لباس ایرانی از دوره مغول تا روزگار نزدیک

در گذشته تاریخ ایران‌زمین نقش طبقات اجتماعی و به‌طبع مشاغل و وظایف وابسته به آنها در شکل دهی به پوشاک گروه‌های مختلف مردم کاملاً مشهود بود. از طرفی زندگی پر کشمکش ایرانیان …

در گذشته تاریخ ایران‌زمین نقش طبقات اجتماعی و به‌طبع مشاغل و وظایف وابسته به آنها در شکل دهی به پوشاک گروه‌های مختلف مردم کاملاً مشهود بود. از طرفی زندگی پر کشمکش ایرانیان در دوره‌های گوناگون تاریخی موجب شده بود سبک‌های پوشاک بیگانه را اقتباس کنند و شیوه پوشش بومی خود را به دیگران ارائه دهند. از این رو در بررسی تاریخ انواع پوشاک در دوره‌های مختلف بسیاری از جامعه‌شناسان و مردم شناسان بر توجه به پیام‌ها و راز و رمزهای موجود نحوه پوشش مردم بسیار تأکید می‌کنند تا بدین گونه جلوه‌های روشن‌تری از زندگی‌گروه‌ها و طبقات مختلف اجتماعی به ‌دست آید. امروزه البته اصطلاح نوین«زبان پوشاک» در میان پژوهشگران از این‌رو رایج شده که پوشاک هم می‌تواند مانند زبانی نمادین آداب، رسوم و فرهنگ خاص رایج در هر دوره تاریخی- اجتماعی را به ما بشناساند.

ورود مغول به ایران به باور بسیاری از تاریخ شناسان با آغاز دوره‌ای همراه بود که نفوذ و تأثیر گذاری فرهنگ ایرانی بر خوی و روش مغول کاملاً مملوس است. با این حال در نحوه پوشش مردم و سبک پوشاک تفاوت‌هایی میان دوره حکومت مغول در ایران با قبل و بعد از آن وجود دارد.

سلطه مغولان بر ایران، باورود بسیاری از سبک‌های مخصوص به‌خاور دور بویژه سبک‌های چینی به سرزمین ما همراه بود.

آثار ورود این سبک را می‌توان در رداهای مزین افراد عالی مقام و صاحب منصبان آن دوره دید. سبک‌های چینی نه فقط در البسه درباری که در لباس نظامیان نیز تأثیری بسزا داشت.در این دوره پوشاک زنان تغییرات زیادی نکرد، مگر پوشش سر آنها که چیزی بود شبیه به دستمال سر برای زنان غیر مغول و نوعی کلاه ویژه مخصوص شاهزادگان مغول که از چارچوبی سبک از جنس چوب ساخته می‌شد که از ابریشم پوشانده شده بود و از رأس آن پری بیرون می‌زد و به «بغطغ» معروف بود.

از دوره تیموریان به بعد کم‌کم از نفوذ سبک‌های مغولی کاسته شد و سبک‌های ایرانی بتدریج جایگزین آن شدند.

در این دوره تن پوش‌های تنگ و چسبان جای رداهای گشاد را گرفتند. قبای رویی آن اغلب سراسر باز می‌ماند. کمر‌بند دوباره در این دوره رواج یافت و عمامه کم‌کم جای کلاه‌های سلجوقی و مغولی را گرفت.

لباس زنان در دوره تیموریان شامل چند لایه از رداهای بلند و تنگ می‌شد. پیراهن آستین‌بلند زنان کل بدن را تا پاها می‌پوشانید و یک تن پوش رویی آستین کوتاه و گاه بی‌آستین روی آن پوشیده می‌شد.

دستارهای زنانه در این دوره ساده بود و گاه از پشت آویزان می‌شد. در این دوره زنان ایرانی از چادرهای سفید که روبنده داشت استفاده می‌کردند.

ویژگی‌ دیگر پوشاک زنانه، آن بود که از طرح‌های متنوع و گوناگونی برخوردار بودند.

در یکی از آثار کمال‌الدین بهزاد متعلق به قرن نهم هجری، تصویر چهارده زن در یک بوستان ترسیم شده که هر یک از آنها سبکی خاص از پوشاک را به تن دارند ولی همگی آنها حجاب بر سر دارند.

این حجاب معمولاً سفید است که گاه به صورت شال با رنگ تیره به دور سر و گردن و شانه‌ها پیچیده می‌شده است.

بعضی از زنان این دوره هم از بغطغ استفاده می‌کردند.

دکتر پیمان متین