ازدواج زودهنگام؛ آشیانه‌ای در برابر باد

وقتی ازدواج کردم، ۱۴ ساله بودم. همیشه با خودم می‌گفتم: محاله دخترم را زودتر از ۱۸ سال عروس کنم. اما با پیدا شدن اولین خواستگار که از اقوام همسرم بود، او را در ۱۵ سالگی شوهر دادم. …

وقتی ازدواج کردم، ۱۴ ساله بودم. همیشه با خودم می‌گفتم: محاله دخترم را زودتر از ۱۸ سال عروس کنم. اما با پیدا شدن اولین خواستگار که از اقوام همسرم بود، او را در ۱۵ سالگی شوهر دادم. شوهرش هنوز سربازی نرفته بود و کار مشخصی نداشت. شش سال با خودمان زندگی می‌کرد. پسرهایم هر از گاهی از این مساله گلایه می‌کردند و می‌گفتند: مگه این خونه نداره؟... با خودم اتمام حجت کردم که دختر کوچکم حتماً درس بخواند و دیرتر ازدواج کند. اما او هم در ۱۶ سالگی روانه خانه شوهر شد... «فاطمه- م»، ۴۲ ساله، خیاط است. او می‌گوید: بسیاری از مردم معتقدند اگر فرزندان زود ازدواج کنند، والدین جوانتر هستند و بهتر می‌توانند آنها را حمایت کنند. اما تجربه شخصی خود من چیز دیگری را نشان داده است. ۳۰ ساله بودم که مادربزرگ شدم، اطرافیان می‌گفتند: خوش به حالت، اما نمی‌دانستند که چه مشکلاتی را پشت سر گذاشته و می‌گذارم.

«اشرف- ن» نیز معتقد است: ازدواج مساله شخصی است. هر کس با توجه به شرایط خانوادگی و اجتماعی خود، سن و موقعیت مختلفی را می‌پسندد، پس نمی‌شود سن خاصی را برای آن در نظر گرفت. «علیرضا- ف» که شغل آزاد دارد هم معتقد است: به‌طور کلی هر پدیده‌ای مزایا و معایبی دارد. ازدواج هم این‌طور است. گاهی ازدواج‌های زودهنگام موفق‌تر از ازدواج‌های دیرهنگام است. گاهی نیز ازدواج‌های دیرهنگام شرایط مطلوب‌تری خواهد داشت. به نظرم باید افراد و خانواده‌ها با آگاهی از شرایط و موقعیت خود، سنجیده ازدواج کنند.

منیژه صالحی، دانشجو نیز می‌گوید: به دلیل حساسیت مقوله ازدواج و شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه امروز، برای موفقیت در زندگی مشترک طرفین باید موقعیت‌های مناسب و مهارت‌های کافی داشته باشند که این امر در زوج‌های خیلی جوان کمتر دیده می‌شود، زیرا در سنین زیر دیپلم، فرصتی برای این آموزش‌ها وجود ندارد و در واقع، افراد از سن ۱۸ سالگی به بعد، دغدغه این مسایل را دارند.

از دیروز تا امروز حیاط آذین‌بندی‌شده با چراغ‌های رنگین، آتش شعله‌ور اجاق‌های گوشه حیاط، رفت‌وآمد مردم با لباس‌های نو نوار، عطر دل‌انگیز اسپند و کندر و... همه حکایت از رویداد فرخنده پیوند داشت، اما پشت دیوارهای کاه‌گلی، عروس ۹ ساله هنوز دلتنگ عروسک‌هایش بود و برای از دست دادن کلوچه‌های «بی‌بی‌جان» غصه می‌خورد... چند نسل پیش، ازدواج دخترها و پسرها در سنین زیر ۱۸ سال چندان بعید نبود و امروز... «سلامت»، کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی در همین‌باره می‌گوید: ما بارها با زوج‌های قدیمی روبه‌رو شدیم که در سن پایین ازدواج کردند و حتا موفق هم بوده‌اند. اما در شرایط پیچیده جامعه امروز، چگونه می‌توان از نوجوان این روزگار، انتظار موفقیت داشت. آیا او قادر است به مدیریت و ساماندهی زندگی مشترک بپردازد؟ آیا او از امکانات لازم بهره‌مند است که بتواند استقلال زندگی‌اش را حفظ کند؟ چرا زودهنگام؟ بنابر تعریف سازمان ملل، ازدواج زودهنگام عبارت است از هر ازدواجی که در سنین زیر ۱۸ سالگی صورت گرفته، در صورتی که دختر از نظر جسمی، فیزیولوژیکی و روانی برای ازدواج و فرزندآوری آماده نیست. اما دلایل وقوع این‌گونه ازدواج‌ها چیست؟ لیلا ارشد، عضو انجمن حمایت از حقوق کودکان در پاسخ به این پرسش می‌گوید: بنابر شواهد، از علل عمده این‌گونه ازدواج‌ها می‌توان به فقر والدین، ناآرامی و نابسامانی خانوادگی و اجتماعی، تعلقات قومی و خویشاوندی و حس بازدارندگی فرزند از بزه و... اشاره کرد. وی می‌افزاید: با بررسی این‌گونه ازدواج‌ها می‌توان دریافت که انگیزه چنین ازدواج‌هایی یا اجبار والدین و اطرافیان بوده است یا بی‌تجربگی طرفین.

از همین رو، این‌گونه ازدواج‌ها آسیب‌هایی برای فرد و خانواده نو بنیادش ایجاد می‌کند. سلامت نیز با اشاره به این آسیب‌ها و بحران‌ها در کانون خانواده تاکید می‌کند: به دلیل ناپختگی طرفین، آنها در مسیر زندگی نوپای خویش با آسیب‌های متعددی مواجه خواهند شد که ملموس‌ترین آنان، وابستگی، بحران اقتصادی، ناتوانی فکری برای حل و فصل مشکلات، ناتوانی در انجام مسوولیت‌های تازه افراد، فقدان سازگاری مطلوب برای ایفای نقش‌های جدید و... می‌باشد. وی ادامه می‌دهد: براساس آموزه‌های دینی، ازدواج ارزش به شمار می‌آید اما این به معنای آن نیست که ناآگاهانه صورت بگیرد. از همین رو، در موازین اسلامی برای ازدواج کارکردهای موثری را در نظر گرفته‌اند که نمونه‌های آن را می‌توان در آیات الهی دید. چنان‌که در قرآن کریم از همسران به‌عنوان پوشش یکدیگر یاد شده و یا هدف از ازدواج، ایجاد مودت تلقی می‌شود. اما گاه به دلایلی، این کارکرد دچار اختلال یا نقص می‌شود که از این موارد می‌توان به ازدواج‌های زودهنگام اشاره کرد.