تبدیل خطر به فرصت

استراتژی کی روش مقابل آرژانتینی ها چه خواهد بود

آرژانتین، مسی. گاهی کلمه دوم، پیش از کلمه اول می‌آید. مسی نامی است که در بازی‌های بزرگ بارسا و آرژانتین، معادلِ نامِ تیمش به کار می‌رود. از این رو چگونه بازی کردن مقابل آرژانتین یا بارسا، گاهی کوچک می‌شود به: چگونه مهار کردنِ لیونل مسی. گواردیولا در اواخر فصل ۲۰۰۹-۲۰۰۸ مسی را واردِ مرحله تازه‌یی از فوتبالش کرد. گاس هیدینگ در نیمه‌نهایی لیگ قهرمانان ۲۰۰۹ بوسینگوا راست پا را به جای اشلی کول مصدوم، در سمت چپ خط دفاع چلسی قرار داد تا مسی را که سپرِ تهاجمی سمتِ راستِ بارسا بود؛ مهار کند. افتِ بازدهی مسی باعث شد گواردیولا در فینال مقابل منچستریونایتد مسی را به مرکز خط حمله بیاورد. مسی اما تمایل به توپ‌گیری در فضای پشتِ مدافعانِ حریف (SPACE) نداشت و گرایش غریزی داشت به عقب آمدن و توپ‌گیری در فضای میان دفاع و هافبک‌های دفاعی حریف (GAP) . مسی از اواخر فصل ۲۰۰۹-۲۰۰۸ مثل یک شماره ۵/۹ در فضای میان مدافعان میانی و هافبک‌های میانی حریف بازی می‌کند؛ جایی که دیگر نمی‌توان به راحتی مارکش کرد. در فوتبال مدرن، این بهترین فضا برای بازیکنان تکنیکی است؛ یک حفره میان مدافعان میانی و هافبک‌های میانی، که نمی‌توان از پیش آن را پرکرد. در این پست، بازیکن را تنها پس از توپ‌گیری می‌توان در فشار قرار داد. مسی در ترکیب بارسا محورِ تیم در خط حمله است اما در ترکیب آرژانتین آگرو را در عرضِ خود می‌بیند و ایگواین را جلوتر از خود دارد. با این حال باز هم نمی‌توان به آسانی مسی را مارک کرد چون او مناطق‌ توپ‌گیری‌اش نزدیک به همان مناطقی است که در بارسا توپ‌گیری می‌کند؛ حفره میان مدافعان میانی و هافبک‌های میانی حریف.

دفاع توپ‌گرا به جای مهار مسی

حتی اگر مارک کردنِ مسی شدنی باشد، آیا انجام این کار به سود ایران است؟ گذاشتن بازیکن رودررو برای یک بازیکن تکنیکی زمانی عقلانی است که آن بازیکن، منبع طراحی حمله تیمش باشد یا هدف پاس‌های مهم همبازیانش. آرژانتین دی‌ماریا و آگرو را هم دارد. سابه‌یا سرمربی آرژانتین برای مهار ژکو، یک نیمه از دفاع ۵ نفره با ۳ مدافع میانی استفاده کرد. ژکو هدفِ پاس‌های نهایی بازیکنان بوسنی بود. مسی اما یکی از اضلاعِ چهارضلعی نامتقارنِ آرژانتین است؛ دی‌ماریا، مسی، آگرو، ایگواین. هرچه تعداد ستاره‌های تهاجمی حریف بیشتر و در زمین پراکنده‌تر باشند؛ انتخابِ دفاعِ توپ‌گرا منطقی‌تر از مارک کردن یکی از ستاره‌ها می‌شود.

کنترل فضاهای کلیدی

مهم‌ترین فضا؛ میان مدافعانِ میانی و دو هافبک دفاعی ایران؛ جایی که مسی و آگرو دوست دارند در آن توپ‌ بگیرند و بچرخند رو به دروازه ایران. محافظت از این فضا چگونه انجام می‌شود؟ فرگوسن در کتابی که چند ماه پیش درباره فعالیتش در منچستریونایتد منتشر کرد، نوشته: «سال ۲۰۰۸ که بارسا را بردیم و به فینال اروپا رسیدیم؛ ویدیچ و فردیناند ۲۶ و ۲۸ ساله بودند. هر دو ریسک‌پذیر بازی می‌کردند و نوبتی می‌رفتند روی پای مهاجمی که پشت مایکل کریک صاحب توپ می‌شد. در فینال ۲۰۱۱ ومبلی اما ویدیچ و فردیناند دیگر توان فشار آوردن روی مسی و اینیستا بیرون محوطه جریمه را نداشتند. بازی را باختیم و فهمیدم که باید چند مدافع میانی جوان بخرم.» کارلوس کی‌روش برای بازی امشب، به مدافعانِ میانی‌اش دستور داده که پشت محوطه جریمه، مسی یا آگرو یا دی‌ماریا به فضای هر مدافعی که نزدیک‌تر بودند؛ آن مدافع باید با قدرت به سوی بازیکن صاحب توپ برود و فرصت پاس دادن به ایگواین یا ادامه حرکت رو به دروازه‌ ایران را از بازیکن صاحب توپ (مسی یا آگرو) بگیرد. در بارسلونا، مسی در این موقعیت یکی از دو بال (اینیستا یا نیمار) را به عنوان گزینه پاس دارد اما در ترکیب آرژانتین، ایگواین جلوتر از مسی حضور دارد. معادله اینجا پیچیده می‌شود.

بازی با ۴ مدافع یا ۵ مدافع؟

در این دوره یکی از گرایش‌های مهم استفاده از ۵ مدافع است. آرژانتین یک نیمه مقابل بوسنی از این سیستم استفاده کرد. مکزیک مقابل کامرون و برزیل با ۵ مدافع بازی کرده است. هلند تا امروز، در نیمه نخست هر دو بازی‌‌اش از ۵ مدافع استفاده کرده است. مقابل آرژانتین ما اگر همچون بازی با نیجریه از سیستم ۱-۵-۴ هم استفاده کنیم؛ در فاز دفاع یکی از مدافعانِ کناری ما (بسته به منطقه حمله آرژانتین) شیفت می‌شود به مرکز خط دفاع و هافبک کناری عقب می‌آید و در پست دفاع کناری قرار می‌گیرد تا خط دفاع ۵ نفره بسازیم. این کار آمادگی ذهنی بالایی نیاز دارد. برای همین احتمال استفاده از ۳ مدافع میانی و دو مدافع کناری و تغییر سیستم به ۱-۴-۵ در تیم ایران وجود دارد. کی‌روش اما تیمی دارد که در نیمه اول بازی با نیجریه تنها یک بار موفق شد هنگام مالکیت توپ به ۸ پاس برسد. استفاده از ۵ مدافع در چنین تیمی به مفهوم پایین‌تر آمدن توانایی حفظ توپ است چون مدافعان و هافبک‌های ایران پس از گرفتن توپ در یک‌سوم دفاعی، تا بخواهند از هم باز شوند و فضاها را تقسیم کنند؛ شاید توپ را از دست داده و مجبور به جمع شدن در دفاع شوند.

حملات سریع آرژانتین

بزرگ‌ترین خطری که ایران را در این بازی تهدید می‌کند؛ نه حملات متمرکز آرژانتین که حملات سریع این تیم است. ما در این بازی پرس را نه از زمین حریف آغاز می‌کنیم و نه از میانه میدان. تیم کی‌روش می‌آید عقب و درگیری‌ها بر سر توپ نزدیک به محوطه جریمه ایران تازه آغاز خواهد شد؛ در همان فضاهای کلیدی؛ نزدیک هافبک‌های میانی ایران. بنابراین اگر هم توپ را بگیریم؛ دور و بر محوطه جریمه خودمان می‌گیریم. بازی با ۵ مدافع، به مفهوم کندتر شدن در انتقال از دفاع به حمله است. هلند و مکزیک گرامرِ بازی‌شان و سوادِ بازی بازیکنان‌شان در حدی است که با ۵ مدافع می‌توانند فوتبال هجومی هم بازی کنند و انتقال از دفاع به حمله را به سرعت انجام دهند. ایران اما این توان را ندارد. بازی با ۵ مدافع به ما کمک خواهد کرد که در فاز دفاع، فشردگی عرضی بیشتری پیدا کنیم و پاس‌های نهایی آرژانتینی‌ها را بهتر قطع بکنیم. بازی با ۴ مدافع اما در انتقال از دفاع به حمله، برای ما مناسب‌تر از فرم بازی با ۵ مدافع است.

چگونه از قلعه بیرون برویم

کی‌روش قلعه دفاعی خوبی برای ایران درست کرده است. نگران‌کننده این است که شاید در قلعه حبس شویم. ایران باید پس از گرفتن توپ در قلعه دفاعی، از آن بیرون بزند و آرژانتین را عقب براند. از دست دادن توپ در همان مناطقی که توپ را گرفته‌ایم؛ برای آرژانتین فرصت انجام حمله سریع و زدن ضربه نهایی با چند پاس را فراهم می‌کند. ایران باید پس از چند دقیقه دفاعِ مستمر در یک سوم دفاعی، از قلعه بیرون بزند تا تیم دفاعی نفس تازه کند و ریکاوری ذهنی کند برای چند دقیقه دفاعِ مستمرِ بعدی. برای بیرون زدن از قلعه چه باید کرد؟ مهم‌ترین ابزار کی‌روش برای این کار، استفاده از بازیکنان سرعتی در خط میانی است. خط میانی ایران باید سریع‌تر از بازی با نیجریه باشد. یکی از گزینه‌ها، جلو بردن پولادی است. حضور بیک‌زاده در سمت چپ خط دفاع، فرصت پیوستن پولادی به جمع نکونام و تیموریان در مثلث میانی را فراهم می‌کند. یکی از سه هافبک میانی ما در بازی امشب باید توان استارت زدن و زوج ساختن با هافبک‌های کناری را داشته باشد.

خطر به فرصت

گزارشگران تلویزیونی در جریان بازی، هنگامی که تیمِ مورد علاقه‌شان به ایجاد موقعیت گل نزدیک می‌شود؛ از کلمه «فرصت» استفاده می‌کنند و هنگامی که حریف در آستانه ایجادِ موقعیت گل قرار می‌گیرد؛ کلمه «خطر» را از گزارشگر می‌شنویم. در جام جهانی ۲۰۱۴ ما ایرانیان بیشتر شنونده کلمه خطر هستیم، تا کلمه فرصت. در بازی امشب، کلمه خطر را بیش از بازی با نیجریه خواهیم شنید. هدف کی‌روش، تبدیلِ خطر به فرصت است؛ چیزی که نیاز به هماهنگی ایده‌آل عضلات و اعصاب بازیکنان ایران در بازی امشب دارد.

فرزاد حبیب‌اللهی