طعم شیرین جدایی

دو روز بعد از اعلام ۱۰ نامزد سینمای ایران برای حضور در اسکار نظر نهایی هیات انتخاب اعلام شد و همان گونه که در محافل سینمایی پیش بینی می شد فیلم «امروز» آخرین ساخته رضا میرکریمی به عنوان نماینده ایران معرفی شد

دو روز بعد از اعلام ۱۰ نامزد سینمای ایران برای حضور در اسکار نظر نهایی هیات انتخاب اعلام شد و همان‌گونه که در محافل سینمایی پیش بینی می‌شد فیلم «امروز» آخرین ساخته رضا میرکریمی به‌عنوان نماینده ایران معرفی شد. انتخاب فیلم برای حضور در این رویداد سینمایی همواره با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو بوده است.

این بار هم همین اتفاق افتاد و یک عده «امروز» را نماینده شایسته‌ای می‌دانستند و عده‌ای دیگر هم خلاف این نظر را داشتند. تازه‌ترین ساخته میرکریمی که این روزها در چرخه اکران هم به سر می‌برد و با فروش خوبی هم روبه‌رو شده است در شرایطی به اسکار خواهد رفت که این کارگردان یک‌بار با فیلم «خیلی دور خیلی نزدیک» در این جشنواره معتبر حضور داشت و دو سال قبل هم فیلم «یه حبه قند» او به دلیل تحریم‌ها و با نظر مسوولان از رقابت در این رویداد بازماند. امسال بیست‌و ‌دومین نامزد نهایی از بین آثاری همچون «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران»، «استرداد»، «برف»،‌ «تنهای تنهای تنها»، «چ»، «خسته نباشید»، «خط ویژه»، «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» و «سر به مُهر» انتخاب شد تا یک بار دیگر سینمای ما شانسش را در این جشنواره بسنجد.

اسکار چگونه متولد شد؟

شاید سال‌ها پیش که این جشنواره نخستین دوره برگزاری‌اش را در روز پنج‌شنبه ۱۶ مه ۱۹۲۹ در هتل روزولت هالیوود با حضور تنها ۲۷۰ نفر جشن گرفت هیچ‌کس تصور نمی‌کرد روزی فرا برسد که دنیا روی این اتفاق متمرکز شود و سینمای جهان را زیر سایه خود قرار بدهد. جایزه آکادمی که آن را به‌طور غیررسمی اسکار می‌نامند توسط آکادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرک آمریکا به بهترین آثار صنعت سینما اهدا می‌شود. این مراسم یکی از بزرگ‌ترین فستیوال‌های جهان است و در بیش از ۱۰۰ کشور جهان به‌صورت زنده پخش می‌شود. در اولین سالی که اسکار شروع به کار کرد اسامی برنده‌ها از سه ماه قبل اعلام شده بود اما این رویه در دومین مراسم در سال ۱۹۳۰ تغییر کرد و در ۱۰ سال نخست نتایج برای انتشار عمومی در ساعت ۱۱ شب برگزاری مراسم برای روزنامه‌ها فرستاده می‌شد و این شیوه تا زمانی که لس‌آنجلس تایمز نام برنده‌ها را پیش از شروع مراسم اعلام کند ادامه داشت و از سال ۱۹۴۱ باز هم رویه دیگری اتخاذ شد و برندگان در نامه‌ای مهر و موم شده اعلام می‌شوند. طبق قانون از سال ۱۹۵۰ برنده‌ها یا وارثانشان نمی‌توانند بدون دادن پیشنهاد اولیه فروش تندیس به آکادمی به قیمت یک دلار نسبت به فروش آن اقدام کنند. در صورتی که برنده این شرایط را نپذیرد آکادمی تندیس را نگه می‌دارد. جوایز آکادمی که تحت حمایت این توافق‌نامه نبوده‌اند، در مزایده‌های عمومی و معاملات خصوصی به قیمت‌های شش رقمی فروخته شده‌اند.

ایران از کی وارد شد؟

نگاهی به تاریخ فعالیت هیات انتخاب‌ در دوره‌های مختلف این نکته را حکایت می‌کند که ما هرگز استراتژی مشخصی برای چگونگی حضور در اسکار نداشته‌ایم و همواره جریان‌های فکری و سلیقه‌های متفاوت در دوره‌های مختلف تعیین‌کننده بوده‌اند و همیشه حضور ایران در اسکار با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است. برای نخستین‌بار وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال ۱۳۵۶ فیلم «دایره‌ مینا» ساخته‌ داریوش مهرجویی را به اسکار معرفی کرد و پس از آن فیلم «باد صبا» ساخته‌ آلبر لاموریس به‌عنوان نماینده‌ ایران در سال ۱۳۵۷ راهی آکادمی اسکار شد. بعد از انقلاب اسلامی سینمای ما تا ۱۶ سال در این جشنواره نماینده‌ای نداشت تا اینکه در سال ۱۳۷۳ طلسم شکست و عباس کیارستمی با فیلم «زیر درختان زیتون» به‌عنوان نخستین نماینده کشور در سال‌های پس از انقلاب به اسکار معرفی شد. مهم‌ترین حضور ایران تا سال‌ها قبل مربوط به حضور فیلم «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی بود که برای اولین بار به‌عنوان یکی از پنج نامزد اصلی به تالار اسکار راه یافت و حتی تا یک قدمی دریافت جایزه هم پیش رفت اما عوامل پشت پرده مانع از تحقق رویاها شد. تهیه‌کننده فیلم مجیدی که یک شرکت معتبر خارجی بود فیلم دیگری هم در آن دوره داشت و تمرکزش را روی آن اثر بیشتر کرده بود وتبلیغات وسیع‌تری انجام داده بود تا در نهایت دست «بچه‌های آسمان» از جایزه کوتاه بماند. فیلم‌های بعدی این کارگردان هم در دوره‌های بعدی که امیدهای زیادی به وجود آورده بودند کاری از پیش نبردند.

جدایی نادر از سیمین

سال ۱۳۹۰ اما برای سینمای ایران سال متفاوتی بود. بعد از انتظاری طولانی آن اتفاق مهم شکل گرفته بود و نماینده ایران توانسته بود امید‌های زیادی به وجود بیاورد. از ماه‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود که ایران از اسکار دست خالی برنمی‌گردد. فیلم «جدایی نادر از سیمین» توانسته بود توجه دنیا را جلب کند و به همین دلیل جایزه‌اش اصلا دور از انتظار نبود. انگار آن شب همه منتظر بودند تا نام اصغر فرهادی از برگه مهر و موم شده بیرون بیاید تا علاقه‌مندان ایرانی هنر هفتم به آرزوی دیرینه خود برسند.

امسال چه می‌کنیم؟

رضا میرکریمی این روزها خوشحال‌ترین کارگردان ایرانی است. او در روز یکشنبه که خبر نهایی شدن حضور فیلمش منتشر شد خوشحالی‌اش را با رسانه‌ها قسمت کرد و از اعضای کمیته انتخاب تشکر کرد. او حتی گفت که فیلم‌های شایسته‌ دیگری هم بودند که به دلیل عدم اکران جایشان در فهرست نامزدها خالی بود. میرکریمی در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او پرسیده بود آیا فکر نمی‌کند که انتخاب «امروز» به‌خاطر جبران اتفاق دوسال قبل بوده خیلی خونسرد به ‌خبرنگار نگاهی کرد و گفت من خاطره طلبکارانه‌ای از آن موضوع نداشته و ندارم.

یاسین‌ نمکچیان