نگاهی تحلیلی به مانیفست ۸۹ همت مضاعف, کار مضاعف

همت مضاعف و کار مضاعف به عنوان یک طرح ملی یکی از عوامل مهم در پیشرفت, توسعه عدالت و دستیابی به اقتدار ملی در کشور موضوعی است که امسال با نامگذاری از سوی مقام معظم رهبری برای سال جدید موج گسترده ای در میان مسئولان کشور برای اجرایی شدن این مسئله ایجاد کرده که نیازمند حضور فعال مردم و مسئولین می باشد

همت مضاعف و کار مضاعف به عنوان یک طرح ملی یکی از عوامل مهم در پیشرفت، توسعه عدالت و دستیابی به اقتدار ملی در کشور موضوعی است که امسال با نامگذاری از سوی مقام معظم رهبری برای سال جدید موج گسترده ای در میان مسئولان کشور برای اجرایی شدن این مسئله ایجاد کرده که نیازمند حضور فعال مردم و مسئولین می باشد. بدیهی است این موضوع نیز مختص یک سازمان یا نهاد خاصی نیست و همه سازمان ها و نهادهای اداری و اجتماعی و مسئولین و همه آحاد جامعه را در برمی گیرد و نیازمند عزم ملی برای اجرا و عملی شدن این بحث و تبدیل آن از شعار به شعور در صحنه تلاش می باشد. همانگونه که خود رهبر فرزانه انقلاب نیز بدان اشاره نمودند که «شعارهای هر سال، نمایشی و تشریفاتی نیست و طبعاً همه مشکلات را هم حل نمی کند بلکه انگشت اشاره ای است که راه و روش را نشان می دهد که امسال نیز با توجه به اهداف بلندتر ملت و کشور، باید همتی برتر فراهم آورد و کارهای بیشتر و جدی تر انجام داد.»۱

از این رو در نگاه کارشناسانه و موشکافانه به مسئله همت مضاعف و کار مضاعف و دقت نظر در بهره گیری از همه جوانب این موضوع با این نکته روبرو هستیم که همت مضاعف و کار مضاعف دارای ابعاد مختلفی است یعنی با بسط و تعمیم دادن پیام نوروزی مقام معظم رهبری در همه زمینه ها و جوانب، شاخص های گوناگونی را می توان ترسیم و منافع عظیمی را برای جامعه حاصل نمود. در واقع این موضوع مهم همانطور که رهبر فرزانه انقلاب به آن اشاره نمودند می تواند در زمینه های مختلفی عملی گردد. لذا با توجه به فرمایش رهبری در پیام نوروزی «برای اینکه بتوانیم بر طبق اقتضائات کشور و ظرفیتهای کشور حرکت کنیم، احتیاج داریم به اینکه همت خودمان را چند برابر کنیم؛ کار را متراکم تر و پرتلاش تر کنیم... به امید اینکه در بخشهای مختلف، بخشهای اقتصادی، بخشهای فرهنگی، بخشهای سیاسی، بخشهای عمرانی، بخشهای اجتماعی، در همه عرصه ها، مسئولین کشور به همراه مردم عزیزمان بتوانند با گام های بلندتر، با همت بلندتر، با کار بیشتر و متراکم تر، راه های نرفته را بپیمایند و به هدفهای بزرگ خود انشاءالله نزدیکتر شوند.»۲

بر همین اساس برای رسیدن به افق چشم انداز ۲۰ ساله نظام که براساس آن ایران در همه زمینه ها، کشور نخست منطقه می شود، باید کار و همت را مضاعف نمود و در مسیر حرکت به سمت افق پیشرفت و توسعه گام برداشت. در واقع فرمایش مقام معظم رهبری در پیام نوروزی، کار و تلاش همه دستگاه های اجرایی کشور که به مردم خدمت رسانی میکنند را شامل می شود و دراین بین دستگاه های اجرایی کشور می بایست در جهت تلاش مضاعف در بخش های مختلف آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و بویژه توسعه پروژه های عمرانی کشور بیش از گذشته برای اجرایی شدن و تحقق آن گام و تلاش نمایند و با وجود منابع و ظرفیت های کارشناسی، بیشترین خدمت رسانی را به مردم داشته باشند.

در واقع پیام نوروزی مقام معظم رهبری افق روشنی برای کار و تلاش مضاعف فراهم کرد و این کار مضاعف، کام ملت ایران را شیرین خواهد کرد و مردم حلاوت و شیرینی کار را خواهند چشید چرا که این تجربه جهانی است که هر کشوری بیشتر تلاش کرد موفق تر خواهد بود و مردم آن کشور در رفاه بیشتری خواهند بود. در مکتب مقدس اسلام و فرمایشات ائمه اطهار (ع) نیز همگان را به داشتن همت والا و کار و تلاش سفارش نموده اند بدون شک با همت و کار مضاعف می توان کشور را روز به روز در طی نمودن پله های ترقی و پیشرفت استوار نمود و با کسب اقتدار در مقابل ترفندهای اقتصادی و فرهنگی دشمن مقابله نمود از این رو نامگذاری سال از سوی رهبری جهشی در سطح جامعه می باشد که با توجه به مقتضیات و نیازهای زمانی، از ضروری ترین نیازهای کشورمان در این برهه محسوب می شود، چرا که میزان توسعه، رشد و تعالی هر جامعه ای به میزان کار و تلاش مفید آن جامعه وابسته است.

● راهکارهای اساسی همت مضاعف و کار مضاعف

آنچه بر روند همت مضاعف و کار مضاعف و عملیاتی شدن این مسئله در کشور دارای اهمیت می باشد این است که هر اقدامی که موجب افزایش فرهنگ کار و کارآمدی جامعه بشود امری مبارک و قابل تحسین است و بدیهی است که برای نهادینه شدن فرهنگ کار و تلاش، علاوه بر همت عمومی آحاد مردم، همه قوای کشور رسالت خطیری بر عهده دارند به ویژه رسانه های گروهی که باید با نگاهی آسیب شناسانه و نقادانه موانع و عوامل کم کاری در جامعه را شناسایی نموده و راهکارهای اجرایی و عملیاتی ارایه نمایند. بر همین اساس در روند عملیاتی شدن همت و کار مضاعف نیازمند تبیین استراتژی و تعیین خط مشی می باشیم که طی آن، این اصل به یک شعار تغییر ماهیت ندهد؛ در واقع لازمه دستیابی به این مهم در کشور، خیزش و حرکتی عمیق از سوی مسئولان و همه آحاد جامعه می باشد؛ لذا می بایست همگی این اصل را یک ضرورت دانسته و فعالیت های خود را در راستای ایصال به این اصل مهم برنامه ریزی نمایند و برای دستیابی به این امر فرهنگ ساز و حیاتی اقدام نمایند. از این رو مهمترین اقدامات اساسی در این خصوص به موارد زیر می توان اشاره نمود:

● نهادینه کردن فرهنگ کار و تلاش

یکی از پیش نیازهای این مسیر برای رسیدن به نتیجه مطلوب، زمینه سازی ذهنی و فرهنگی برای اقشار مختلف جامعه است. امروز هر فردی از اعضای جامعه باید بداند که در فعالیتهای خود باید به ارتقاء بهره وری و افزایش همت و کارایی اقدام نماید، تا کشور به اهداف تعریف شده در چشم انداز بیست ساله نظام برسد و شکوفایی درهمه ابعاد ملی تحقق یابد. نهادینه شدن فرهنگ کار و تلاش مهمترین اصل در افزایش بهره وری در ظرفیت های خدماتی و تولیدی کشور است چرا که بهره وری حاصل و برآیند کارایی و اثربخشی است حال اینکه همه می دانیم که سطح بهره وری در کشورما بسیار پایین است و این بدون شک به الگوی رفتاری برخاسته از فرهنگ عمومی که طی سالیان سال در لایه های مختلف جامعه نهادینه شده است برمی گردد و لذا برای اینکه در جامعه کار مضاعف صورت گیرد باید ابتدا اراده تغییر در تک تک افراد حاصل شده و مردم بیش از هرکس خود را مقصر بدانند تا به مرور زمان فرهنگ بی مسئولیتی و کم کاری از جامعه رخت بربندد و «کار و تلاش» چنانکه در آموزه های دینی آمده است، درسطوح مختلف به صورت عملی و نه شعاری به یک ارزش و فرهنگ ملی نهادینه شود و افراد به جای اینکه از دیگران بپرسند تو چه کرده ای، از خود بپرسند که من برای اعتلای کشورم چه کرده ام؟ لذا فرهنگ سازی پایدار بستر اصلی نهضت همت مضاعف و کار مضاعف می باشد.

● داشتن مدیریت مدبرانه و هدایت کننده

یکی از ضروریات اولیه که در عملیاتی شدن این امر مطرح است عامل مدیریتی است. مسئولان و متولیان امر با پرهیز از شعارزدگی نباید به برگزاری چند همایش، سخنرانی و چاپ مقاله و کارهایی از این قبیل خود را گرم کنند. لذا وجود مدیریت صحیح و توانمند درسطح کلان در جهت هدایت و تدوین و انتخاب یک استراتژی راهبردی، طبق نقشه راه ابلاغی سند توسعه پنجم که مقام معظم رهبری ترسیم نموده اند، زمینه تحقق این طرح ملی و آینده ساز که حقیقتا پیشرفت کشور و توسعه عدالت در گرو آن است گام بردارند. در واقع همت و کار مضاعف بدون اتکا به مدیریت کارآمد و عالمانه میسر نمی شود و قطعا درپشت هر سازمان متعالی و کشور توسعه یافته، مدیریتی علمی و کارآمد نهفته است و این مدیران و رهبران تحول گرا هستند که موجب اثرگذاری درمجموعه خود می گردند.

نهادینه شدن فرهنگ کار در جامعه به مدیران کارآمدی نیاز دارد که توان انگیزش و تحرک بخشی در بدنه سازمان و محیط خود را داشته باشند. امروزه بخش اعظم ناکارآمدی و کم کاری در جامعه به نحوه مدیریت و تدبیر مدیران و مسئولان سازمان ها برمی گردد. امروزه مدیریت در هر سازمانی یکی از محوری ترین عوامل درپیشبرد اهداف سازمانی است که به عنوان یکی از مولفه های موثر در بهره مندی کیفی و کاربردی از نیروی انسانی به حساب می آید. مدیریت بعنوان هدایت کننده، هماهنگ کننده، برنامه ریز و کنترل کننده نقش مهمی در ارتقاء بهره وری و ایجاد روش های مطلوب و بهینه در جهت افزایش کارایی سامانه به عهده دارد. مدیریت با تدوین یک برنامه مشخص در افق بلندمدت و کوتاه مدت اهداف مورد نظر مجموعه را مشخص می سازد و فعالیت و انجام ماموریت های محوله را در جهت دستیابی به بهره وری و ارتقاء کارایی قرار می دهد.

مدیریت با داشتن بینش و تفکر بلندمدت و توجه به نیروی انسانی، آموزش و رشد کارکنان در جهت ایجاد روحیه و برانگیختن قوه خلاقیت و ابتکار آنان و همچنین در جهت دستیابی به اهداف می تواند باعث هدایت در مسیر رسیدن به بهره وری و ارتقا کارآمدی می شود. چرا که حرکت دراین مسیر نیازمند یک نیروی محرکه است و بار اصلی این هدایت بر دوش مدیریت است و ترسیم الگوهای مناسب تصمیم گیری و تصمیم سازی در و ایجاد تفکر و فرهنگ بهره وری نیز از مدیران آغاز می شود.

پروفسور اریلی سوم در کتاب نوآوری بستر پیروزی می گوید: مدیران الهام بخش کسانی هستند که می توانند احساسات افراد را در جهت بالاترین بازده و بهره وری جلب کنند اینگونه مدیران به سازمان نیرو می دهند و راهی می یابند که اعضای سازمان را به سوی رسیدن به هدف برانگیزند مدیران الهام بخش فرصت هایی را می آفریند تا در آنها دگرگونی و حرکت به سوی آینده بهتر گفتگو کنند رفتار مدیریت الهام بخش از چندین راه به نوآوری و دگرگونی کمک می کند و به کارکنان امید، دلگرمی، آرزو و نیرو می دهد که مهمترین اصل در اجرایی شدن همت و کار مضاعف در افراد و نیروی انسانی خواهد بود.

