سیستم عرضه زنده ماهی مزایا, معایب, چشم انداز سرمایه گذاری

با توجه به نیاز روزافزون و تقاضای زیاد مردم برای آبزیان, مدت زمان طولانی نیست كه عرضه ماهی زنده رونق گرفته است اولین جایگاه عرضه زنده ماهی پرورشی بطور عمده و مركزی توسط برادران كردی در سال ۱۳۷۸ در استان مازندران تأسیس شده كه بدین طریق بعنوان مركز پخش ماهیان زنده گرمابی و سردآبی عمل می كرد

با توجه به نیاز روزافزون و تقاضای زیاد مردم برای آبزیان, مدت زمان طولانی نیست كه عرضه ماهی زنده رونق گرفته است. اولین جایگاه عرضه زنده ماهی پرورشی بطور عمده و مركزی توسط برادران كردی در سال ۱۳۷۸ در استان مازندران تأسیس شده كه بدین طریق بعنوان مركز پخش ماهیان زنده (گرمابی و سردآبی) عمل می‌كرد. در حال حاضر فعالیت آنها به استان گیلان نیز كشیده شده, از طرفی در چند سال اخیر مراكز بسیار زیاد دیگری در این خصوص, فعالیت‌شان را شروع كرده‌اند. با توجه به اینكه مجموع تولید ماهیان گرمابی و سردآبی پرورشی در كشور در سال ۱۳۸۳, رقمی حدود ۹۵۴۰۰ تن بوده, بنظر می‌رسد حدود ۶ـ۵ درصد آن به صورت زنده به دست مصرف‌كننده می‌رسد. لذا با توجه به روند افزایشی تولید ماهیان پرورشی, می‌توان گفت كه افزایش ظرفیت عرضه زنده تا چند سال آینده امكان‌پذیر است.عرضه زنده ماهی در كشور كرهٔ جنوبی براساس تقاضای بسیار زیاد مردم, رشد چشمگیری داشته, كه گونه‌های پرورشی عمده آن نظیر كفشك‌ ماهی زیتونی, عقرب‌ماهی, سیستم دریایی, سوف دریایی, كفشك دم زرد, میگوهای ریز و درشت, لابستر بصورت زنده به عمده‌فروشی‌ها, هتل‌ها, و رستورانهای درجه یك ژاپنی جهت تهیه غذاهایی مثل ساشیمی و سوشی فروخته می‌شود كه ارزش دلاری آن رقمی حدود ۱۰۳ میلیون دلار در سال ۲۰۰۲ بود. عرضه‌كنندگان آبزیان زنده كانادایی در بازارهای كره موفقیت چشمگیری داشتند. در حال حاضر صادرات خرچنگ دراز آب شیرین بصورت زنده به اروپا بخشی از صادرات آبزیان كشورمان را بخود اختصاص می‌دهد.هدف از طراحی و ترویج سیستم عرضه زنده آبزیان, عرضه ماهی زنده و تازه, بالا بردن سرانه مصرف, حفظ كیفیت گوشت آبزیان, ایجاد اشتغال در بخش خصوصی و بكارگیری نیروهای متخصص و ... می باشد.

مزایای سیستم عرضه زنده:

۱ـ امكان عرضه محصول تازه و با كیفیت با رعایت تناسب تعویض آب

۲ـ هزینه پایین ساخت سیستم و قابلیت حمل و نقل آسان آن

۳ـ قابلیت فروش و عرضه ماهی زنده در تمام فصول سال و تمامی نقاط كشور با استفاد هاز تجهیزات تنظیم كنندهٔ دمایی

۴ـ سودآوری بیشتر به لحاظ عرضه محصول تازه با قیمت بالاتر

۵ـ تنوع در سیستم‌های عرضه

در سیستم عرضه زنده ماهی رابطه مستقیمی بین مدت زمان نگهداری ماهی و كیفیت گوشت وجود دارد. بدین معنی كه هر چه مدت زمان نگهداری ماهی در این سیستم بیشتر شود، در برخی موارد ، بدلیل محدویت تعویض آب و یا تعویض كم آب ، اكثر فاكتورهای كیفی آب در اثر دفع ادرار ، مدفوع و سایر ترشحات آبششی (تركیبات از ته), دستخوش تغییر شده, كه از یك طرف عامل ایجاد استرس بوده و از طرف دیگر سبب تجمع تركیبات از ته از جمله آمونیاك در گوشت ماهی خواهد شد.آمونیاك ماده بسیار سمی است.بنابر این لازم است ضمن توجه به مزایای آن ،به این مهم نیز توجه شود.

