نگاهی به تنوع زیستی ایران

کشور ایران بخشی از فلات وسیعی است که افغانستان و بلوچستان کهن را نیز در برمی گیرد و با این دو منطقه یک گستره جغرافیایی و زیستی مشخص و یکپارچه را به وجود می آورد

کشور ایران بخشی از فلات وسیعی است که افغانستان و بلوچستان کهن را نیز در برمی‌گیرد و با این دو منطقه یک گستره جغرافیایی و زیستی مشخص و یکپارچه‌ را به وجود می‌آورد. تنوع محصول شرایط مختلفی است که به این سرزمین موقعیت خاصی بخشیده است. کشور ایران در بخش عمده خود در اقلیم حیاتی پالئارکتیک قرار دارد ولی مرزهای جنوبی آن به اقلیم حیاتی پالیوتروپیک می‌رسد.زارودنی در سال ۱۹۱۱ میلادی کشور ایران را از لحاظ انتشار جانوران به ۹ منطقه جانوری تقسیم کرده است که بسیاری از این مناطق با پروانس‌‌های گیاهی تاختاجان از رویشگاه‌ها (۱۹۸۸) تطبیق دارند.

۱) منطقه خزر: این منطقه به شکل نواری در کرانه جنوبی دریای خزر از آستارا تا گنبدکاووس کشیده شده است. وجود زیستگاه‌های جنگلی گونه‌‌هایی نظیر مرال، گراز، شوکا، پلنگ و گربه‌های وحشی و خرس را دربر گرفته است. فوک خزر تنها پستاندار دریایی حاشیه خزر به شمار می‌رود.زیستگاه‌های آبی حاشیه ساحل و تالاب‌ها بهترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر آبی را در این بخش به وجود آورده‌اند. فون این منطقه سخت وابسته به پالئارکتیک است.

۲) منطقه شمال غربی: این بخش که در منتهی‌الیه هیرکانی قرار گرفته از جنگل‌های ارسبارانی و استپ‌های کوهستانی تشکیل شده است. زیستگاه‌های کوهستانی و استپی با بوته‌زارها و درختچه‌‌زارها، گونه‌هایی نظیر قوچ و میش ارمنی،‌ گراز، پلنگ، گربه وحشی، خرس، گرگ، شغال و روباه و انواع پرندگان شکاری و طعمه‌گیر، پرندگان قابل شکار مانند کبک و تیهو و پرندگان کمیاب نظیر سیاه‌خروس را در خود جای داده‌اند.

۳) منطقه خراسان: این منطقه صفحات کوهستانی شمال شرقی را در بر گرفته و عمدتا از رویش‌های استپی و کوهسری تشکیل شده است و دارای گونه‌های بی‌نظیر پلنگ، قوچ اوریال، گربه پالاس، کل و بز و انواع پرندگان طعمه‌خوار و پرندگان قابل شکار است.

۴) منطقه کرمان: این منطقه شامل دشت‌ها و اراضی کویری و نیمه‌کویری مرکزی کشور و همینطور ارتفاقات خشک و نیمه‌خشک است. زیستگاه‌های کویری و کوهستانی را یکجا در برمی‌گیرند. آهو، جبیر،‌ بز و پازن، قوچ و میش، پلنگ، گرگ، کفتار و کاراکال از پستانداران و هوبره باقرقره، انواع پرندگان طعمه‌خوار و قابل شکار از مهم‌ترین پرندگان آن به شمار می‌رود.

۵) منطقه جنوب غربی: این منطقه شامل ارتفاعات پوشیده از گونه‌های بالش وش و جنگل‌های بلوط غرب بوده و زیستگاه‌های آن برای اغلب پستانداران بزرگ کوهزی مساعد است. نمونه معرف این منطقه را می‌توان اشترانکوه به شمار آورد.

۶) منطقه سیستان: اهمیت این منطقه از نظر زیستگاهی به خاطر وجود دریاچه هامون و تنوع عظیم پرندگان مهاجر آبزی آن است. پلیکان سفید، پاخاکستری فلامینگو، قو، آنقوت، تنجه، فیلوش،‌ چنگر، اردک بلوطی،‌ سرخایی و طاووسک از جمله پرندگان این منطقه به شمار می‌روند.

۷) بلوچستان: کوه‌های مرتفع با رویش‌های کم‌پشت همراه با دشت‌های پوشیده از جنگل‌های شبه‌ساوان و رودخانه سرباز و جنگل‌های حرا مجموعه سیمای زیستگاهی این منطقه را نشان می‌دهد. تمساح پوزه کوتاه ایرانی، خرس سیاه، کاراکال، انواع جوندگان، از جمله حیات‌وحش این منطقه به شمار می‌روند.

۸) کارون: بخشی از جلگه وسیع‌ نروپتامیا است که به داخل ایران کشیده شده است. منطقه‌یی با کوه‌های خشک با رویش‌های ویژه از درختان و درختچه‌ها و بیشه‌زارهاست. تنوع زیستگاهی آبی و خشکی این منطقه فون بسیار غنی به وجود آورده است. گوزن زرد، رودک عسل‌خوار، آهو، بز و پازن، قوچ و میش از جمله فون‌ بسیار غنی این منطقه هستند.

۹) کرانه‌های جنوبی ایران: کرانه‌های جنوبی کشور جدا از فون غنی وابسته به اتیوپیا و اورینتال از نظر ماهیان دریایی حایز اهمیت است. ضمنا جزایر آن دارای اهمیت ویژه‌یی برای برخی از گونه‌ها نظیر لاک‌پشت‌های دریایی و پرستوهای دریایی است.

شاهین یاسمی