● ترسیم راهبرد و چشم انداز

یکی دیگر از پیش نیازهای اصلی در مسیر همت مضاعف و کار مضاعف، ترسیم اهداف، ابعاد و راهکارهای رسیدن به موضوع و تعیین شاخص هایی برای سنجش و ارزیابی روند و چگونگی پیشرفت امور است. باید برای جلوگیری از درجا زدن و درخود تنیدن و اتلاف منابع و فرصت ها و هزینه ها در تمامی حوزه ها، سند و نقشه راهبردی و تهیه و ابلاغ شود. یعنی با تهیه این سند، مدیران، مسئولان و فرماندهان سازمان های مختلف می توانند با اجرا و به کارگیری روش ها و شیوه های مدون، خود را در مسیر تحقق این اصل مهم قرار دهند. برنامه های پیچیده و ناروشن سردرگمی ایجاد می کند و سد راه هرگونه شکوفایی و توسعه می شود. به عبارت دیگر می توان چنین بیان داشت که عملی شدن کار و تلاش مضاعف و بهره مندی از فعالیت ها نتیجه پیاده کردن پیروزمندانه اندیشه های سازنده است.

دستیابی به اهداف و بهره وری در سامانه ها در گرو راهبرد خوب و داشتن چشم انداز دست یافتنی و اجرای پیروزمندانه آنست که به کمک آن می توان نمودار حرکت کار وفعالیت خود را رسیدن به اهداف و راه طی شده درمسیر رسیدن به اهداف پیدا نمود.

● جلب مشارکت مردم

از دیگر راهکارها درمسیر همت مضاعف و کار مضاعف جلب مشارکت مردم و افزایش آگاهی های آنان نسبت به رابطه افزایش کار وهمت و ارتقاء کارایی و ایجاد رفاه درجامعه می باشد. حقیقتاً همت مضاعف و کار مضاعف درجامعه ازکارهایی انجام شدنی است که هر یک از اعضای جامعه با مشارکت و ملزم نمودن خود به عملیاتی شدن آن، منافع عظیمی را برای جامعه حاصل خواهند نمود.

● آموزش

افزایش آموزه ها درخصوص کار وهمت مضاعف در نظام آموزشی کشور به گونه ای که هر چه سطح آموزش بالاتر رود اهمیت و درک این مسئله بیش از پیش برای آحاد جامعه ملموس باشد تا ضرورت کار و همت مضاعف درجامعه حاصل شود. در واقع این مسئله نیز نیازمند آموزش های منطبق بر نیازمندی ها در سطح نظام آموزشی می باشد:

بر همین اساس شاخص های مهم آموزش در رسیدن به فرهنگ کار و همت مضاعف اولا اینکه آموزش ها باید براساس نیازسنجی و نیازآفرینی استوار باشد تا کارایی خود را در بطن جامعه داشته باشد و عطش و نیاز جامعه را برطرف سازد. ثانیاً آموزش ها با آینده نگری در جهت پیش بینی به موقع حوادث و تلاش در جهت ایجاد نگرش آینده سازی استوار باشد. ثالثاً آموزش ها با تخصصی سازی در جهت تربیت و پرورش نیروهای انسانی ماهر، کارآمد و متخصص باشد تا کارایی، اثربخشی و بهره وری را برای کشور به ارمغان آورد و رابعاً اینکه آموزش ها همراه با پویایی و همگام شدن با تغییرات سریع در جهت افزایش دانش و مهارت افراد با تغییرات پیرامونی باشد تا نیاز جامعه را در حرکت و کار و تلاش مستمر تأمین نماید.

