کم‌شدن مایع دور جنین

کاهش مایع داخل رحمی یا «اولیگوهیدرامنیوس» اختلال خطرناکی است که در هر ۵۰ حاملگی رخ می‌دهد. این مشکل که به خشکی افتادن جنین معروف است، می‌تواند در اوایل یا اواخر حاملگی رخ دهد.
مایع …

کاهش مایع داخل رحمی یا «اولیگوهیدرامنیوس» اختلال خطرناکی است که در هر ۵۰ حاملگی رخ می‌دهد. این مشکل که به خشکی افتادن جنین معروف است، می‌تواند در اوایل یا اواخر حاملگی رخ دهد.

مایع داخل رحمی یا مایع آمنیون در چند هفته اول حاملگی از سوی پرده‌های جنینی ساخته می‌شود، اما پس از چند هفته این کار بیشتر از سوی کلیه‌های جنین انجام می‌شود. از آنجا که ریه و دستگاه گوارش جنین هم در ساخت و جذب مایع آمنیون نقش دارد، اختلالات هریک از این دستگاه‌ها می‌تواند به افزایش یا کاهش مایع داخل رحمی منجر شود. ساخت مایع داخل رحمی در ابتدا کند بوده و سپس افزایش می‌یابد، به طوری که تا ۳۶ هفتگی به حداکثر خود می‌رسد و از آن به بعد ساخت مایع کمتر از جذب آن ‌شده و در نتیجه میزان آن کم می‌شود، بنابراین در صورتی که یک حاملگی به طول انجامد و از زمان عادی خود بگذرد (در مواردی حاملگی بیش از ۴۰ هفته طول می‌کشد) مایع داخل رحمی کاهش می‌یابد، به طوری که در ۴۲ هفتگی به ۲۰۰ سی‌سی می‌رسد.

مایع آمنیون اثرات زیادی بر رشد جنین دارد و کاهش آن به عوارضی برای جنین منجر می‌شود. مایع داخل رحمی به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند. همین‌طور وجود میزان کافی مایع به جنین اجازه تحرک مناسب می‌دهد که همین امر در رشد و نمو اندام‌های جنین نقش دارد و در صورت کاهش طولانی مایع دور جنین در برخی موارد قطع یا رشد نیافتن دست و پای جنین دیده می‌شود. بلع مایع آمنیون از سوی جنین هم در رشد ریه و دستگاه گوارش جنین نقش دارد و کاهش آن مانع رشد کامل و مناسب ریه می‌‌شود.

برای تشخیص کمبود مایع داخل رحم علاوه بر معاینه از سونوگرافی استفاده می‌شود و چنانچه اندکس (معیار اندازه‌گیری) مایع آمنیون با این روش زیر پنج سانتی‌متر (کمتر از حد طبیعی) باشد، بیمار دچار اولیگوهیدرامنیوس است. البته این معیار در مورد ماه‌های آخر بارداری کاربرد دارد و در سنین حاملگی پایین‌تر از معیارهای اندازه‌گیری دیگری استفاده می‌شود.

کاهش مایع آمنیون در اوایل حاملگی بسیار نادر است و معمولا به فوت جنین و سقط منجر می‌شود. علت این عارضه اغلب اختلالات جنین است، یعنی جنین به صورت مادرزادی دچار مشکلاتی مثل اختلالات کروموزومی یا رشد نیافتن کلیه است و در واقع جنین سالمی نیست.

کاهش مایع در اواخر بارداری بسیار شایع‌تر است و در صورت تشخیص و در صورتی که ریه جنین تکامل کافی یافته و جنین نارس نباشد باید بسرعت به ختم حاملگی اقدام کرد، اما در مواردی که جنین نارس است تصمیم‌گیری مشکل است، چون از طرفی کاهش مایع آمنیون می‌تواند به مرگ جنین منجر شود و از طرف دیگر تولد نوزاد نارس تبعات زیادی چون مرگ نوزاد دارد و در این موارد سعی می‌شود با روش‌هایی مقداری زمان به جنین و مادر داد، اما در نهایت در صورت ادامه مشکل با وجود نارس بودن جنین برای نجات جان وی به ختم حاملگی اقدام می‌کنیم.

دکتر ثریا عالمی

جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان