تب و طب سنتی

وقتی تب می‌کنیم، سیل توصیه‌ها از اطرافیان به ما می‌رسد به طوری که تنوع بسیارشان و اینکه واقعا این توصیه‌ها بجا هستند یا نه در بیشتر مواقع موجب سردرگمی‌مان می‌شوند. اما حقیقت …

وقتی تب می‌کنیم، سیل توصیه‌ها از اطرافیان به ما می‌رسد به طوری که تنوع بسیارشان و اینکه واقعا این توصیه‌ها بجا هستند یا نه در بیشتر مواقع موجب سردرگمی‌مان می‌شوند. اما حقیقت این است که گیاهانی به عنوان گیاهان ضدتب یا کاهنده‌ تب وجود دارند و آثار آنها نیز از نظر علمی ثابت شده است.

این گیاهان هم دارویی هستند هم خوراکی که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: خرما‌، آویشن، نعناع، بنفشه ۳ رنگ، بنفشه معطر، توت‌سیاه، توت‌سفید، انار، مرزنجوش، پرسیاوش، آلو، آناناس، برنج، خاکشیر، مریم نخودی، عناب، زیره سبز و شیرخشت. البته این مواد با مکانیسم‌های مختلف سبب کاهش تب می‌شوند.

به عنوان نمونه، شیرخشت با کاهش حرارت بدن، تب را تسکین می‌دهد. برخی از این مواد مانند بنفشه ۳ رنگ خاصیت ضدمیکروب دارند و با کاهش میکروب در بدن، سبب کاهش عفونت و پایین آمدن تب می‌شوند. برخی نیز با چند مکانیسم کاهش تب را به دنبال دارند.

از میان این گیاهان و خوراکی‌ها گاهی شکل خاصی از آنها سبب پایین آوردن تب می‌شود. به عنوان نمونه برنج پخته کاهنده تب است. خرما نیز در شکل مصرف عادی آن دمای بدن را پایین می‌آورد اما بنفشه ۳ رنگ یا آویشن و نعناع باید به شکل دم‌کرده یا جوشانده مصرف شوند یا داروهای گیاهی که از آنها تهیه شده خورده شود تا تب را پایین بیاورند.

دم‌کرده یا جوشانده پرسیاوش، مرزنجوش، بنفشه ۳ رنگ، آویشن و نعناع نیز کاهنده دما هستند اما توت‌سفید و سیاه هم تازه و خشک‌شان این خاصیت را دارند. درباره آلو، آناناس و گیلاس باید بگوییم که بهتر است به شکل تازه مصرف شوند تا تب را پایین بیاورند.

برخلاف این موضوع که گفتیم گیاهان تب‌بر داریم تاکنون از نظر علمی به اثبات نرسیده که گیاهی سبب افزایش درجه حرارت و تب شود زیرا بدن هوشمند است و می‌تواند تنظیم حرارت کند. البته برخی از گیاهان و خوراکی‌ها درجه حرارت بدن را بالا می‌برند اما نه به شکلی که بگوییم تب تشدید شده است.

یعنی برخی گیاهان سبب گرم شدن بدن و تعریق می‌شوند مانند عسل، زنجبیل، دارچین، فلفل و... اینها انرژی‌زا و محرک هستند و سبب تعریق می‌شوند اما اگر درجه بدن را بسنجیم، آن را بالای ۳۷ نمی‌برند. اینها حرارت را افزایش می‌دهند اما تب‌زا نیستند. تمامی این مواد به عنوان نمونه برای فردی که سرماخورده بسیار خوبند و مضر نیستند پس می‌توان آنها را در برنامه غذایی این بیماران گنجاند تا این عارضه سریع‌تر فروکش کند.

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی

متخصص فارماکوگنوزی

استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران