دانستن, مقدمه انجام است

انسان دردمندی که انبان بزرگ ابهام های خود را گشوده و چشم انتظار دستورالعمل است, از این دستورالعمل ها چه بهره ای در نظر دارد آیا جز این است که می خواهد پس از یافتن راه, حرکت کند و پس از گرفتن دستور, اجرا نماید اگر این گونه نیست و قصد عمل وجود ندارد, آگاهی از این بیهوده است

انسان دردمندی که انبان بزرگ ابهام‌های خود را گشوده و چشم انتظار دستورالعمل است، از این دستورالعمل‌ها چه بهره‌ای در نظر دارد؟ آیا جز این است که می‌خواهد پس از یافتن راه، حرکت کند و پس از گرفتن دستور، اجرا نماید؟ اگر این گونه نیست و قصد عمل وجود ندارد، آگاهی از این بیهوده است. کسی که آهنگ حرکت ندارد،‌چرا بی‌جهت، وقت و فکر و نشاط خود را صرف یافتن و آموختن نقشة مسیر کند؟ همان بهتر که در بی‌خبری بماند؛ زیرا دانستن، مقدمة انجام دادن است و عمل، نتیجة علم.

● دانستن برای عمل

امام امیرالمؤمنین فرمود: میوة دانش، به کار بستن آن است. عالم ربانی، حضرت آیت الله بهجت در این باره می‌فرماید: جماعتی هستند که وعظ و خطابه و سخنرانی را که مقدمة عملیّات مناسبه می‌باشند، با آن‌ها معاملة ذی المقدمه می‌کنند؛ (آن را هدف نهایی می‌دانند، نه مقدمة هدف) کانّه دستور این است که بگویند و بشنوند؛ برای اینکه بگویند و بشنوند، و این اشتباه است. تعلیم و تعلّم، برای عمل مناسب است و استقلال ندارند. این هشدار اوّلیه، ‌از آن رو است که گمان نشود «علم» به تنهایی کافی است. به دست‌آوردن علم و شناخت نقشة مسیر، آغاز راه است نه پایان راه، بنابر این هر کس باید تصمیم بگیرد «آنچه یاد می‌گیرد، انجام دهد» و بر این تصمیم، صادق و استوار باشد.

● می‌دانی؛ عمل کن

کسی که بنا دارد با یافتن دستور عمل، برنامه زندگی خود را تنظیم کرده و پیش برود، در معرض این سؤال قرار می‌گیرد: آیا در مواردی که به وظیفه آگاهی داشته‌ای و «به یقین» می‌دانستی چه چیز تو را به سمت کمال پیش می‌برد، عمل کرده‌ای که اکنون در پی دستور جدید هستی؟ «گزاره‌های یقینی ما» برای آغاز حرکت کافی است و عمل به همین گزاره‌ها، صداقت ما را در ادعایمان و تصمیم‌مان روشن می‌کند. نقل شده است نقش انگشتر مبارک امام حسین علیه‌السلام این جمله بود: دانستی؛ پس عمل کن. امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید: عَلَی العالِمِ أَن یَعمَلَ بِما عَلِمَ، ثُمَّ یَطلُبَ تَعلُّمَ ما لَم یَعلَم،بر عالم است آنچه را می‌داند به کار بندد، سپس به دنبال دانشی رود که نمی‌داند. انّکُم إلَی العَمَلِ بِما عَلِمتُم أَحوَجُ مِنکُم إلی تَعَلُّمِ ما لَم تَکونوا تَعلَمون. شما به عمل کردن آنچه می‌دانید، نیازمندترید، تا آموختن آنچه نمی‌دانید.

● فقط به هر چه می‌دانی عمل کن

بزرگان علم و عمل توصیه کرده‌اند آدمیان برای حرکت خود، مسیری مطمئن و مستحکم انتخاب نمایند و همة عمل خود را بر مدار «علم و یقین» تنظیم کنند؛ یعنی تا هنگامی که از «صحت» و نیز «فایده یا ضرورت» کاری مطمئن نشده‌اند، به آن اقدام نکنند. اقدام به کار، بدون ایمان و اطمینان به آن، زبانه‌های تزلزل، تردید و دودلی را در وجود ما شعله‌ورتر می‌سازد؛ پس هر چه می‌دانیم «صحیح و مفید» است و فقط به هر چه می‌دانیم «صحیح و مفید» است عمل کنیم. امام صادق علیه السلام: العامِلُ عَلی غَیرِ بَصیرَةٍ کَالسّائِرِ عَلی غَیرِ الطَّریقِ، فَلایزیدُهُ سُرعَةُ السَّیرِ إلّا بُعداً ؛ کسی که بدون بینش عمل کند،‌همچون کسی است که در بیراهه رود، چنین کسی هر چه تند رود، از راه دورتر می‌افتد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله: مَن عَمِلَ عَلی غَیرِ عِلمٍ، کانَ ما یُفسِدُ أکثَرَ مِمّا یُصلِح؛ کسی که بدون علم، عمل کند، آنچه خراب می‌کند، بیش از آن است که درست می‌کند.

● عمل کنی، می‌یابی

«عمل به آنچه می‌دانیم»، یک تأثیر بسیار مهم و شگفت‌انگیز به دنبال دارد و آن «روشن شدن مجهولات و مشتبهات» ‌ما است. همان گونه که مطالعه، مباحثه و حضور در مجلس درس، از راه‌های تحصیل علم محسوب می‌شوند، یکی از راه‌های کسب و افزایش علم، «عمل به معلومات» است. در آیات و روایات، به صراحت و با زبان‌های مختلف، بر این واقعیّت تأکید شده است که: عمل، نور دانشی جدید فرا راه انسان می‌تاباند و مسیر حرکت او را روشن می‌کند. در قرآن کریم آمده است: یا أیُّهَا الَّذین آمنَوا، إن تَتَّقُوا اللهَ یَجعَل لَکُم فُرقانا؛ ای مؤمنان! اگر تقوای الهی پیشه کنید، خداوند برای شما فرقان (قدرت تشخیص حق از باطل) قرار می‌دهد. وَ الَّذینَ جاهَدوا فینا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنا؛ کسانی که در راه ما مجاهدت و کوشش نمایند، محقّقاً به راه‌هایمان هدایتشان می‌کنیم.

● عمل نکنی، نمی‌یابی

کسی که بنای عمل ندارد، باید بداند که قابلیت هدایت ندارد. کسی که نمی‌خواهد برود، نمی‌تواند نقشة کل مسیر را درک کند. علم و آگاهی، یکباره حاصل نمی‌شود. نباید برای به دست آوردن همة مجهولات، اصرارِ بیهوده ورزید. تربیت و تکامل انسان، تدریجی و وابسته به عمل است. با عمل کردن و پیش رفتن ظرفیت انسان برای فهم افزایش می‌یابد امام صادق علیه السلام فرمود: عمل، ظرف (و زمینه‌ساز) فهم است.