اجزاء سیستم عرضه زنده

۱ـ مخزن یا محل نگهداری ماهی:

مخزن یا محل نگهداری ماهی شرایط خاص خودش را دارا بوده و حجم آن بسته به میزان نیاز متفاوت و از ۲۰۰ لیتر تا ۵ هزار لیتر می‌تواند متغیر باشد. در هنگام ساخت آن بایستی سعی شو دكه فضای مرده آن حداقل بوده, تا ا زیك طرف محیط مناسبی برای رشد قارچها و باكتریها ایجاد نشود و از طرف دیگر, شستشوی آن آسان باشد همچنین منفذ خروجی بایستی در پایین‌تر نقطه آن قرار داشته باشد. این مخازن می‌تواند ثابت یا متحرك ساخته شوند. جنس این مخازن بایستی از موادی ساخته شو دكه حداقل قابلیت حلالیت با آب داشته باشد. در نوع متحرك آن, جنس آن می‌تواند از پلاستیك, فایبرگلاس و یا حتی شیشه ساخته شود. اگر چنانچه قرار است فلزی باشد ترجیحاً از استیل یا آلومینیم استفاده شود. در نوع مخازن ثابت, علاوه بر مواد بالا, می‌توان از بتون و یا تركیبی از آجر، قیرگونی و سنگ استفاده كرد. ضخامت دیوارهٔ بتونی می‌تواند بین ۳۰ـ۱۰ سانتی‌متر متغیر باشد, ولی به لحاظ تبادلات حرارتی كمتر این مخازن با محیط اطراف , سعی می‌كنند بخشی از مخازن در داخل زمین قرار گیرد.رنگ داخل مخازن بایستی روشن باشد تا تغییر رنگ آب و تجمع مواد زائد براحتی قابل تشخیص باشد. تجربه نشان داده كه برای نگهداری ۵۰ كیلوگرم ماهی قزل‌آلا, بدون تعویض آب و تجهیزات پالایش به مدت ۲۴ ساعت , یك متر مكعب كافی است.بنابراین, نداشتن فضای مرده و زوایای تند در محل اتصال دیوارهای مخزن, نصب شیر و دریچه‌های تخلیه آب در كف مخزن, تعبیه محل‌هایی برای نصب پمپ هوا و آب, نصب لوله هوادهی در كف مخزن جهت آسانی خروج گازهای سمی و جلوگیری از تجمع آنها, از نكاتی هستند كه بایستی در زمان ساخت مخزن در نظر گرفته شود. گاهی اوقات جهت اكسیژن‌رسانی بهتر, ورودی آب رابصورت فواره‌ای در بالای مخزن, طراحی می‌كنند.

۲ـ پمپ‌ها و لوله‌های انتقال آب و هوادهی

نوع و ظرفیت پمپ مورد استفاده در سیستم عرضه زنده, بسته به حجم آب و هوای موردنیاز برای بیوماس زنده, انتخاب می‌شود. پمپ‌های آب بایستی قابلیت تأمین فشار لازم در لوله‌های انتقال آب و ایجاد فواره‌های لازم مثلاً جهت اكسیژن رسانی بهتر , داشته باشند. در صورتیكه سیستم عرضه زنده به سازه‌های تصفیه فیزیكی, شیمیایی و یا شاید زیستی مجهز باشند, پمپ‌هایی برای انتقال آب موجود در این سازه‌ها و برگشت آب تصفیه‌شده به مخزن نگهداری ماهی لازم است. در سیستم‌های بدون سازه‌های تصفیه, نیز وجود پمپ آب ضروری است. گاهی اوقات به منظور هوادهی بهتر, تعدادی پمپ‌های هوادهی در كف حوضچه ها یا مخازن نصب میكنند.بهتر است كه جنس پمپ های مورد استفاده در چرخش آب, غیرفلزی باشد به عبارتی لایه‌ داخلی پمپ از پلاستیك یا مشتقات آن ساخته شود.لوله‌های انتقال آب, هوادهی و همچنین شیرآلات از دیگر تجهیزات سیستم هستند كه بایستی به جنس آنها توجه شود.حال چنانچه بخواهیم سیستم عرضه زنده ماهی را مجهز كرده و با دید علمی به آن نگاه كنیم, بایستی از ادوات و تجهیزات دیگری نظیر ادوات تصفیه و پالایش آب و میكروفیلتر استفاده كنیم, كه هزینه تولید را افزایش داده ولی كیفیت محصول بسیار بهتر خواهد بود.

---