتریان بانكها نسبت به عملكرد تجهیزات نصب شده هستیم و تاكنون شبكه بانكی كشور نتوانسته است برای این معضل راهكار مناسبی ارائه كند.

برخی كارشناسان، از جمله دكتر «احمد مجتهد»، ریش پژوهشكده پولی و بانكی، تنها راه خروج از این بن بست را توجه بانكها به بانكداری اینترنتی و چاپ اسكناس هایی با ارقام درشت می داند. گفت وگو با این كارشناس بانكی را در پی می خوانید:

با گذشت چندسالی از آغاز عملیات بانكداری الكترونیكی در كشور، شما وضعیت این شیوه از بانكداری را از نظر استقرار شبكه و پیاده سازی زیرساختهای مورد نیاز چگونه ارزیابی می كنید؟

به نظر من در این زمینه ما هنوز در مراحل ابتدایی قرار داریم. به عبارت دیگر بعد از چندسالی كه بانكداری الكترونیك در سایر كشورها به مراحل پیشرفته ای رسیده است ما تازه به دنبال این هستیم كه سیستمهای خودپرداز و سیستمهای مربوط به كارتهای پلاستیكی را در فعالیتهای بانكداری خود وارد كنیم. دلیل اینكه هنوز در مراحل اولیه قرار داریم این است كه همه فعالیتهای این عرصه باید به صورت یك مجموعه پیش برود. یعنی قسمتهایی از این زنجیره اگر كامل نباشد عملاً در كار سایر بخشها، خلل ایجاد می شود. برای مثال سیستم دستگاههای خودپرداز به عنوان اولین عملیات كاربردی در بانكداری الكترونیك هستند، اما درباره این دستگاهها نباید فقط به پرداخت پول به مشتریان اكتفا كرد بلكه باید عملیات دیگری را نیز بر روی آنها طراحی كرد. انجام این فعالیت ها مستلزم تأمین نرم افزارهای لازم از طریق سیستم بانكی است. ما تا سال قبل با مشكل اساسی در زیرساخت مخابراتی روبرو بودیم كه این مشكل از اردیبهشت امسال رفع شد. تمام شبكه به صورت دیجیتال درآمد و شبكه فیبرنوی هم تكمیل شد. البته تا قبل از این تاریخ، سیستمهای پشتیبانی خطوط مخابراتی هم به طور كامل فراهم نبود بنابراین احتمال قطع پیامهای الكترونیكی از سوی مخابرات وجود داشت و این امر برای بانكها مشكلاتی ایجاد می كرد. در حال حاضر این قسمت از كار تا حد زیادی تأمین شده و شبكه استقرار پیداكرده است. هم اكنون به وجود دستگاههایpos یا پایانه فروش نیاز است تا در همه فروشگاهها و مراكز خدماتی نصب شود. اگر این كار به پایان برسد بالطبع نیاز به چك وجود نخواهد داشت. تا جایی كه اطلاع دارم از زمانی كه این سیستم در برخی كشورها پیاده شده، نیاز به باجه های بانكی نیز از بین رفته است. بنابراین هنوز شبكه های نرم افزاری و سخت افزاری برای فعالیت بانكداری الكترونیكی كافی نیست، ولی شبكه شتاب باعث شد كه بانكها بتوانند از دستگاههای خودپرداز یكدیگر استفاده كنند. اقدامات بعدی اتصال این شبكه به خارج از كشور است كه در حال حاضر اتصال با بحرین برقرار است، اما هنوز به شبكه اصلی دنیا مرتبط نشده ایم كه در این زمینه نیاز به امضای قراردادها و پروتكل هایی بین بانكهای كشورهای مختلف است. به هر حال در مسیر تكامل بانكداری الكترونیك اگر فرض بگیریم كه ۵مرحله وجود دارد موقعیت كشور ما، بین مرحله ۱ و ۲ است.

