شاخص های حیات دنیوی

▪ پرسش:
زندگی مادی و دنیایی از چه شاخص هایی برخوردار است و نگاه مادی به حیات دنیا چه آثار و ویژگی هایی را به همراه دارد؟
ـ پاسخ:
به طور کلی زندگی مادی و حیات دنیوی از ویژگی ها و خصایصی …

پرسش:

زندگی مادی و دنیایی از چه شاخص هایی برخوردار است و نگاه مادی به حیات دنیا چه آثار و ویژگی هایی را به همراه دارد؟

ـ پاسخ:

به طور کلی زندگی مادی و حیات دنیوی از ویژگی ها و خصایصی برخوردار است که اقتضای طبیعی این عالم به حساب می آید. گاهی انسان در مواجهه با مظاهر و پدیده های ناخوشایند عالم دنیا، برآشفته شده و شکوه می کند که چرا در دنیا چنین اتفاقات ناگواری می افتد، در حالی که اگر به ویژگی ها و مقتضیات این عالم عمیقاً نگاه کرده و معرفت صحیح و واقع بینانه ای نسبت به تغییر و تحولات حیات مادی پیدا کند، بسیاری از این حوادث و رخدادها را طبیعی و از اقتضائات این عالم به حساب می آورد. بر این اساس قرآن کریم در مقام توصیف حیات دنیا به شاخص هایی از قبیل: لعب و لهو، زینت و تفاخر و تکاثر در اموال و اولاد اشاره کرده و می فرماید: بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است، همانند بارانی که محصولش کشاورزان را در شگفتی فرو می برد. سپس خشک می شود به گونه ای که آن را زرد رنگ می بینی، پس تبدیل به کاه می شود و در آخرت عذاب شدید است یا مغفرت و رضای الهی، و (به هر حال) زندگی دنیا چیزی جز متاع فریب نیست. (حدید-۲۰). اینک شاخص های مطرح شده در این آیه را به طور خلاصه تشریح می کنیم:

۱) لهو و لعب

برخی معتقدند لعب چیزی است که انسان را متمایل به دنیا کند و لهو آن است که آدمی را از آخرت غافل نماید. ولی به طور کلی لهو و لعب به معنی بازی و سرگرمی در دنیا است که خدای متعال مؤمنین را ترغیب به زهد در دنیا و از اعتماد و رکون به آن تحذیر نموده چرا که برای لهو و لعب دنیا بقا و دوامی نیست و به زودی نابود می شود. (مجمع البیان، ج۲۴، ص۲۲۳)

در واقع لعب به معنای بازی نظامداری است که دو طرف بازی به نظام آن آشنایی دارند و کلمه لهو به معنای هر عمل سرگرم کننده ای است که انسان را از کارهای مهم و حیاتی باز می دارد. (المیزان، ج۱۹، ص۲۸۲)

۲) زینت

مراد از زینت دنیا این است که در چشمان اهل دنیا زیور و آرایش می آید آن گاه متلاشی شده و نابود می گردد. (مجمع البیان). کلمه زینت به اصطلاح علم صرف «بنای نوع» است یعنی می فهماند که مثلا فلانی به نوعی مخصوص خود را آراسته، و چه بسا منظور آن وسیله آرایش باشد و به این منظور استعمال کند. آرایش عبارت از آن است که چیز مرغوبی را ضمیمه چیز دیگری کنی تا مردم به خاطر جمالی که از این ضمیمه حاصل شده مجذوب آن چیز شوند (المیزان) زینت به طور کلی و اطلاق چیزی را گویند که انسان در هر حال خود را به آن بیاراید و تزیین و تجمل پیدا کند، و زینت سه قسم است: ۱-زینت نفسانی: مثل علم و اعتقادات صحیح و اخلاق نیکو. ۲-زینت بدنی: مثل قوت جسم و قامت بلند و صورت زیبا ۳-زینت خارجی: مثل مال و مقام و جاه (مخزن العرفان، ج۵، ص۱۴۳)

۳) تفاخر

تفاخر از ماده فخر به معنی مباهات کردن به حسب و نسب است. و چه بسا فردی به سبب امور مادی با دوست و همسایه اش مفاخرت و مباهات می کند.

۴) تکاثر در اموال و اولاد

تکاثر در اموال و اولاد به این معنا است که شخصی به دیگری فخر بفروشد که من مال و فرزند بیشتری دارم.

بنابراین شاخص های حیات دنیا عرضی است زایل شدنی و سرابی است باطل که از یکی از خصال پنجگانه مذکور خالی نیست: یا لعب و بازی است، یا لهو و سرگرمی است، یا زینت است (که حقیقتش جبران نواقص خود با تجمل گرایی است)، یا تفاخر و مباهات است، و یا تکاثرطلبی که همه اینها همان موهوماتی است که نفس آدمی بدان و یا به بعضی از آنها علاقه مند می شود. در حالی که این امور خیالی و زایل شدنی است که بقا و دوام ندارد. (المیزان، ج۱۹، ص۲۸۲)

به علی(ع) گفتند که دنیا را برای ما توصیف کن: آن حضرت فرمود: دنیا اولش گریه، میانش غم و اندوه و آخرش فنا است (منهج الصادقین، ج۹، ص۱۸۶)

بنابراین کسانی که نگاه مادی به دنیا دارند قطعاً در وادی این خصلتها و ویژگی های مورد اشاره غوطه ور خواهند شد و از جمله آثار و ثمرات این نگرش، برخورداری از یک زندگی تنگ و سخت و پراضطراب است که حاصل آن کشمکشها و درگیری ها و نزاعهای درازمدت بین آحاد دنیاپرستان و مادی گرایان خواهد بود.