حسین (ع) احیا‌کننده حقیقت

عاشورا، جایگاه عظیمی در تاریخ اسلام دارد.

عاشورا، جایگاه عظیمی در تاریخ اسلام دارد. به عبارتی خوابی که حضرت ابراهیم(ع) دیدند که حضرت اسماعیل(ع) را به قربانگاه می‌برند، تعبیرش در امام حسین(ع) انجام شد و طبق نظر بعضی از مفسران آیاتی از قرآن به این معنی دلالت دارد: آنجایی که داستان حضرت اسماعیل(ع) را بیان می‌کند و می‌فرماید: «وفدیناهُ بِذِبْحٍ عظِیمٍ»؛ و او را در ازای قربانی بزرگی که مراد همان گوسفندی باشد که حضرت ابراهیم (ع) قربانی کرد، فدا دادیم. «إِنّ هذا لهُو الْبلاء الْمُبِینُ»؛ این آزمایش بزرگی برای حضرت ابراهیم (ع) بود، اما در ادامه آیه آمده است: «وترکنا علیهِ فِی الْآخِرِین»؛ این را برای دیگران باقی گذاشتیم. به این علت مفسران می‌گویند که این آزمایش برای امام حسین (ع) واقع شد و ایشان از این امتحان الهی سربلند بیرون آمدند.

در ظاهر این امر، مقامی بوده که خداوند برای حضرت امام حسین(ع) حفظ کرده است، مقام شهادت مقام عظیمی است که فقط خواص به این درجه می‌رسند. به این دلایل است که به حضرت امام حسین(ع) ذبیح‌الله می‌گویند. از سوی دیگر حضرت امام حسین(ع) دین اسلام را احیا کردند و به حقیقت محمدی بازگرداندند، به حقیقتی که در زمان حضرت رسول(ص) بود، چنانچه امام علی(ع) هم این کار را انجام دادند و دین را به اصل خود برگرداندند و از انحراف‌ها جلوگیری کردند و در واقع همه امامان این کار را کردند چراکه آنها وارثان بحق حضرت رسول (ص) و قرآن مجسم و ناطق بودند، این کار را انجام دادند و قرآن و دین را احیا کردند. مثلا مولانا به عنوان عارفی اسلامی اشعاری درباره امام حسین (ع) دارد. عرفا هم به مقام امام حسین (ع) توجه دارند و هم به اینکه ایشان محیی بوده یعنی ایشان را احیا‌کننده دین می‌دیدند که عارف بالله به معنی حقیقی است که انجام قیام عاشورا و ایستادگی و شهادت این گونه فقط از یک انسان کامل ساخته است. ایشان در مظهر انسان و ولی کامل هستند که فقط انسان کامل می‌تواند دین را احیا کند.

ایشان در واقع وارث بحق رسول‌الله (ص) و وارث بحق ایشان و عالم حقیقی دین است، نه تنها ارث جسمانی از حضرت رسول (ص) بلکه جسم روحانی و معنوی هم از ایشان بردند و وارث ولایت و وارث حقیقی ایشان بودند و البته همه ائمه (ع) ما این گونه بودند و عرفا اینها را قبول دارند: چنانچه مولانا در اشعارش آورده است. همچنین عطار در تذکره الاولیا کلام خود را با امام صادق(ع) و امام باقر(ع) شروع می‌کند و می‌گوید ولایت متعلق به اینهاست، اینها عرفای حقیقی بودند و این اعتقاد در میان عرفا و اندیشمندان و نویسندگان اسلامی فراوان دیده می‌شود.

شاید در بسیاری از آثار این امر پیدا نباشد اما در باطن همه آنها هست. اگر باطن شیعه ولایت باشد، همه عرفا قایل به ولایت و سالک راه ولایت هستند و بنابراین ائمه(ع) را نمونه اعلای ولایت می‌دانند. همه عرفا این گونه هستند، مثلا کتاب فتوحات ابن عربی را ببینید که درباره ائمه (ع) ما چه می‌گوید در بسیاری از موضوعات کتاب به امام جعفر صادق(ع) و... اشاره دارد.

غلامرضا اعوانی

استاد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی