زمین بازی اقتصاد مسطح شده است

با نظر به کتاب جهان مسطح است نوشته توماس ال فریدمن سعی داشته ام وضع جهانی اقتصاد را در این مقاله توضیح دهم

"جهان مسطح است". گر چه چندین قرن از اثبات کروی بودن زمین توسط گالیله گذشته است ،نام کتاب جدید توماس ال.فریدمن روزنامه نگار آمریکایی رویترز این است" جهان مسطح است". شنیده بود م که علم دائما در حال تغییر است و نباید به هیچ یک از باور هایمان اعتماد کنیم و ممکن است همین فردا علم نظرجدیدی را بپذیرد و نظر قبلی را رد کند،اما کروی بودن زمین را دیگر شاملش نمی دانستم. ولی از قرار معلوم باید راجع به گرد بودن زمین هم شک کنیم.

قرن بیست و یکم ،عصر جهانی شدن است و به واسطه ی فن آوری هایی نظیر اینترنت تحول عظیمی در ارتباطات اقتصادی و فرهنگی جهان بوجود آمده است. امروز دیگر هندی ها طرف قرارداد کمپانی های آمریکایی اند یا شرکت های حسابداری جاپنی به کمک اینترنت اطلاعات خام مشتریان خود را برای شرکت های چینی به دالیان فرستاده و این شرکت های چینی عملیات های دست و پا گیر حسابداری را انجام داده و نتیجه را برای شرکت جاپنی می فرستند ،این سبک واگذاری فعالیت های یک شرکت به شرکت دیگر را "بیرون سپاری" می گویند.

جالب آنکه به دلیل اختلاف میزان حقوق هر فرد امریکایی و جاپنی با هندی یا چینی این کار یک صرفه جویی مالی بزرگ برای کشورهایی که اینگونه فعالیت ها را به همتایان خارجی خود می سپارند هم محسوب می شود!

فکر کنم حالا بهتر بشود حرف ال.فریدمن را فهمید .جهان مسطح است،آری زمین بازی اقتصاد مسطح شده است،دیگر خیلی فرقی نمی کند در امریکا باشی،چین،جاپن یا حتی شهربنگلور در هندوستان. مشتریان و معاملات شما شامل افراد و قراردادهایی در هر گوشه ی دنیا می شوند.

این روزها دیگر خیلی شرکت ها کارهای خود را به افرادی واگذار می کنند که برای انجام کار روزانه ی خود لازم نیست حتی به شرکت هم بیایند ،بلکه از طریق اینترنت فعالیت روزانه ی خود را در منزل برای شرکت انجام می دهند ،از رزرو کردن بلیط هواپیما گرفته تا آموزش آنلاین زبان انگلیسی به دانش آموزان،همه و همه توسط کارمندانی صورت می گیرد که در منزل خود به فعالیت می پردازند و حتی شاید در کشوری زندگی کنند که نه شرکتشان در آن قرار دارد و نه نه حتی مشریشان در آن سکونت دارد.برای این دست فعالیت ها اسم هم گذاشته اند و آنرا"خانه سپاری" کار و فعالیتها یشان تعریف می کنند.

در ایران هم ابتدا به مدد شرکت هایی که اینترنت دایال آپ ارائه می دادند و این روزها بیشتر با ارائه دهندگان ای دی اس ال و ای دی اس ال۲ با شرکت های خدمات اینترنتی و نحوه ی ارائه ی خدماتشان آشنا شده ایم.چند سال پیش که اینترنت دایال آپ رواج بیشتری داشت،ما با خرید یک کارت اینترنتی و خراشیدن بر چسبی که روی رمز و شماره ی کاربری آن بود و با وارد کردن این کدها در رایانه ی شخصی مان به شبکه ی جهانی اینترنت وصل می شدیم . اما نکته ی جالب دیگری که روی این کارت ها قابل مشاهده بود ،شماره ای با عنوان "پشتیبانی" بود که کنارش ساعاتی را برای تماس در صورت بروز مشکل در اتصال به اینترنت ثبت شده بود . در چند سالی که گذشت این شرکت ها فعالیت های خود را در زمینه ی پشتیبانی گسترش داده، و خدمات پشتیبانی خود را ۲۴ ساعته ارائه می دهند.

شرکت هایی که این روزها ای دی اس ال ارائه می دهند هم کافی است با پرداخت الکترنیک و یا باعابر بانک مبلغی را به حسابشان واریز نمایید و به محض اطلاع از طریق تلفن یا صفحه ی اینترنتی شان و اعلام شناسه ی پرداختتان ای دی اس التان به اندازه ی مبلغی که واریز کرده اید شارج می شود .

نکته ی جالب در این تجربه ی عصر "جهانی شدن" برای ما همین شبکه های پشتیبانی بوده است . صاحبان این شرکت ها که عموما در ابتدا با سرمایه ی اندکی شکل گرفته اند ،برای آنکه بتوانند مشتریان خود را ۲۴ ساعته پشتیبانی کنند با منتقل کردن شماره ی محل کار خود روی تلفن منزل در هر ساعت شبانه روز از مشکلات مشتریان خود در اتصال به اینترنت آگاه شده و در صورت نیاز به شارج یا رفع عیب به کمک رایانه ی شخصی منزلشان کارهای لازم را انجام داده و می دهند ،یعنی همانطور که شرکت هایی نظیر "بلو جت" در امریکا ارائه بلیط هواپیما و رزرو آن را با فرآیند "خانه سپاری" به کارمندانی که از طریق رایانه ی شخصی شان با شرکت در تماس اند واگذار کرده اند،این شرکت های نوپای ایرانی هم با کمک همین عملیات"خانه سپاری" که محصول عصر جهانی سازی است ،ارائه خدمات و پشتیبانی خود را تسهیل کرده و می کنند.

یکی دیگر از تجربه های ملموس جمعی ما از جهانی شدن پدیده ی "بیرون سپاری" و انتقال کارها به شرکت های خدماتی- واسطه ای را باید در تجربه ی فروشگاه های آنلاین اینترنتی جست و جو کنیم. صاحبان این فروشگاه های آنلاین از طریق یک صفحه ی اینترنتی که توسط برنامه ای رایانه ای طرح ریزی شده،به معرفی محصولات خود که شامل تقریبا هر چیزی، از محصولات آرایشی بهداشتی و زیور آلات و عطر گرفته، تا آخرین برنامه های بروز شده ی کامپیوتری می شود، می کنند.

حدود ۲۴۰۰۰۰۰۰ ایرانی به شبکه ی جهانی اینترنت وارد می شوند که همین ها هم بازار خوبی برای این فروشگاه های اینترنتی بوجود آورده اند. مسئولین این فروشگاه ها به راحتی می توانند با نشستن پشت رایانه ی شخصی خود سفارش ها را چک کرده و صحت آنرا با تماس به شماره ای که خریدار ثبت کرده تائید کنند .سپس صاحبان هر یک از این فروشگاه ها پس از ثبت مشخصات هر یک از خریداران خود و چاپ جداگانه ی آدرس و مشخصات هر فرد روی برگه های مخصوص پستی و چسباندن این برگه ها روی پاکت پست کافی است به کمک شرکت های خدماتی که طرف قرار داد اداره ی پست جمهوری اسلامی اند،به مامور پست اطلاع داده تا به درب خانه ی فروشنده بروند و محصولات سفارش داده شده را در بسته های پستی تحویل گرفته و از طریق پست به درب خانه ی خریداران در هر کجای ایران ببرند. ماموران پست قبل از تحویل محصولات فروشگاه به خریداران مبلغی را که روی پاکت نوشته از خریدار گرفته (در صورتی که مبلغ را بصورت اینترنتی پرداخت نکرده باشد)و محصول را به خریدار تحویل می دهند.سپس اداره ی پست مبلغ را به حساب شرکت طرف قرارداد پست و فروشگاه اینترنتی واریز می کند و شرکت مذکور هم هر ماه مبلغی را که اداره ی پست به نام هر خریدار واریز کرده پس از کسر ۳ تا ۷ درصد کارمزد خودش به حساب صاحب فروشگاه اینترنتی واریز می کند .جالب آنکه در طول تمام این مدت فروشنده لازم نیست حضور داشته باشد.

شرکت هایی خدماتی که به ارایه خدمات به صاحبان این فروشگاه ای اینترنتی می پردازند ،درحقیقت به انجام فعایت های" بیرون سپاری" شده ی این فروشگاه های اینترنتی می پردازند.

بیرون سپاری اصطلاحی است که از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد ،برای توضیح فعالیت های برخی شرکت های خدماتی در سراسر جهان بوجود آمد.

در واقع بعضی از شرکت ها از آنجا که نمی خواهند یا نمی توانند برخی فعالیت های خود را انجام دهند و یا حتی برای کاهش هزینه یا بالا بردن کارایی شرکت خود،برخی کارهای وقت گیر و پر هزینه شرکت را به شرکت های واسطه ای در هر کجای دنیا می سپارند .

در برخی بیمارستان های کوچک و متوسط آمریکا هم رادیولوجیست ها ،سی تی اسکن ها را از طریق بیرون سپاری به پزشکان هندی و استرالیایی می سپارند .توجه به این نکته که میزان دستمزدی که پزشکان هندی دریافت می کنند بطور قابل ملاحظه ای کمتر از پزشکان آمریکایی است تا حد زیادی توجیه کننده چرایی این عمل است.به علاوه به علت تفاوت ساعات شبانه روز در آمریکا و هند و نیز به سبب کم شدن کارایی پزشکان آمریکایی در ساعات پایانی شب ،فر آیند بیرون سپاری می تواند به بالا بردن کارایی بیمارستان در این ساعات هم کمک کند.

برخی شرکت های حسابداری آمریکایی هم با سپردن برخی فعالیت های پیش پا افتاده و وقت گیر خود به حسابدارانی در آنسوی دنیا و در بنگلور هند ،در حقیقت با صرف هزینه ی بسیار کمتری بابت حقوق کارمندان هندی نسبت به هم تایان آمریکایی خود،در هزینه های خود صرفه جویی می کنند،به علاوه شرکت های هندی ای هم که از طریق قبول این "بیرون سپاری ها"به فعالیت می پردازند ،با ورود ارز به کشورشان ،اقتصاد خود را پویاتر می کنند.

شاید آنطور که توماس ال فریدمن می گوید ،"جهان مسطح شده است" و دیگر خیلی فرقی نمی کند کجا زندگی می کنید . به مدد فن آوری های نوین ارتباطی افراد می توانند هزینه های خود را کاهش داده ،کارایی خود را بالا برده و فعالیت کاری و علمی خود را در هرکجای این زمین مسطح خاکی به انجام رسانند.

امروز حتی غول های خبری جهان مثل رویترز هم تحلیل های خود را به تحلیل گران هندی در بنگلور می سپارند. یعنی بجای آنکه هشتاد هزار دلار به یک تحلیلگر امریکایی بدهند با پرداخت فقط پانزده هزار دلار به یک تحلیلگر هندی همان کار را با صرفه جویی قابل ملاحظه ای به انجام می رسانند. دیوید شلزینگر سردبیر مدیریت بین المللی رویترز در این خصوص می گوید"کار جایی انجام می شود که قابلیت انجام آن وجود دارد".

حتی در ایران خودمان هم بسیاری از خبرگزاری ها و وب سایت های خبری و تحلیلی و روزنامه ها رو به استفاده از خبرنگاران افتخاری و روزنامه نگاران حق التحریری آورده اند،که ضمن آنکه حضورشان به مدد انتقال خبرها یشان از طریق اینترنت در دفتر خبرگزاری یا روزنامه لازم نیست،این رسانه ها نیازی هم ندارند مانند یک کارمند رسمی این افراد را بیمه کرده و به آن ها حقوق مشخص ماهیانه پرداخت کنند.برخی از خبرنگاران افتخاری که عموما دانشجویان رشته ی ارتباطات-روزنامه نگاری هستند، که صرفا برای کسب تجربه کار می کنند و پولی دریافت نمی کنند و حق التحریری ها هم به اندازه ی کاری که انجام می دهند دستمزد می گیرند،به علاوه رسانه ها هم مجبور به پرداخت بیمه و سایر هزینه های جانبی برای این افراد هم نیستند، و این یعنی کاهش هزینه های رسانه ها و به هر اندازه که هریک از این رسانه ها از طریق این "خانه سپاری" هزینه های خود را کاهش دهد ، میتواند با بودجه ی حاصل از این صرفه جویی به همان نسبت ،گستردگی فعالیت هایش را بیشتر کرده و مخاطبان بیشتری را جذب نموده در نتیجه با گرفتن تبلیغات بیشتر و درآمد بیشتری که از این تبلیغ ها به دست می آورد ، فعالیت های خود را توسعه دهد.

گرچه در نگاه اول به پدیده ی جهانی شدن ممکن است اینطور به نظر برسد که این پدیده می تواند تا حد زیادی به هر چه پویاتر شدن اقتصادهای ضعیفتر کمک کند اما دو نکته نباید از نظر شرکت ها و افراد ساکن کشورهایی که اقتصادی نوپا دارند ویا در حال توسعه اند پنهان بماند ونباید فکر کنیم واقعا زمین بازی اقتصاد جهان آنقدرها هم که ال.فریدمن می گوید مسطح شده است .

نکته ی اول آنکه اقتصادهای قوی تر دنیا هم بیکار ننشسته اند و با گسترش تولید محصولات خود و فروش آن در کشورهایی که اقتصادی نوپا دارند سعی می کنند که پولی را که به واسطه ی بیرون سپاری و خانه سپاری به این کشورها داده اند و حتی شاید مبلغی چند برابر آنرا دوباره به اقتصاد کشور خود باز گردانند. گواه این مسئله هم صادرات اقتصاد امریکا به هند است که از ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ تقریبا دو برابر شده است . درست است که مردم در کشورهایی نظیر هند از طریق انجام کار برای کمپانی های امریکایی پول قابل توجهی بدست می آورند اما به واسطه ی کاپیتالیسم و سرمایه داری بازار آزاد و مصرف گرایی که محصول همین عصر جهانی است در واقع شاید مبلغی چند برابر واردات خود را تقدیم شرکت های امریکایی نظیرمایکروسافت برای خرید برنامه هایی نظیر ویندوز ویا ابر کمپانی هایی نظیر کریر برای خرید سیستم های تهویه ی هوا کنند. محصولاتی که به خصوص در مورد خدمات نرم افزاری و رایانه ای در انحصار کشورهای پیشرفته و بخصوص ایالات متحده است.

نکته دوم هم این است که شرکت های کشور های پیشرفته عموما کارهایی را به شرکت های دیگر کشورها واگذار می کنند که تا حد زیادی پیش پا افتاده و وقت گیر هستند و در حقیقت با این کار زمین اقتصاد کشور خود را برای انجام فعالیت های بزرگ تر اقتصادی و علمی هر چه هموارتر می کنند، در حالی که کشورهای در حال توسعه دارند خود را با کارهای دست دوم امریکایی ها و سایر کشور های پیشرفته مشغول می کنند ،کشورهای پیشرفته با سرعت بیشتری به پیشرفت های علمی وانحصاری کردن فن آوری ها و تولیداتشان می پردازند و فرصتی می یابند تا فاصله ی خود را با کشورهای در حال توسعه هرچه بیشتر نمایند.از آنجا که نمی توان جلوی فرهنگ مصرف گرایی را که مرتب توسط غول های رسانه های کشورهای پیشرفته تبلیغ می شود گرفت، تنها چاره ی کشورهایی که اقتصادی نوپا دارند برای پیروزی در این معادله سخت کوشی در انجام کارهای بیرون سپاری شده ی کشورهای پیشرفته و در کنار آن تلاشی مضاعف برای پیشرفت علم و فن آوری کشورشان می باشد.

شیا درن شهردار دالیان چین در مصاحبه با خبرنگار رویترز صحنه ی اقتصاد جهانی را اینطور به تصویر می کشد "امروز شما آمریکایی ها معمار این ساختمان (اقتصاد آزاد و جهان) هستید و کشورهای در حال رشد به کار گل و بنایی آن مشعول اند اما امید من این است که ما خود روزی معمار این بنا باشیم".آرزویی که گرچه بسیار دور و محال می نماید اما تنها چاره ی پیش روی کشورهای در حال توسعه است.

نادر نینوایی