حب دنیا مثل آب دریا!

از امیرالمومنین علی (ع) روایت شده است: "ان السعداء بالدنیا غدا هم الهاربون منها الیوم؛ به راستی که نیکبختان دنیا در فردای قیامت همان کسانی هستند که امروز از آن گریزانند".
مطابق …

از امیرالمومنین علی (ع) روایت شده است: "ان السعداء بالدنیا غدا هم الهاربون منها الیوم؛ به راستی که نیکبختان دنیا در فردای قیامت همان کسانی هستند که امروز از آن گریزانند".

مطابق آیات قرآن کریم، جهان خلقت بامعنا و هدفدار است و همه موجودات عالم از جمله انسان، به سوی غایتی مشخص در حرکت است. انسان در طریق کمال و سعادت جاودانه، موانعی را پیش روی خود دارد که تا از این موانع عبور نکند و آنها را کنار ننهد، به حقیقت کمال و کمال حقیقی دست نمی‌یابد. این موانع همان غبار راه و حجاب های ظلمانی‌اند که مانع تابش نور حقیقت بر دل سالک می‌گردند. به قول حافظ:

تو کز سرای طبیعت نمی روی بیرون

کجا به کوی طریقت گذر توانی کرد

جمال یار ندارد نقاب و پرده ولی

غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد

دلبستگی به دنیا و متعلقات آن از مهمترین موانع سیر معنوی انسان است؛ چنانکه امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید: "اعظم المصائب و الشقاء الولع بالدنیا؛ بزرگترین مصیبتها و بدبختیها، شیفتگی به دنیاست" و نیز می‌فرماید: "الولع بالدنیا اعظم فتنه؛ شیفته شدن به دنیا بزرگترین فتنه است" در کلمات حضرت علی(ع)، دنیا با تعابیری همچون "ظل زائل: سایه ای زائل شدنی"، "سوق الخسران: بازار زیان و خسران"، "منیه الارجاس: آرمان پلیدان"، "محل الآفات: جایگاه آفتها"، "غرور الحمقی: فریب دهنده احمقان"، "مصرع العقول: لغزشگاه عقلها"، "دار المحنه: سرای محنت و اندوه"، "معدن الشر: مرکز بدی" توصیف شده است. ایشان حب به دنیا و دلبستگی بدان را، سرچشمه هر خطا: "حب الدنیا راس کل خطیئه" و ریشه فتنه‌ها و محنتها: "حب الدنیا راس الفتن و اصل المحن" و تباه کننده عقل انسان: "حب الدنیا یفسد العقل" دانسته است.

امیرالمومنین علی(ع) در بیانات گوناگون، به تقابل "محبت دنیا" و "سعادت آخرت" اشاره کرده و همه مردم را به دنیاگریزی و آخرت طلبی ترغیب نموده، می‌فرماید: "صلاح الآخره رفض الدنیا؛ صلاح آخرت در ترک علاقه به دنیاست" نیز می‌فرمایند: "اخسر الناس من رضی الدنیا عوضا عن الآخره؛ زیانکارترین مردم کسی است که به جای آخرت به دنیا راضی و خشنود گشته است" ایشان دنیا را همچون ماری می‌داند که ظاهر آن و دست کشیدن به آن نرم است ولی زهر کشنده در درون دارد.

از آنچه گفته شد معلوم می‌شود که مذمت دنیا مربوط به جهان طبیعت نیست، بلکه محبت و دلبستگی به دنیاست که مورد نکوهش است. امیرالمومنین(ع) در این خصوص می‌فرمایند: "به راستی دنیا خانه صدق و راستی است برای آن کس که با آن به راستی رفتار کند و خانه تندرستی است برای آن کس که از آن چیزی بفهمد و سرای بی‌نیازی است برای آن کس که از آن توشه برگیرد و جای اندرز است برای آن که از آن پند گیرد. دنیا سجده گاه دوستداران خدا و نمازخانه فرشتگان خدا و جای فرود وحی خدا و بازار یاران خدا است که در آن رحمت را به دست آورند و بهشت را سود برند"

زندگی در دنیا فرصت و مجالی است برای فراهم کردن زاد و توشه در راه سفر به سوی آخرت؛ زیرا عالم ملک مظهر جمال و جلال است و تا آن زمان که تعلقی را به خود جلب ننماید و مانع حرکت نشود، مذموم نیست؛ اما آن هنگام که در قلب کدورت و غباری به واسطه توجه و انس به دنیا برآید، آن غبار و کدورت و صورت آن تعلق، دنیای مذموم است که انسان را از طاعت حق و توجه به آخرت باز می دارد و میان انسان و خداوند، هزاران پرده از ظلمت می‌افکند. بنابراین، تعلق و دلبستگی و دوست داشتن آنچه حق را از نظر تو دور می‌سازد، دنیای مذموم و مورد نکوهش است.

تعلقات دنیوی بر دیده دل حجاب ظلمت می‌افکند و آدمی را از دیدن و شنیدن آنچه کمال او در آن است، باز می‌دارد و هر چه حب به این تعلق و دلبستگی به آن فزون‌تر باشد، به همان میزان قلب از درک مفاهیم معنوی و بهره‌مندی از معارف مهجور است. به فرموده امام صادق(ع): "مثل دنیا، مثل آب دریاست، هر چه تشنه از آن بیاشامد، تشنگی‌اش را زیادتر می‌کند تا او را بکشد".

علی مهدوی