مسکن هایی که معتادمان می کنند

داروهای ضددرد داروهایی هستند که درد را از بین می برند درد بیماری نیست بلکه نشانه بیماری است بنابراین برای برطرف کردن آن به مدت طولانی باید علت اصلی بیماری را درمان کرد

داروهای ضددرد داروهایی هستند که درد را از بین می‌برند. درد بیماری نیست بلکه نشانه بیماری است بنابراین برای برطرف کردن آن به مدت طولانی باید علت اصلی بیماری را درمان کرد. ولی متاسفانه خیلی از ما زمانی که دچار درد خاص در هر ناحیه از بدن خود می‌شویم فورا به سراغ مسکن‌ها می‌رویم و با کاهش درد و برطرف شدن آن از خیر درمان قطعی بیماری‌مان می‌گذریم و نمی‌دانیم با این کار، هم درمان را به تاخیر انداخته‌ایم و هم با استفاده از مسکن‌هایی که مثل نقل و نبات نوش‌جان کرده‌ایم چه خطراتی را به جان خریده‌ایم. طبق آمار به‌دست‌آمده پرمصرف‌ترین داروی مسکن در ایران استامینوفن کدئین است؛ بعد از آن ایبوپروفن، دیکلوفناک و مفنامیک‌اسید به ترتیب بیشترین میزان مصرف را به خود اختصاص داده‌اند.

علاوه بر خطرات جسمانی این داروها، شاهد بروز خطرات و آسیب‌های روانی آنها نیز هستیم. اکثر ما تنها مصرف موادمخدر مثل هرویین یا الکل را وابستگی و اعتیاد می‌نامیم در حالی‌که چنین نیست بهتر است بدانید میلیون‌ها نفر از مردم به نوعی از وابستگی دارویی موادی چون کافئین موجود در قهوه و برخی داروهای مجاز تجویزی مثل مسکن‌ها و آرام‌بخش‌ها رنج می‌برند؛ می‌خواهید بدانید چرا؟ زیرا مصرف بی‌رویه این مواد هم وابستگی روانی ایجاد می‌کنند و هم وابستگی جسمی.

دکتر آرش نیک‌خلق (کارشناس سوءمصرف مواد) در این‌باره اطلاعات مفیدی را بیان می‌کند.

● وابستگی در چهار مرحله

وابستگی دارویی پیش‌زمینه‌ای دارد به نام سوءمصرف دارو. سوءمصرف دارو حالتی است که فرد به طور خواسته یا ناخواسته بدون تجویز پزشک و بدون رعایت میزان مصرف دارو به مصرف آن مبادرت می‌کند. سوءمصرف برخی از داروها منجر به وابستگی می‌شود. از لحاظ علمی، وابستگی شرایطی دارد. اولین خصوصیت وابستگی ایجاد تحمل است. تحمل؛ یعنی فرد در طول مصرف دارو به تدریج برای رسیدن به اثر اولیه دارو مدام مجبور به بالابردن مقدار مصرف است یا دفعات مصرف را بالا می‌برد و درنهایت ممکن است نوع دارو را تغییر دهد و نوع قوی‌تر آن را مصرف کند. دومین شرط وابستگی، علایم محرومیت است و آن به این معنی است که زمانی که فرد دارو مصرف نمی‌کند دچار یک‌سری علایم روحی و جسمی خاص می‌شود که البته قابل انتظار است. به طور مثال فرد دچار استرس یا دردهایی در نواحی مختلف بدن می‌شود. سومین خصوصیت وابستگی، مصرف دارو به صورت غیرقابل اجتناب است؛ یعنی فرد درحالی که می‌داند این دارو برایش مشکل‌آفرین است باز به سراغ آن می‌رود و تمایل به مصرف دارد. خصوصیت چهارم شدت وابستگی به مصرف این داروهاست به طوری که زندگی خانوادگی و اجتماعی فرد را مختل می‌کند. برای مثال یک نوجوان دبیرستانی به دلیل وابستگی دارویی از تحصیل باز می‌ماند یا فردی به دلیل اعتیاد به نوعی مسکن، کار خود را از دست می‌دهد.

● علت‌های اعتیاد به دارو

عوامل مختلفی فرد را به طرف مصرف بی‌رویه داروها سوق می‌دهند و این عوامل مخاطره‌آمیز به سه دسته تقسیم می‌شوند: عوامل فردی، عوامل فردی و محیطی، عوامل اجتماعی.

در دوران نوجوانی برخی افراد به دلیل ژنتیک خاصی که دارند، انگیزه‌های بیشتری برای سوءمصرف مواد دارند. صفات شخصیتی و نگرش مثبتی که به مواد دارند و یک‌سری موقعیت‌های مخاطره‌آمیز فردی مثل ترک‌تحصیل یا بی‌سرپرست‌بودن و نبود حمایت کافی در خانواده، باعث پناه بردن فرد به دارو می‌شود. عامل دوم که عاملی فردی و محیطی است نقش مهم خانواده را نشان می‌دهد. خانواده‌ای که از فرد غفلت کرده و الگوهای نامناسب رفتاری را آموزش می‌دهد، بستر مناسبی برای بروز رفتار نامناسب در فرد ایجاد می‌کند. به طور مثال پدر خانواده هر زمان که دردی به سراغش می‌آید فورا به سراغ داروی کدئین می‌رود یا مادر وقتی دچار کوچک‌ترین حمله عصبی می‌شود قرص‌های اعصاب را به راحتی مصرف می‌کند. در چنین خانواده‌ای فرد از کودکی شاهد این رفتارهای غلط بوده و وقتی به سن جوانی می‌رسد همان رفتارهای مخاطره‌آمیز را پیش می‌گیرد. به طور کلی خانواده‌های آشفته بیشتر دچار این مشکل می‌شوند. سومین عامل مخاطره‌آمیز محیط اجتماعی است به طور مثال وقتی در یک جامعه، دارو ارزان و در دسترس باشد افراد به راحتی می‌توانند آن را تهیه و مصرف کنند. درواقع نبود و عدم اجرای قوانین در جامعه نقش بسزایی دارد.

● وقتی دارو تشنج می‌آورد

پرمصرف‌ترین داروهایی که وابستگی ایجاد می‌کنند مسکن‌ها هستند که سردسته آنها کدئین است و از آنجا که حتی بدون تجویز پزشک، داروخانه‌ها آن را به مشتریان ارایه می‌دهند افراد به صورت افراط‌گونه‌ای اقدام به خرید و مصرف آن می‌کنند؛ یکی از داروهایی که مصرف بسیار دارد و بهتر است خانواده‌ها آن را بشناسند ترامادول است. این دارو مسکنی است که به شدت اعتیادآور است و خیلی اوقات افراد آگاهانه و ناآگاهانه به مصرف آن روی می‌آورند و زمانی که به آن وابسته می‌شوند به راحتی نمی‌توانند آن را ترک کنند. ترک این دارو به مراتب از ترک هروئین و تریاک سخت‌تر است؛ حتی موارد ترک‌تحصیل و اخراج از کار هم به دلیل مصرف آن داشته‌ایم. از عوارض وخیم آن تشنج و آسیب‌های شدید مغزی است و آمار نشان می‌دهد ۴۰درصد افراد معتاد در کنار ماده مخدری که استفاده می‌کنند ترامادول هم مصرف می‌کنند. داروی دیگری که استفاده از آن خیلی شیوع پیدا کرده ریتالین است که از آن برای جلوگیری از بیش‌فعالی کودکان استفاده می‌شود. گاهی افراد ناآگاه به دلیل خاصیت شب‌بیداری آن، در زمان امتحان یا اوج فشار کار آن را مصرف می‌کنند؛ غافل از اینکه نه تنها کمکی نمی‌کند؛ بلکه موجب بروز مشکلات جسمی در آنها می‌شود. ترک این دارو بسیار مشکل است زیرا جزو داروهای محرک است و به طور کلی ترک داروهای محرک از داروهای مخدر سخت‌تر است و نمونه مرگ هم بر اثر مصرف آن گزارش شده است و همچنین باعث ضعف اعصاب و بروز جوش‌های پوستی و افسردگی در فرد می‌شود.

● روش درمان وابستگی دارویی

شخصیت افرادی که دچار وابستگی دارویی می‌شوند در یافتن درمان مناسب عامل مهمی است. این افراد اغلب اعتماد به نفس پایینی دارند و از فقدان حمایت‌ها رنج می‌برند. لازم است در درجه اول زمینه فرد وابسته را آماده کنیم؛ از مضرات و مشکلات مصرف بی‌رویه این داروها با او صحبت کنیم و راه و چاه را به او نشان دهیم. بعد با یک‌سری حمایت‌های دارویی و غیردارویی که همان حمایت‌های روانی و اجتماعی است او را درمان کنیم به دلیل اینکه داروها متفاوتند هر دارو روش خاصی برای ترک دارد و در کنار آن روش‌های خاصی مانند گروه‌درمانی و خانواده‌درمانی و درمان زمینه‌ای برای فرد باید صورت بگیرد تا اعتیاد خود به دارو را کنار بگذارد.