دام نقدینگی باعث بی‌اثر شدن سیاست‌های پولی نمی‌شود

● خرید دارایی به مثابه ابزار بانک مرکزی در زمان رکود
گفته می‌شود زمانی که نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت بدون ریسک برابر با صفر شوند، سیاست‌های پولی مرسوم اثرگذاری خود را از دست می‌دهند، …

خرید دارایی به مثابه ابزار بانک مرکزی در زمان رکود

گفته می‌شود زمانی که نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت بدون ریسک برابر با صفر شوند، سیاست‌های پولی مرسوم اثرگذاری خود را از دست می‌دهند، زیرا اقتصاد در دام نقدینگی گرفتار آمده است.

همانطور که بسیاری از کارشناسان نشان داده‌اند، وقتی نرخ بهره پول صفر است، انتشار پول برای خرید دارایی‌هایی با نرخ بهره صفر هیچ اثر اقتصادی حقیقی‌ای به بار نمی‌آورد، زیرا در چنین وضعیتی دارایی‌ها جایگزین نسبتا کاملی برای پول هستند. اما آیا این بدان معنی است که بانک‌های مرکزی در دوران رکود قدرت خود را از دست می‌دهند؟ جیم‌ هامیلتون معتقد است که بانک‌های مرکزی با خرید دارایی‌های دیگری که بازده مثبت دارند، می‌توانند تورم خلق کنند. با این وجود وی در این زمینه که آیا سیاست‌های پولی می‌توانند در شرایط رکودی بر تولید اثر بگذارند هیچ توضیحی نمی‌دهد. اسکات سامنر نیز با توجه به مطالعات گاتی اگرتسون و مایکل وود فورد ادعا کرده که بانک‌های مرکزی با وجود نرخ‌های بهره صفر، از طریق افزایش انتظارات تورمی عموم مردم و بنابراین کاهش نرخ‌های بهره حقیقی می‌توانند تولید و تورم را افزایش دهند. سامنر معتقد است که بانک مرکزی می‌تواند با خرید دارایی‌های متنوع این انتظارات تورمی را ایجاد کنند.

اما سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا هیچ‌گونه شواهدی برای تایید موثر بودن خرید دارایی‌های پرریسک‌تر و بلندمدت تر توسط بانک مرکزی وجود دارد؟ در ماه‌های اخیر، بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف، مقادیر زیادی از دارایی‌های بلندمدت‌تر را خریداری کرده‌اند. به نظر می‌رسد که خرید این دارایی‌ها برای کاهش نرخ‌های بهره بلندمدت‌تر موثر بوده‌اند و می‌توانند فعالیت‌های اقتصادی را تحریک کنند. برای مثال، فدرال رزرو مقادیر زیادی از اوراق بهادار بلندمدت‌تر بنگاه‌ها و اوراق خزانه را خریداری کرده است. جدول زیر نشان می‌دهد که خرید این دارایی‌ها بر نرخ‌های بهره بلندمدت دارایی‌هایی که در برنامه خرید نبوده‌اند (مانند اوراق قرضه شرکتی و سوآپ‌های نرخ بهره) تاثیر مهمی داشته‌اند.

از ۱۹ مارس، فدرال رزرو هیچ تغییر مهمی در خرید‌های برنامه ریزی شده خود ایجاد نکرده است. در این مدت، بازده اوراق قرضه ده ساله تقریبا ۷۵ واحد پایه افزایش یافته و بازده شرکت‌ها حدود ۲۰۰ واحد پایه سقوط کرده است که این امر نشانگر توقف روندی است که در چندماه اول سال جاری در بازارهای مالی مشاهده می‌شد. نرخ‌های بهره ثابت مرسوم که هدف اصلی سیاست‌های انبساطی فدرال رزرو هستند، از ماه مارس گذشته تا به حال تغییر کمی نشان داده است.

پاول کروگمن گفته است زمانی که نرخ‌های بهره بلندمدت تغییر می‌کنند عواید و ضررهای احتمالی باعث می‌شود که خرید چنین اوراق قرضه‌ای پرریسک شود؛ بنابراین ادعا کرده که محرک‌های مالی امن تر و کم‌ریسک‌تر هستند.

با این حال، بانک‌های مرکزی از جمله فدرال رزرو همواره دارایی‌های پرریسکی مانند اوراق بهادار بلندمدت، ذخایر ارزی، وام به بانک‌های خصوصی و حتی سهام نگهداری می‌کنند. در بسیاری از موارد، این دارایی‌ها بخش مهمی از پرتفولیوی بانک مرکزی را تشکیل می‌دهند.

در آخر باید بگویم که می‌توان سیاست پولی انبساطی را به عنوان سیاست انتشار پول برای خرید دارایی‌های مالی تعریف کرد. همچنین می‌توان سیاست‌های مالی انبساطی را سیاست فروش دارایی‌های مالی برای خرید کالاها و خدمات، کاهش مالیات‌ها یا افزایش پرداخت‌های انتقالی دانست. با توجه به این تعاریف، هم سیاست مالی و هم سیاست پولی، می‌توانند زمانی که نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت به صفر می‌رسد موثر باشند.

نویسنده: جوزف گاگنون

مترجم: مصطفی جعفری