مکمل های لازم در دوران یائسگی

توصیه های دکتر آزیتا صفارزاده به خانم هایی که پا به سن گذاشته اند

طی تحقیق های انجام شده در اروپا روی دو گروه ۱۰ هزار نفری (گروه شاهد و مصرف‌کننده) که به مدت ۱۰ سال طول کشید، مشخص شد احتمال ابتلا به سرطان و بیماری‌های قلبی – عروقی در افرادی که به طور منظم از مکمل‌ها استفاده کرده‌اند، کاهش پیدا می‌کند...

در کشور ما برخی از افراد به دلیل اینکه این تحقیق در کشورهای اروپایی انجام شده، نتایج آن را قبول ندارند و گروهی دیگر نیز معتقدند مصرف مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها در پیشگیری از عوارض یائسگی موثر است و باید از آنها استفاده شود. اهمیت این مساله به قدری است که در کشور فرانسه سر در بیمارستان‌ها، در مورد پیشگیری از عوارض یائسگی و احتمال شکستگی مچ دست، مهره‌های کمر و استخوان ران که بعد از ۶۰ سالگی به صورت خودبه‌خود در خانم‌ها و مردان یائسه اتفاق می‌افتد، تبلیغات وسیعی شده است. در این مورد با دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و زایمان گفت‌وگو کرده‌ایم تا بیشتر به اهمیت این مساله پی ببریم.

▪ خانم دکتر! یائسگی چه نقشی در ابتلا به پوکی استخوان دارد؟

- یائسگی یا «منوپوز» یک پدیده فیزیولوژیک شناخته‌شده‌ است که در همه خانم‌ها اتفاق می‌افتد. اصولا بعد از دوران یائسگی، سطح استروژن خون که نقشی مهم در رساندن کلسیم به سطح استخوان‌ها و درنهایت ضخیم کردن آن دارد، به شدت کاهش می‌یابد و استخوان مستعد پوک شدن می‌شود. یائسگی به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد بنابراین روند پوکی استخوان به شدت سرعت می‌گیرد و از تراکم استخوان کاسته می‌شود.

▪ برای پیشگیری از پوکی استخوان چه باید کرد؟

- برای پیشگیری از عوارض یائسگی و پوکی استخوان، مصرف مکمل‌ها توصیه می‌شود. قبل از تجویز مکمل و مولتی‌ویتامین‌ها باید آزمایش‌های تکمیلی از جمله تست سنجش تراکم استخوان انجام شود. خانم‌ها حتما باید مکمل کلسیم را همراه با ویتامین D مصرف کنند.

▪ آیا تست تراکم سنجش استخوان حتما باید بعد از یائسگی انجام شود؟

- اگر بیماری که به متخصص زنان و زایمان مراجعه می‌کند از درد استخوان گله‌مند یا به بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتویید یا لوپوس و... مبتلا باشد یا از کورتون استفاده ‌کند، باید هر چه زودتر تست سنجش تراکم استخوان انجام دهد نه بعد از یائسه شدن!

▪ آیا مصرف مکمل‌‌ها را به تمامی زنان یائسه توصیه می‌کنید؟

- چنانچه فرد از تغذیه‌ای سالم برخوردار باشد و طی روز حداقل یک گرم کلسیم از طریق تغذیه مناسب دریافت کند و به طور مرتب نیز فعالیت ورزشی داشته باشد احتمال مصرف مکمل‌های کلسیم و سایر مکمل‌ها تا حدودی کاهش می‌یابد اما از آنجا که متاسفانه بسیاری از خانم‌های ایرانی در کمبود ویتامین D به سر می‌برند مصرف مکمل‌های کلسیم ضروری است.

▪ اگر فردی کلسیم را به مقدار کافی دریافت نکند، چه اتفاقی می‌افتد؟

- چنانچه در دوران قبل از یائسگی مقدار کلسیم مشخص شده (یک گرم در روز) به طور مرتب دریافت نشود، طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده ممکن است فرد دچار شکستگی خودبه‌خود در ناحیه مهره‌های کمر و استخوان سر ران شود.

▪ چه موقع مصرف مکمل کلسیم را به زنان یائسه تجویز می‌کنید؟

- معمولا بعد از یائسگی به دلیل کاهش سطح استروژن و بعد از انجام تست سنجش تراکم استخوان مصرف مکمل‌ها توصیه می‌شود.

▪ مقدار مصرف مکمل کلسیم برچه اساس و به چه مقدار تجویز می‌شود؟

- مصرف مکمل و ویتامین‌ها به نوع تغذیه بستگی دارد. در صورتی که فرد تغذیه سالمی داشته باشد و در برنامه غذایی خود روزانه ۵ تا ۷ نوع میوه مختلف، انواع سبزی‌ و سالاد را بگنجاند، شاید فقط مصرف برخی از ویتامین‌ها به او توصیه شود ولی معمولا بیشتر خانم‌های ایرانی چنین تنوع غذایی‌ای ندارند بنابراین توصیه می‌شود ویتامین‌های مورد نیاز بدن را با مصرف کلسیم، ویتامین D و مولتی‌ویتامین‌ها دریافت کنند.

▪ مقدار کلسیم تجویزشده برای همه زنان یائسه یکسان است؟

- خیر، در صورتی که فرد به ناراحتی کلیوی و سنگ کلیه مبتلا نباشد، مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم تا یک گرم مکمل کلسیم در روز توصیه می‌شود. در افرادی هم که مشکلات گوارشی دارند، مصرف مکمل‌ها ممکن است باعث اختلالات معده?ای آنها شود، در این صورت یا دوز قرص‌ها را کاهش می‌دهیم یا مصرف شربت مکمل را به بیمار توصیه می‌کنیم.

▪ آیا می‌توان بدون مشورت با پزشک و خودسرانه مکمل مصرف کرد؟

- خیر، مصرف بیش از حد کلسیم باعث ایجاد سنگ کلیه و آسیب جدی به این عضو می‌شود و مصرف مولتی‌ویتامین به دلیل محلول بودن در چربی باعث مسمومیت خواهد شد. بنابراین پزشک باید مقدار مناسب را با توجه به شرایط هر فرد، تعیین کند.

▪ آیا پیش از یائسگی می‌توان از ابتلا به پوکی استخوان پیشگیری کرد؟

- با توجه به اهمیت و ضرورت دریافت کلسیم، بهتر است از همان اوایل کودکی توجه ویژه‌ای به نوع تغذیه شود. با تغذیه صحیح و دریافت کلسیم به مقدار کافی، در دهه پنجم زندگی، عوارض یائسگی کاهش می‌یابد بنابراین بهتر است بعد از ۴۰ سالگی تحت نظر پزشک متخصص باشید و با تجویز وی مصرف مکمل‌ها را شروع کنید تا گامی موثر در پیشگیری و کاهش عوارض یائسگی برداشته باشید.

▪ در صورتی که خانمی پوکی استخوان شدیدی داشته باشد، فقط مصرف مکمل کلسیم برای او کافی است؟

- در مواردی که پوکی استخون مشاهده شود و از مقدار مشخص شده (منهای ۵/۲) کمتر باشد، لازم است حتما داروهای تکمیلی دیگری در کنار مصرف مکمل کلسیم و مولتی‌ویتامین‌ها به وسیله متخصص روماتولوژیست برای فرد تجویز شود. مصرف مکمل‌ها به تنهایی برای بهبود وضعیت و کیفیت زندگی این افراد کافی نیست.

▪ علاوه بر مکمل‌ کلسیم، مصرف چه مکمل‌های دیگری را توصیه می‌کنید؟

- اگر خانمی در برنامه غذایی خود از ماهی یا سایر فرآورده‌های دریایی به مقدار کم استفاده کند، علاوه بر مکمل کلسیم، مصرف مکمل‌های دیگری مانند امگا ۳، ۶ و ۹ را به او توصیه می‌کنیم. با توجه به اینکه تصلب شرایین پس از سن یائسگی در خانم‌ها شیوع زیادی دارد، مصرف پودر سیر و پیاز را برای پیشگیری از این عارضه به آنها توصیه می‌کنیم. مکمل‌های امگا ۳، ۶ و ۹ نقشی موثر در سلامت قلب و عروق دارند.

▪ بهترین زمان برای مصرف مکمل کلسیم و مولتی‌ویتامین چه زمانی است؟

- بهترین زمان مصرف مکمل کلسیم صبح و برای مولتی‌ویتامین‌ها شب است. در طول شب به دلیل کم‌تحرکی فرد جذب کلسیم به‌وسیله کلیه بیشتر می‌شود و احتمال ابتلا به سنگ کلیه افزایش می‌یابد، به همین دلیل بهتر است در طول روز که بدن در حال فعالیت است و احتمال رسوب کلسیم در کلیه کاهش پیدا می‌کند، آن را مصرف کرد. جذب مولتی‌ویتامین‌ها هم در طول شب‌ بهتر از روز است. فراموش نکنید همراه مکمل‌ها حتما ۲ لیوان آب بنوشید و از خوردن چای همراه یا بعد از مصرف مکمل‌ها پرهیز کنید.

▪ در چه مواردی مصرف مکمل‌ها باعث تداخل دارویی می‌شود؟

- به دلیل اینکه ویتامین‌های امگا ۳، ۶ و ۹ جذب کبدی دارند، ممکن است مصرف آنها همراه با داروهای ضدصرع یا داروهایی که باعث کاهش یا افزایش فعالیت آنزیم‌های کبدی می‌شوند، تداخل دارویی ایجاد کند بنابراین باید به فواصل مصرف دارو و مکمل توجه کرد.

▪ از نظر شما مراجعه و مشاوره با متخصص تغذیه تا چه حد ضروری است؟

- یائسگی به علت کاهش هورمون‌های استروژن در خانم‌ها با عوارضی از جمله تغییر وزن بدن همراه است. این تغییر وزن بدن معمولا علت افزایش سطح چربی‌ها، افزایش سطح قند در سلول‌های بدن و حتی افزایش میزان گلیکوژن در کبد است و در نتیجه افزایش میزان بافت چربی اتفاق می‌افتد.

معمولا فرد در این دوران ۵ تا ۱۰ کیلوگرم اضافه وزن پیدا می‌کند. به همین دلیل مانند خانم‌های باردار به خانم‌های یائسه نیز توصیه می‌شود با متخصص تغذیه مشورت کند تا رژیم غذایی خاصی برای آنها در نظر بگیرد. بهتر است در این دوران مصرف میوه و سبزی‌ها را افزیش و مصرف مواد غذایی مضر مانند چربی‌ها، شیرینی‌ها و نشاسته را کاهش دهید. هفته‌ای هم یکبار ماهی مصرف کنید.

مژگان کریمی