از برآیند گفته های شما می توان این گونه استنباط كرد كه امكانات فعلی و زیرساختی موجود رضایت نسبی شما را جلب كرده است؛ در حالی كه بیشتر كارشناسان، مشكل اصلی را نبود زیرساخت می دانند؟

من هم تأیید می كنم كه زیرساختهای مخاراتی، مشكل اصلی در این زمینه است، اما بخشی از این مشكلات كه قبلاً هم وجودداشت مانند دسترسی به تلفنهای ثابت و زیرساختهایی از این قبیل، تا اندازه ای مرتفع شده است.

البته بیشتر در تهران؟

بله در تهران و برخی شهرهای بزرگ . همواره فقدان خط تلفن ثابت یكی ازمشكلات اساسی در بسیاری از نقاط كشور بوده است. در مراحل بعدی نیاز است كه شبكه اینترنت پرسرعت و سیستم های ماهواره ای مناسب در نقاط مختلف راه اندازی شود. برای این هدف، آماده سازی سیستمهای پشتیبانی بسیار مهم است تا در مواردی كه احتمال قطع شبكه هست از مسیر دیگری پشتیبانی صورت بگیرد و یا قطعی مواجه نشویم. بنابراین هنوز تا رسیدن به مرحله نهایی، فاصله بسیار داریم، ولی امكانات اولیه در حال حاضر فراهم شده و مهمترین مشكل فعلی، كمبودهای نرم افزاری است كه باید مرتفع شود.

در سیاستنامه تجارت الكترونیكی، بانكها ملزم شده بودند كه تا پایان سال۸۳ به سیستمهای نوین بانكداری مجهز شوند، به نظر شما دلیل این همه تأخیر چیست؟

چندسال پیش، شبكه بانكی كشور، بانكداری الكترونیك را به صورت مستقل آغاز كرد. یعنی هر بانكی برای خود با سازنده دستگاههای مختلف و شركتهای متعدد وارد مذاكره شد و با توجه به شرایط موجود خود به عقد قراردادهای مختلف اقدام كرد. در نتیجه ما با تعدادی از دستگاههای خودپرداز مواجه شدیم كه قادر به ارتباط با همدیگر نبودند. بنابراین بانك مركزی برای ایجاد یك رویه واحد در این زمینه طرحی به نام «شتاب» را اجرا كرد، تا زمینه اتصال این شبكه ها را با یكدیگر فراهم آورد. تا جایی كه اطلاع دارم در ابتدای سال جاری فقط یك بانك جزو این شبكه نبود و سایر بانكها از خدمات این شبكه استفاده می كردند. معضل عمده موجود، نرم افزارهای شبكه بانكی بود كه باید متناسب با طرح شتاب تغییر می كرد تا استفاده از امكانات آن فراهم می شد.

بنابراین بانك مركزی مجبور شد دوباره هزینه سنگین و زمان طولانی ای را صرف هماهنگی سیستمهای خریداری شده كند؟

این نرم افزار، جزو خریدهایی بوده كه هر بانك با خرید دستگاههای خودپرداز، دریافت می كرده است. در آن زمان امكان ارتباط با سایر شبكه ها برای این نرم افزار پیش بینی نشده بود. اكنون این اصلاحات انجام شده و شبكه بانكی، تقریباً به همدیگر متصل شده اند و این خیلی از كارها را آسان كرده است، چون اكنون اشخاص می توانند از خودپرداز همه بانكها استفاده كنند و این امر سبب كاهش هزینه ها می شود.

زیرا لازم نیست شعب بانكهایی كه در كنار هم هستند، دستگاه خودپرداز مستقل نصب كنند. این امر سبب دسترسی تعداد بیشتری از مردم به دستگاههای خودپرداز نیز می شود. البته اگر فرهنگ استفاده از كارتهای اعتباری در كشور گسترش پیدا كند هزینه تراكفش هم به مراتب كاهش خواهد یافت. اینها مراحلی است كه باید طی شود و پس از آن است كه می توانیم ادعا كنیم شبكه بانكی یكپارچه داریم.

شبكه یكپارچه ای كه برخلاف اكنون، همواره برقرار است، با كمبود پول مواجه نیست و سوئیچ آن هم بر روی كارتهای سایر بانكها بسته نیست؟!

---