فوتبال, چاقو, تبانی و کمی خودکشی

چه کسی می خواهد این پرونده مختومه شود

مقدمه- رفتار واکنشی جامعه در ایران تابعی است از فضای روانی. از نمونه‌های ملموس‌تر چنین رفتاری خلوتی خیابان‌های تهران فردای سهمیه‌یی شدن بنزین بود، درحالی که هنوز بنزین آزاد در کاربراتور اتومبیل‌ها می‌سوخت. یا صبح اعلام طرح هدف‌مندی یارانه‌ها از سوی احمدی‌نژاد، که کرایه‌های تاکسی دو برابر شد. لحظه ثبت‌نام رییس تشخیص مصلحت نظام برای ریاست‌جمهوری هم، نرخ دلار که تا آن روز بالا و بالاتر می‌رفت، صد تومان ارزان شد. اینکه سیاست و اقتصاد سیاست‌زده یک جامعه بر اساس داده‌ها و متغیرهای فضای روانی آن جامعه تعریف می‌شود نشان‌دهنده این واقعیت است که «حس عمومی» در عمل، موثرتر از شاخص‌های اقتصادی است.

این یعنی ابتکارعمل، نه در نمودارهای آکادمیک، که کف خیابان‌هاست. شاید این مدل ویژه رفتاری در قالب «جامعه احساسی» توجیه می‌شود، یا «جامعه عجول»، که برای «تفکر» صبور نیست و برای «عکس‌العمل»، نه عمل، حریص است و معمولا موقعیت مکانی و زمانی این دو را هم، به ویژه در بزنگاه‌های اثرساز جامعه، جابه‌جا می‌گیرد و به جای فکر، عمل می‌کند یا برعکس! [توجه کنیم که درباره کنش‌ها و واکنش‌های موثر در زندگی روزمره اجتماعی حرف می‌زنیم، پس از روی احساس دچار تورم رگ گردن نشویم و پای حماسه‌های تاریخی را، که به دست همین جامعه رقم زده شده، به این بحث باز نکنیم.

که حماسه‌ها نیز شق نسبتا بالغ و خالص‌شده‌تری از همین حس جمعی‌اند که فارغ از پیامدهای بعدشان ماندنی شده‌اند.] از بزنگاه‌های اثرساز که به جای برانگیختن «حس عمومی»، بالابردن تب جامعه و ایجاد موج، نیازمند «تعقل»، تفکر و متانت است؛ زمان‌هایی است مثل پرداختن به پرونده‌های فساد اقتصادی، مثل اختلاس مشهور سه‌هزار میلیاردی، یا چیزهایی مشابه که حساسیت جامعه را در ابتدا در مقابل دارد اما در ادامه، سرانجام‌اش تابعی از فضای روانی می‌شود، که لاجرم «مصلحت اندیشی» را ایجاب می‌کند؛ به این معنی که مدیریت فضای روانی، فاکتور زمان و اختتام هرچه زودتر! اولویت بالاتری نسبت به حقیقت‌یابی، شناسایی ریشه‌ها و رسیدن به هسته اصلی پیدا می‌کند و این سوای ترسی است که از رسیدن به ناکجا آبادهای حفاظت‌شده وجود دارد. چراکه معمولا تناسبی منطقی بین عکس‌العمل روانی جامعه و پدیده مطرح‌شده موجود نیست و این عدم تعادل، نظم رسیدگی به اصل موضوع را بر هم می‌زند.

متن- نمونه به‌روز چنین چالشی، فضای داغ‌شده این روزهای فوتبال ایران پیرامون تبانی و فساد در لیگ‌های ایران است. نزدیک به یک دهه است که کسی از اهل فوتبال شکی ندارد که برخی از نتیجه‌های فوتبال جایی بیرون از زمین بازی تعیین می‌شود، از تبانی‌های گوناگون تا فساد مالی بخش جدایی‌ناپذیر این سال‌های فوتبال ایران بوده که جز مقاطعی زودگذر همیشه مسکوت مانده که از علت‌های اصلی‌اش ترس از همین «فضای روانی» جامعه و عدم پیش‌بینی پیامدها است.

یک چاقوی تیز دو لبه و فوتبال ایران، با دو سرنوشت مطلقا متفاوت؛ جراحی غده [غدد] سرطانی یا خودکشی! امروز اسم‌هایی که ردپایی قابل شناسایی در ناپاکی فوتبال دارند، به قصد تشویش فضای روانی، مدعی پاکسازی شده‌اند تا با دو هدف ایجاد حاشیه امن برای خود و دسته‌شان و الزام کنترل فضای روانی، پرونده قطور فساد فوتبال ایران را در همان ورق‌های ابتدایی مختومه کنند. جلسه‌های رسانه‌یی شده ستاد رسیدگی به تخلفات حرفه‌یی فوتبال، جلسه کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با برخی، و بعضی از بحث‌های مطرح‌شده، از همین نشانی‌های نادرست بود که با سیگنال اشتباهی، ناآگاهانه برای این پرونده «خط قرمز» تعریف می‌کند و اسباب بازی با فضای روانی می‌شود.

فهم این نکته که بررسی فساد فوتبال ایران شانسی برای دیدار با چهر‌ه‌های مطرح فوتبال، عکس یادگاری و آمدن به تیتر یک خبرها نیست! در کنار صداقت، درستی، جرات، تحمل، صبوری، آگاهی، سکوت، خبررسانی به وقت، و اندکی «ضریب هوشی» از نیازمندی‌های اولیه و مبرم راهی است که «ناخواسته» به سمت پاک‌سازی فوتبال ایران بازشده؛ بررسی دقیق سابقه و صلاحیت افرادی که مسوول رسیدگی به فساد فوتبال شده‌اند، چشمپوشی از منافع و روابط شخصی، عبور از تسویه‌حساب‌های فردی و حتی خریدن خطر تعلیق به جان فوتبال ایران هم، از الزامات بررسی برگ به برگ پرونده فساد فوتبال ایران است.

درآخر درک اهمیت عدم ورود به بازی کسانی که می‌خواهند این پرونده صرفا سوژه‌یی پربیننده برای برنامه ۹۰ [برای برخورد هرچه احساسی‌تر با مساله!] باقی بماند، کلید نهایی برای حل این معادله چند مجهولی است. و رسیدن به جوابی روشن برای این سوال که چه کسی [کسانی] می‌خواهد پرونده را مختومه کند؟ و چرا؟