پیام مثبت اتحادیه اروپا به جزیره

تصمیم اتحادیه اروپائی در خصوص لغو تحریم های کوبا که از سال ۲۰۰۳ برقرار و در سال ۲۰۰۵ تعلیق شده بود هر چند گفته می شود اهمیت سمبلیکی دارد ولی به لحاظ رفتارشناسی سیاسی و رویکرد این اتحادیه نسبت به تحولات کنونی در جزیره کوبا می تواند با اهمیت تلقی شود

تصمیم اتحادیه اروپائی در خصوص لغو تحریم های کوبا که از سال ۲۰۰۳ برقرار و در سال ۲۰۰۵ تعلیق شده بود هر چند گفته می شود اهمیت سمبلیکی دارد ولی به لحاظ رفتارشناسی سیاسی و رویکرد این اتحادیه نسبت به تحولات کنونی در جزیره کوبا می تواند با اهمیت تلقی شود. در پایان روز اول اجلاس اتحادیه اروپا در بروکسل " بنیتا فررو- والدنر " کمیسیر روابط خارجی اتحادیه گفت " تحریم های کوبا برداشته می شود ". اصولا تحریم های اروپائی در مورد کوبا به عکس تحریم های همه جانبه آمریکا بر علیه این کشور بیشتر جنبه سیاسی و فرهنگی داشته است و به همین دلیل لابیست های مخالف و موافق آن در این حیطه ایفای نقش می کنند که برخلاف لابیست های اقتصادی و نظامی از سطح شعور و تعامل بیشتری برای مصالحه برخوردار می باشند. همچنین در اروپا با توجه به درهم تنیدگی فرهنگ اسپانیولی با کوبا و بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین و رهبری مادرید توسط جناح سوسیال – دمکرات فشار دولتمردان این کشور و به خصوص " زاپاترو " رئیس جمهور آن در مورد تصمیم تازه اتحادیه اروپائی بسیار موثر بوده است.

در طی دو سال اخیر بعد از بیماری " فیدل کاسترو " رهبر این کشور سوسیالیستی و کناره گیری وی به نفع " رائول کاسترو " برادر خود و نفر دوم حزب کمونیست و کشور، بافت سیاسی مستقر در هاوانا بدون اینکه از اصول و مانیفست خود عدول کند مسیر تازه و تعامل برانگیزتری با محیط درونی و بیرونی از خود بروز داده است. اصلاحات انجام شده یا وعده داده شده هر چند که بسیار محدود و در چارچوب سیاست های حزب حاکم انجام گردیده است ولی در جای خود توانسته است نظر مثبت جامعه جهانی را جلب کند. همیشه این مهم نیست که حتما اقداماتی ساختارشکن یا فراتر از ظرفیت ساخت سیاسی – اجتماعی حاکم انجام شود، بلکه در وهله اول تغییر اگر چه کوچک و به لحاظ کمی ناچیز، می تواند الگوئی برای روند و مسیر تازه تلقی شود. در گذشته نیز این تجربه در مورد چین کمونیست انجام شده و با دیپلماسی پینگ پونگ توسط " ریچارد نیکسون " روابط با این کشور بدون اینکه اخلالی در نظام جهانی بوجود آورد، موجب بهبود روابط دوجانبه و بین المللی شده و حتی در درون بافت ملی چین نیز تغییراتی را ایجاد کرده است. وقتی گفته می شود جنگ سرد پایان گرفته است بنابراین لازم است که به محیط ژئوپلتیکی خارج از قواعد ایدئولوژیک نگاه شود و چینش و عکس العمل نسبت به جایگاه کشورها و ساختارهای متفاوت، به صورت نوینی انجام پذیرد.

تصمیم اتحادیه اروپائی برای لغو تحریم های کوبا از این منظر نیز مهم خواهد بود که انزوای کنونی کوبا را در شرایطی که ایالات متحده هم چنان آن را پیگیری می کند، می تواند نقض کند. به همین دلیل قبل از این تصمیم در اجلاس سران اتحادیه در بروکسل، وزارت امور خارجه آمریکا اظهار امیدواری کرده بود که این اتحادیه اقدامی برای لغو تحریم ها به جهت عدم صورت پذیرفتن " هیچ نوع تحول بنیادین " در نظام کمونیستی کوبا، انجام ندهد. هر چند که کوبا به هر حال در حوزه و محیط ژئوپلتیکی آمریکا قرار دارد و ارتباطات اروپائی با این کشور بسیار محدود و کم تاثیر می باشد ولی از آنجا که این تصمیم نقض کننده انزوای کنونی این کشور است، برای رهبران واشینگتن دارای اهمیت تلقی می شود. هم اکنون در بسیاری از مناطق آمریکای لاتین، مرکزی و جنوبی به عکس تمایل آمریکا رهبران چپ گرا بر مسند قدرت قرار گرفته اند. چنانچه در ونزوئلا، اکوادور، بولیوی رهبران جنبش چپ بولیواری و در برزیل، آرژانتین و شیلی سوسیال – دمکرات ها قدرت را در دست گرفته اند که با کوبا روابط خوب و یا نسبتا خوب برقرار کرده اند. با توجه به پیوندهای در هم تنیده سیستم مالی، تجاری، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در عرصه بین المللی، تصمیم جدید اتحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریم های کوبا می تواند راهگشا و مشوق دیگران برای ایجاد روابط حسنه و دوستانه با جزیره باشد. مطمئنا این موضوع برای رهبری جدید کوبا نیز یک موفقیت غیر قابل انکار است که می تواند تاثیرات دوجانبه ای را در ساختار سیاسی – اجتماعی کوبا بر جای بگذارد. از یک طرف موجب تقویت و تثبیت موقعیت رائول کاسترو برای احاطه بر امور کشور خواهد شد و فشارهای موجود از سوی واشینگتن را کاهش می دهد. از طرف دیگر تصمیم اتحادیه برای دمکراسی کوبا نیز تاثیرات مثبت خود را خواهد داشت چرا که ورود به چرخه روابط گسترده تر از جانب رژیم های سیاسی، به ناچار تعهدات بیشتری را نسبت به جامعه جهانی ایجاد می کند. موضوع حقوق بشر و نقض آن توسط نظام حاکم بر کوبا همواره بهانه آمریکا و غرب برای اعمال فشار بر این کشور بوده و از آن سو نیز این فشارها دلیل بسیاری از سخت گیری ها در این جزیره بوده است. چنانچه جانبدارانه به هیچ کدام از این دو رویکرد نگاه نشود، در یک محیط مناسب و نرمال که نه حامل تهدید و انزوا باشد و نه موجب باج دهی غیر ضرور، می تواند بهترین آزمون برای سنجش تعهد هر کدام از این دو گزینه برای اثبات ادعاها تلقی شود. تاکنون این رویه در خصوص کوبا مورد استفاده قرار نگرفته است و به عکس تحریم، تهدید، حمله، اقدامات خارج از شمارش برای ترور رهبر جزیره، رویکرد همسایه قدرتمند شمالی بوده است.

حتی اینکه ربط دادن لغو تحریم توسط اروپا به وضعیت حقوق بشر در کوبا که به شدت مورد انتقاد فیدل کاسترو قرار گرفته است، در تحلیل نهائی می بایست در چارچوب روندهای مثبت و بازگشت به تعامل منطقی به حساب آید. دستاوردهای کوبا در زمینه بهداشت اجتماعی، آموزش، بیمه های تامین اجتماعی و کاهش هر چه بیشتر شکاف های طبقاتی خود بهترین معیار برای سنجش حقوق بشر و دمکراسی توده ای خواهد بود. هر چند که این جزیره نیز به عنوان یک دولت مشکلات و کمبودهای خاص خود را داشته و به هیچ عنوان " مدینه فاضله " تلقی نمی شود. فارغ از دیگر مسائل مطرح شده تصمیم کنونی اتحادیه اروپا می تواند زمینه لازم را برای بسترسازی جهت شکل گیری این موقعیت نوین مهیا کند و به همین دلیل گام مهمی در راستای تنش زدائی به حساب می آید.

اردشیر زارعی قنواتی