یک دوستی خاله خرسه

نگاهی به فیلم عملیات مهد کودک

دیگر گفتن این جمله تکراری و قدیمی شده است که متاسفانه سینمای کودک ایران با توجه به امکاناتی که در اختیار دارد و البته خیلی هم امکانات وسیعی نیست و با توجه به برگزاری جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان اصفهان که می‌تواند تاثیر فراوان بر این سینما بگذارد، عملکرد قوی ندارد و همچنان می‌توان گفت هر چند سال یکبار شاهد ساخته شدن فیلم مناسب برای این قشر هستیم. اگر به همان تقسیم‌بندی سنتی فیلم‌های کودک پایبند باشیم باید بگوییم که بخشی از همین سینمای کمسو و کم‌رنگ درباره کودکان است که متاسفانه تعدادشان بیش از فیلم‌هایی است که برای کودکان ساخته می‌شود، فیلمی که علاوه بر داشتن یک فضای شاد و مفرح و ساده و ماجراهای ساده‌تر که کودک بتواند آن‌ها را درک کند و در عین حال نکات آموزشی و تربیتی نیز در بطن داستان گنجانده شده باشد و راهکارهایی را برای ارتباط صحیح والدین با کودک و کودک با دنیای بیرون را در بر داشته باشد. فیلم عملیات مهدکودک فیلمی برای کودکان است اما باید دید که در نیل به اهداف اولیه چنین فیلمی موفق شده است یا نه؟

فیلم قرار است به بحران تنهایی کودکان به ویژه تک فرزندها و عدم ارتباط صحیح والدین با فرزندان خود بپردازد. ماجرایی که این روزها در اغلب خانه‌ها دیده می‌شود و طبیعی است که وظیفه فیلمساز این است که هم این معضل و ناهنجاری را درست نمایش دهد و هم در خلال روایت داستان، راهکارهای عملی برای حل این معضل را ارائه دهد چرا که اغلب مجرمین، کودکی خوبی نداشته‌اند؛ و اینجاست که مشکلات یکی پس از دیگری رخ می‌نمایند! موضوع فیلم قرار است درباره کودکان باشد و نه برای کودکان چرا که کودک خواهان دنیای شادی است که در خلال آن پیام‌های تربیتی به زبان ساده نیز به او آموزش داده شود. با نگاهی به آثار مرضیه برومند یا ایرج طهماسب به خوبی می‌توان دریافت که می‌شود با هزینه اندک و عدم استفاده از جلوه‌ها‌ی ویژه نیز به این هدف رسید، اما فیلم در طرح مشکل تنهایی کودکان و عدم ارتباط صحیح والدین با آن‌ها هم ناتوان است. دقت کنید که بیننده اصلا نمی‌فهمد چرا مادر ترنم آنقدر از او دور است و دوستش ندارد و دلیل اختلافش با همسرش چیست؟ کلیشه همیشگی پولدار شدن مرد و تازه به دوران رسیدگی زن خانواده و وجود یک راننده مهربان علت اصلی بیان می‌شود.

هیچ هم در کل فیلم به این موضوع پرداخت نمی‌شود که دلیل دل بستن ترنم به دیگر دوستانش و آرتیست بازی‌هایش مربوط به کدام راهکار اشتباه تربیتی خانواده است. آن صحنه منقلب شدن زن و مرد با دیدن کفش بچگی ترنم و انصراف از طلاق هم که دیگر برای خود داستانی جدا دارد! در خانواده‌ها‌ی دیگر هم همین موارد بیداد می‌کند. پدر یکی خوشگذران است و زنش به جای صحبت فقط گریه می‌کند و دیگری زن خاله زنکی است که به جای کار و زندگی همه‌اش در حال غیبت است و چشم و هم چشمی و خانواده دیگر که زن وسواسی دارد و مرد خشمگینی که همه خشم خود را روی سر زنش خالی می‌کند و او هم روی سر بچه‌اش.

در این میان می‌ماند واقعیت که چیز دیگری است، مثلا در خیلی از خانواده‌ها زن و مرد مجبورند سخت کار کنند و اگر بچه را به مهد کودک می‌سپارند به این دلیل است که چاره دیگری ندارند و بچه‌ها‌ی این خانواده‌ها که اغلب تک فرزند هستند وقتی از مدرسه به خانه می‌آیند تنها هستند و شب هم که والدین از سر کار بر می‌گردند نه جانی برایشان مانده نه توانی که وقتی به فرزند خود اختصاص دهند و در خود فیلم هم به این مشکلات که می‌تواند اثرات مخربی بر روان کودک و زندگی آینده او بگذارد هم دیده نمی‌شود و همه مشکلات در پایان فیلم به مدد دوست خیالی ترنم که فرشته ای است و او هم خودش یک فرشته نگهبان دارد حل می‌شود!

اگر قرار است فیلم خیالی باشد و یا فانتزی که فیلمنامه باید طور دیگر باشد و داستان جور دیگر و اگر قرار است با افزودن چاشنی‌های تخیلی یک داستان واقعی را مطرح کرد که هم کودکان لذت ببرند هم والدین هم چیز دیگر! مساله ملموسی که در این فیلم دیده نمی‌شود و این شکستی دوجانبه است چرا که فیلم نه برای کودکان است نه درباره آن‌ها. از دیگر سو علیرغم حضور خیل بازیگران مطرح سینما و تئاتر ایران از صحت و حسنی و فضل اللهی و فرشاد جو گرفته تا بازیگران به اصطلاح گیشه‌ای که در فیلم می‌آیند و می‌روند شاهد بازی‌های ضعیف گروه بازیگران هستیم و به این اضافه کنید بازی‌های بسیار نچسب و بد بازیگران کودک را که توی ذوق می‌زند و مقایسه کنید با نمونه‌ها‌ی فراوان دیگر بازی کودکان در فیلم‌ها و سریال‌ها که شاهد بازی خوبی از بازیگران خردسال هستیم و این یعنی سینمای ایران با این مشکل دست و پنجه نرم نمی‌کند و دلیل استفاده کارگردان از بازیگرانی که نقش را خیلی بد بازی می‌کنند جای سوال دارد. البته باید به این نکته اشاره کرد که جلوه‌ها‌ی ویژه فیلم بسیار خوب است و نمونه زیادی در سینمای ایران ندارد که در ساخت ضعیف و کارگردانی ضعیف‌تر گم شده است.

در پایان فقط می‌توان گفت که عملیات مهدکودک یک نمره منفی بزرگ در کارنامه نه چندان طویل فرزاد اژدری است و یک توصیه دوستانه به برگزارکنندگان جشنواره کودک و نوجوان اصفهان: درست است که تعداد ساخته‌ها‌ی کودک و نوجوان کم است اما با تایید فیلم‌های ضعیف و جایزه دادن به این فیلم‌ها در میان نمونه‌ها‌ی انگشت شماری که در جشنواره حضور دارند فقط کیفیت این جشنواره را به پایین‌ترین سطح خود نزدیک می‌کنند و این کمی آدم را یاد دوستی خاله خرسه می‌اندازد!

نویسنده : شبنم محمودی