● تبلیغات رسانه ای

استفاده و بهره گیری از برنامه های تلویزیونی و رسانه ای در راستای اجرای شعار همت مضاعف و کار مضاعف و نتایج و پیامدهای حاصل از این آرمان ملی. در واقع رسانه ملی از طریق تبلیغات و فرهنگ سازی رسانه ای می تواند کار و همت مضاعف را به عنوان یک طرح ملی و مطالبه عمومی در جامعه متصور سازد.

● حرکت مستمر و پایدار

حرکت همه دستگاه های دولتی به طور مستمر و پایدار در جهت تحقق منویات مقام معظم رهبری از دیگر عوامل مؤثر در این حرکت ملی می باشد چرا که کار و همت مضاعف با یک دستورالعمل و یک شبه قابل دست یافت نیست و نیازمند کار و تلاش مستمر همراه با الگوی دقیق است که کار و همت مضاعف همه آحاد جامعه را به سمت و سوی افزایش بهره وری و کارایی هدایت نماید.

● مبارزه با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم

از آنجایی که تلاش کشورهای استعماری در پروژه جنگ نرم و ناتوی فرهنگی ترویج مصرف گرایی و راحت طلبی و القا روحیه منفی و ناامیدی به آینده است، مبارزه با تهاجم فرهنگی غرب، آگاه سازی و تعمیق بینش و بصیرت سیاسی و اسلامی افراد جامعه و همچنین توسعه و ترویج تفکر «ما می توانیم» از مهمترین اقدامات در روند اجرایی شدن کار و همت مضاعف به حساب می آید.

● تقویت انگیزه های دینی و انقلابی

یکی از عوامل بسیار مهمی که می تواند به توسعه کار و افزایش کارآمدی در جامعه کمک نماید توجه به آموزه های دینی و ارزش های معنوی کار است. قرآن کریم و سیره ائمه اطهار همواره به انسان ساعی احترام گذاشته و بر تلاش آحاد و اقشار مختلف هر جامعه تأکید نموده است لذا ضروری است خطبا و واعظین در منابر و تریبون ها به تبیین نقش کار از منظر قرآن و احادیث پرداخته و جامعه را به تحرک درآورند. تقویت انگیزه های دینی برای کارآفرینی و اهتمام به کار و تلاش موجب نهادینه شدن فرهنگ کار و تلاش در جامعه می شود.

● تعهد ملی

در کشوری که منافع ملی ارزش تلقی شود احساس مسئولیت نسبت به سرنوشت کشور در فرد فرد آحاد آن جامعه امری درونی و باارزش می گردد. مردمان آن کشور برای توسعه و تعالی میهن خود متعهدانه می کوشند و منافع ملی را بر منافع شخصی، گروهی و سازمانی ترجیح می دهند. ضروری است مسئولان فرهنگی، رسانه های گروهی و مراکز آموزشی در تقویت مسئولیت پذیری و تعهد ملی در جامعه تلاش نمایند، چرا که بین تعهد ملی و کار مضاعف رابطه معناداری وجود دارد.

● عامل انگیزش

برای آنکه کار مضاعف در جامعه انجام شود می بایست انگیزه های خدمتی نیروی کار حفظ و تقویت شود. این انگیزه ها می تواند مادی یا معنوی، فردی یا سازمانی و شخصی یا گروهی باشد.

● توانمندسازی

نیروی کار همواره به آموزش حین کار نیاز دارد. آموزش، مهارت های شغلی نیروی کار را افزایش داده و موجب افزایش بهره وری، خلاقیت و کارآفرینی می شود.

● ارزیابی

ارزشیابی عادلانه و مستمر و تشویق نیروهای فعال در سازمان های دولتی و خصوصی می تواند منجر به تقویت فرهنگ کار و تلاش شود. در جامعه ای که به نیروی انسانی اصالت داده شود و انسان کارآمد محور توسعه گردد، آن جامعه قطعا رستگار و پویا خواهد بود و زمینه های کار و تلاش فراهم خواهد شد. ارزیابی از آن جهت باعث بهره مندی کیفی و کاربردی و افزایش کارایی و اثربخشی می شود که می تواند به شناسائی نقاط ضعف و قوت کارکنان و همچنین به شناسایی سرعت گیرها و موانع موجود در مسیر رشد و تعالی کمک نماید.

