زنبورهای عسل به شهر بازمی گردند

در پایان ماه فوریه میلیون ها درخت در باغ های میوه دره مرکزی کالیفرنیا همزمان با آغاز تلاش سالانه شان برای تکثیر از شکوفه های سرخ و سفید اشباع می شوند این گل های ظریف گرده افشان, غالباً زنبورهای عسل را برای گردش و جمع آوری شهد و گرده به خود جذب می کنند

در پایان ماه فوریه میلیون‌ها درخت در باغ‌های میوه دره مرکزی کالیفرنیا همزمان با آغاز تلاش سالانه‌شان برای تکثیر از شکوفه‌های سرخ و سفید اشباع می‌شوند. این گل‌های ظریف گرده‌افشان، غالباً زنبورهای عسل را برای گردش و جمع‌آوری شهد و گرده به خود جذب می‌کنند.

درختان نیز با نشان دادن این مهمان‌نوازی جایزه یک تماس با زنبوران عسل پوشیده از گرده و بخت گرده‌افشانی با یک درخت دیگر را می‌برند. اما در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی در مورد کمبود احتمالی زنبورهای عسل ایجاد و داستان‌های ترسناکی از زنبورنگهدارانی که متوجه شده‌اند ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنبورهای تحت کنترل‌شان طی زمستان ناپدید گشته‌اند نقل شده است.

این حادثه بهم خوردن کولونی زنبورهای عسل (CCD) خوانده می‌شود و علت آن هم‌چنان یک معما است.

نگرانی‌ها درباره کاهش درازمدت جمعیت گرده‌افشانان دیگرمانند پروانه‌ها و شب پره‌ها را هم به این اضافه کنید و نتیجه یک نگرانی در حال گسترش از یک تهدید علیه توانایی طبیعت به تولید کافی حیوانات عاشق شهد برای خدمت به این محصول بشر می‌باشد. اما امسال این داستان یک چرخش کرده است. در کالیفرنیا کمبود زنبور عسل جایش را به فراوانی داده است.

● زنبورعسل برای من خوب است

افراط سالانه در تکثیر جنسی باغ‌های بادام کالیفرنیا خیلی کم به پاداش ناخواسته طبیعت مدیون است. فرانسیس راتنیکز یک پروفسور کشاورزی در دانشگاه ساسکس که روی مزارع دولتی بادام کار کرده است می‌گوید: محصول این روزها آنقدر زیاد و خوب پرورش یافته که از توانایی ذاتی منطقه به تولید گرده افشانان فراتر رفته است. سال‌ها قبل که باغ‌های میوه کمتری وجود داشت، کشاورزان می‌توانستند روی گرده‌افشانی زنبورهای زنبوردارانی که در دره مرکزی زندگی می‌کردند تکیه کنند. اکنون آنها باید کارگر مهاجر زنبورداری وارد کنند.

«اگ علمی»، یک شرکت مستقر در بیکرزفیلد کالیفرنیا، به انعقاد قراردادهای واسطه‌گری گرده‌افشانی میان پرورش‌دهنده‌های محلی بادام و زنبورداران سرتاسر آمریکا کمک می‌کند. جو تراینور واسطه‌گر گرده‌افشانی که اگ علمی را پایه‌گذاری کرد، می‌گوید: در دهه ۱۹۶۰، یکصد هزار جریب بیشه در آنجا وجود داشت.

امروز ۷۰۰ هزار جریب بیشه وجود دارد و این صنعت ادعا می‌کند ۸۰ درصد از بادام جهان را عرضه می‌کند. برای پاسخگویی به تقاضای گرده‌افشانی، بیش از یک‌سوم کندوهای آمریکا باید در این فصل به کالیفرنیا منتقل شود. چنین تغییراتی در این صنعت در قیمت‌های کندوها منعکس شده است. در سال ۱۹۹۵ پرورش‌دهنده‌ها می‌توانستند یک کندو را با پرداخت ۳۵ دلار کرایه کنند. تراینور می‌گوید امروز یک کولونی قوی ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار هزینه دارد.

مشخص کردن دقیق اینکه چه چیز باعث شده است زنبورهای عسل ناپدید شوند دشوار است.

دکتر راتنیکز می‌گوید: مردم دوست دارند بذرافشانی از لحاظ ژنتیکی اصلاح شده، آلودگی دکل‌های تلفن همراه و آفت‌کش‌ها را علت آن بدانند. ولی تقریباً با اطمینان می‌توان گفت هیچ یک از اینها نیستند. اما او اضافه می‌کند چنین کاهش‌های بزرگی در بیماری‌های همه‌گیر غیرعادی نیستند.

یک توضیح که هردودکتر راتنیکز و تراینور ارائه دادند این است که این یک بیماری نادر است که احتمالاً ویروس فلج شدید اسرائیلی (IAPV) باهجوم میان کولونی‌ها که قبلاً با پارازیت‌هایی مانند توزما سرانایی یک قارچ انگلی از آسیا ضعیف شده بودند موجب آن شده است.

بعضی‌ها عقیده دارند از آنجایی که این قارچ‌ها از سال ۲۰۰۶ که CCD برای نخستین بار به صورت یک مشکل درآمد رایج بوده‌اند نوزماسرانایی به تنهایی ممکن است برای اینکه موجب CCD شود کافی باشد. یک کنه انگلی به نام واروآ نیز وجود دارد که مدتی است مشکلی برای زنبورها شده است و ممکن است آن نیز IAPV را منتقل کند. اما به احتمال قریب به یقین یک عامل دیگر نیز موجب ناراحتی زنبورها شده است - رژیم غذایی ضعیف.