از مهمترین فواید ارزیابی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱) ایجاد زمینه برای تعالی و پیشرفت کارکنان مستعد.

۲) برآورد کمی و کیفی نیروی انسانی در جهت تامین نیازهای سازمان

۳) استعدادیابی و علاقمند کردن افراد ساعی به کار

۴) شناخت نقاط ضعف و قوت سازمان.

۵) شناسائی میزان اثربخشی و کارآمدی که در نهایت باعث ارتقاء بهره مندی و بهره وری خواهد شد.

▪ اهداف ارزیابئ

۱) پاداش دهی و ایجاد انگیزه در افراد

۲) تعیین بازدهی کارایی و اثربخشی

۳) طرح ریزی تمهیداتی برای آموزش و بهسازی منابع انسانی

۴) تأمین امنیت و سلامت محیط کار

بنابراین با توجه به مطالب ذکر شده، برنامه های ارزیابی موجب اصلاح و بهبود رفتارهای شغلی و سازمانی و باعث رشد و پرورش شخصیت افراد و کارکنان و علاوه بر این موجب بهبود کیفیت و اثر بخشی در مجموعه و تسهیل در تحقق اهداف و هدایت منابع انسانی در مسیر بهره مندی کیفی و کاربردی برای دستیابی به شکوفایی و بالندگی در اجرایی شدن کار و همت مضاعف می شود.

● تعطیلات

تعطیلات فراوان مناسبتی و تقویمی یکی از عوامل مهم منفی پیشرفت در کشور ماست. کاهش تعطیلات عامل مهمی برای توسعه فرهنگ کار و افزایش بهره وری خواهد بود، البته باید توجه داشت که اگر وجدان و تعهد اجتماعی در جامعه از میزان بالایی برخوردار بوده و افراد در طول زمان کار بیشترین عزم را برای انجام کار مفید داشته باشند شاید اثر سوءفراوانی تعطیلات نمود کمتری پیدا کند.

● عامل قوانین و مقررات

قوانین و مقررات باید به نحوی تدوین شوند که موجب کارآمدی و تقویت نیروی کار شوند و فضای کسب و کار و تغییر و تحول را فراهم سازند و به جای ایجاد مانع، بیشتر در صدد رفع موانع و تسهیل امور برآیند تا شور و شوق کار خود به خود فزونی یابد.

● روش ها، ساختار و تشکیلات

روش ها، ساختار و تشکیلات مناسب به عنوان عامل بسیار مهمی در نیروی کار و کارآمدی سازمان ها هستند. سازمان ها و نهادهای سیاسی و فرهنگی و نظامی برآمده از نیازها و ضرورت های زمان می باشند. به لحاظ اصل تحول و پیشرفت، که لازمه حیات، پویایی و بالندگی جوامع انسانی است، سازمان ها می بایست به موازات تغییر نوع و شیوه نقش و نیازها، دستخوش تحول شوند و خود را به روز نمایند. چنانچه مدیران و مجریان امور نتوانند سازمان و نهادهای جامعه را همگام با دگرگونی زمانه پیش ببرند و تغییرات لازم را در آن ایجاد کنند، این سازمان ها رکود پیدا کرده و بر اثر بار اضافی از درون با مشکلات ساختاری و عدم پاسخگویی مواجه شده و قدرت ترمیم و کارآمدی خود را از دست می دهند. از این رو روش ها و ساختار سازمانی و جریان کار اصلاح روش ها می تواند موجب چابکی و چالاکی سازمانی گردیده و عامل پویایی و افزایش بهره وری شود. لذا مهندسی مجدد روش و ساختار در تولید فرصت و بهره برداری از منابع و امکانات در راستای ارتقای بهره وری و کارآمدی بسیار حائز اهمیت است.

۱- در جمع زائرین و مجاورین حرم مطهر امام رضا(ع) ۱/۱/۱۳۸۹

۲- درپیام نوروزی آغاز سال نو ۱۳۸۹

حسین بابایی

علی قاسمی