● اقتصاد زنبورعسل

هر روز بیشتر روشن می‌شود که زنبورهای تحت کنترل به مکمل‌های غذایی نیاز دارند. در بعضی نقاط یک کاهش در مناطق چمن‌زار که در آنها زنبورها بتوانند دنبال غذا بگردند، از بین رفتن مرزهای پر از علف و رشد کشت تک‌محصولی معنایش این است که پیدا کردن یک منطقه به حد کافی وسیع از منابع گرده‌افشان برای بدست آوردن اسیدهای آمونیاک مورد نیاز خود برای زنبورها دشواراست.

در موارد استثنایی آنها ممکن است حتی پروتئین اساسی کافی پیدا نکنند. آقای تراینور در مقاله‌ای در شماره ماه فوریه «فرهنگ زنبورعسل» می‌نویسد: در بعضی مکان‌ها که محصولات با گرده‌های پروتئین پایین مانند بوته‌های قره‌قات و گل آفتاب‌گردان روییده‌اند، مکان‌هایی هست که CCD نیز پدیدار شده است.

عقیده این است که تغذیه بد سیستم‌های مصونیت زنبورها را تضعیف کرده، آنها را در مقابل ویروس‌ها و سایر انگل‌ها آسیب‌پذیر ساخته است. تغذیه زنبورها با مکمل‌ها به جای تکیه به توانایی آنها در جستجوی علوفه در دنیای وحش وقت و هزینه زیادی می‌برد. بنابراین بسیاری از زنبورداران سعی می‌کنند ازآن اجتناب کنند. اما داستانی هست که می‌گوید آنهایی که برای کولونی‌های خود پول خرج می‌کنند خیلی بیشتر در برابر CCD مقاوم هستند.

بنابراین فراوانی امسال زنبورهای کالیفرنیایی به علت ترکیبی از افزایش عرضه و کاهش تقاضا ایجاد شده است. قیمت بادام بین ماههای اوت ودسامبرسال گذشته، وقتی مردم پول کمتری در جیب‌هایشان داشتند حدود ۳۰ درصد کاهش یافت. این موجب شده است پرورش‌دهند‌ها از هزینه‌هایشان بکاهند و در نتیجه کندوی کمتری کرایه کنند. همچنین یک خشکسا‌لی در منطقه وجود دارد و خیلی از کشاورزان احتمال نمی‌دهند آب کافی برای برداشت محصول خود دریافت کنند. در این میان قیمت‌های بالای اخیر قراردادهای گـرده‌افشانی باعث شد چاق کردن زنبورها با مکمل‌ها طی زمستان کار مفیــدی به نظرآید. این ممکن است توضیح دهد چرا کولونی‌های کمتری از بین رفته‌اند.

پس صعود و سقوط قیمت زنبور عسل تحت کنترل بیشتر از اقتصاد عرضه و تقاضا ناشی می‌شود تا نیروهای طبیعت. و اگر تئوری تغذیه و بیماری درست باشد قیمت‌های پایین قراردادهای سال آینده ممکن است شاهد کاهش غذاهای مکمل بوسیله زنبورداران و ظهور دوباره CCD باشد.

● زنبورگورت را گم کن!

با وجود اهمیت زنبورعسل، هیچ یک از اینها مدرکی دال بر یک بحران گسترده گرده‌افشانی یا تهدیدی خاص علیه گرده‌افشانان نیست. هیچ کس نشان نداده است که کولونی‌های زنبورهای وحشی سریعتر از آنچه در گذشته بود در حال نابودی است. و در حالیکه این واقعیت وجود دارد که بسیاری از گونه‌های پروانه‌ها، شب پره‌ها، پرندگان، خفاش‌ها و دیگر گرده‌افشانان درحال عقب‌نشینی هستند، مشکل آنها بیشتر احتمال می‌رود منعکس‌کننده کاهش گسترده‌تر درتنوع زیستی که نتیجه پدیده مشهودی مانند از دست رفتن زیستگاه‌ها و افزایش کشاورزی است باشد.

اما این فقدان تنوع اگرچه دردسرآفرین است الزاماً به یک کاهش در میزان گرده‌افشانی که جریان دارد تبدیل نمی‌شود. جابوری گازدل از مؤسسه فن‌آوری فدرال سوئیس در زوریخ در مقاله‌ای در «فرآیندهای بوم‌شناسی و تکامل» در سال ۲۰۰۵ خاطرنشان ساخت کاهش زنبور عسل موم‌دار که اخیراً در اروپا مشاهده شده است بیشتر روی گونه‌های نادر و خاص اثر می‌گذارد نه همه زنبورها... بطورکلی یک مشکل دیگر.

اگرچه این فکرکه یک بحران گسترده‌تر و پرهزینه گرده‌افشانی در جریان است مورد تحقیق قرار گرفته است (سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد ۲۸ میلیون دلار بودجه برای آن صرف می‌کند). اما تصویر واقعی تیره‌تر است. آکادمی ملی علوم آمریکا درسال ۲۰۰۶ گزارشی درباره وضعیت گرده‌افشانان در آمریکای شمالی منتشر کرد که نتیجه گرفت «برای بیشتر گونه‌های گرده‌افشانان آمریکای شمالی کمبود اطلاعات درازمدت جمعیت وجود دارد و معلومات درباره محیط‌زیست آنها ناقص است.» ساده‌تر بگوییم، هیچ کس چیزی نمی‌داند. اما در مورد زنبوران عسل تحت کنترل آمریکا، دکتر راتنیکز می‌گوید «مرگ قریب‌الوقوع زنبورهای عسل بارها گزارش شده است، اما اتفاق نیافتاده است و احتمال نمی‌رود این بار نیز اتفاق افتد.»

منبع: اکونومیست / مترجم: فریدون دولتشاهی