گام آخر حزب الله

انتخابات سال پیش لبنان كه برگزار شد, حزب الله و امل توانستند ۶۰ كرسی از ۱۲۴ كرسی پارلمان لبنان را به دست آورند بالطبع اگر محاسبات سرانگشتی بر انتخابات حاكم می شد, باید نزدیك به نیمی از وزرای كابینه سنیوره نیز به این دو حزب تعلق می گرفت

انتخابات سال پیش لبنان كه برگزار شد، حزب الله و امل توانستند ۶۰ كرسی از ۱۲۴ كرسی پارلمان لبنان را به دست آورند. بالطبع اگر محاسبات سرانگشتی بر انتخابات حاكم می شد، باید نزدیك به نیمی از وزرای كابینه سنیوره نیز به این دو حزب تعلق می گرفت. با این حال، نخست وزیر لبنان برای جلوگیری از حق وتوی این دو حزب در كابینه، از عملی شدن این سناریو جلوگیری كرد و حزب الله و امل هم با ۵ وزیر همكاری با كابینه لبنان را ادامه دادند.

جنگ ۳۳ روزه لبنان با اسرائیل نه تنها بالانس قدرت در سطح منطقه را تغییر داد، بلكه توازن قوای داخلی در لبنان را هم دگرگون و موازنه را به نفع حزب الله، امل و آنچه در ادبیات سیاسی امروز لبنان به عنوان گروه های ۸ مارس (در برابر گروه های ۱۴ مارس) شناخته می شود، تغییر داد. كم نیستند كسانی كه معتقدند اگر همین امروز در لبنان انتخابات پارلمانی برگزار شود، به احتمال قریب به یقین حزب الله و امل در مقایسه با انتخابات سال قبل كرسی های بیشتری به دست خواهند آورد. نتیجه منطقی چنین فرضی، لزوم بازچینش دولت و انطباق آن با واقعیت های سیاسی داخل لبنان است. گفت وگوهای حكومت وحدت ملی میان حزب الله، امل و گروه های لبنانی ۱۴ مارس دقیقاً به همین منظور، یعنی بازتعریف یا به عبارتی تعدیل چینش نیروهای سیاسی داخل لبنان شروع شد، ولی به نتیجه ای نرسید.

دولت فواد سنیوره خواستار این است كه حزب الله از شكل و شمایل یك نیروی نظامی خارج و در قامت یك حزب سیاسی ظاهر شود، جدای از اینكه كلید خوردن چنین سناریویی همان بلایی را كه بر سر جنبش حماس در فلسطین آورده (یعنی تحریم، فشار و ...) بر سر حزب الله نیز خواهد آورد. دولت سنیوره حتی به الزامات ناشی از درخواست غیر نظامی شدن حزب الله یعنی تغییر چینش وزرای كابینه و دستیابی حزب الله و امل به پست هایی همسنگ با وزن سیاسی شان در جامعه لبنان نیز تن نمی دهد.

به خاطر همین بود كه گفت وگوهای گروه های لبنانی بعد از چند هفته شكست خورد و حزب الله و امل وزرای خود را از كابینه سنیوره بیرون كشیدند. قانون اساسی به نخست وزیر لبنان اجازه می دهد تا وقتی یك سوم اعضای كابینه استعفا نكرده اند، به كار خود ادامه دهد، ولی كابینه حق نخواهد داشت درباره موضوعات حیاتی تصمیم گیری كند. با وجود این سنیوره و كابینه اش اواخر هفته پیش لایحه اجازه بازرسی های بین المللی درباره ترور حریری را كه برای لبنان موضوعی حیاتی بود، تصویب كردند. ظاهراً فواد سنیوره و هوادارانش در گروه های موسوم به ۱۴ مارس قصد دارند كابینه فعلی را به همین روش كژدار و مریز اداره كنند. اما گام بعدی حزب الله چیست؟ آیا وضعیت لبنان به شكل كنونی ادامه خواهد یافت و احتمالاً سنیوره بعد از مدتی ۶ وزیر جدید برای كابینه اش معرفی خواهد كرد؟ مسلماً این طور نیست.

حزب الله و امل تحت شرایط داخلی و بین المللی خاصی از كابینه سنیوره خارج شدند و این موضوع به آنها قدرت مانور ویژه ای می دهد. این دو حزب در حالی وزرای خود را از دولت فراخواندند كه سنیوره قصد داشت لایحه اجازه بازرسی های بین المللی درباره ترور حریری را تصویب كند. نخست وزیر لبنان بدون حضور حزب الله و امل كار خود را كرد ولی اجرایی شدن این تصویب نامه به لحاظ قانونی قابل مناقشه خواهد بود و همانطور كه امیل لحود رئیس جمهور لبنان در نامه خود به عنان عنوان كرده، تصویب نامه كابینه سنیوره برای دولت لبنان فاقد اثرات حقوقی است.

اما بُعد بین المللی بحران لبنان مهم تر است. حزب الله و امل در شرایطی وزرای خود را از كابینه لبنان بیرون كشیدند كه با گذشت ۲ ماه از جنگ ۳۳ روزه، سیاست خارجی امریكا بحرانی ترین روزهای خود را در خاورمیانه می گذراند همانطور كه «ولید فارس» كارشناس غربگرای مسایل لبنان در مقاله جدید خود نوشت، حركت حزب الله و امل در خلأ انجام نشده است. حزب الله با آگاهی از شرایط نابسامان آمریكا در عراق و خاورمیانه و ارزیابی صحیح از وزیر كنونی خود در لبنان دست به این كار زد. انتخابات میان دوره ای امریكا و بالا گرفتن جدال جمهوری خواهان و دموكرات ها، شرایط را به گونه ای رقم زده كه ایالات متحده دیگر قادر به كنترل نیابتی امور (proxy control of affairs) از طریق دولت های غربگرا در خاورمیانه و به ویژه لبنان پس از جنگ نیست.

حزب الله و دبیر كل آن از واقعیت های جدید منطقه و وزن سیاسی خود در لبنان آگاهند و با توجه به شرایط، چنان گام بر می دارند كه بلور شكننده ثبات چند قومی در لبنان آسیب نبیند. اگر فواد سنیوره حاضر به چینش تازه قوای سیاسی در لبنان نشود، گام بعدی حزب الله و امل احتمالاً فراخوان هواداران خود در لبنان و برگزاری تظاهرات خواهد بود، موضوعی كه مقام های حزب الله در طی چند روز گذشته به كرات به آن اشاره كرده اند و دبیر كل حزب الله روز یكشنبه نیز بر آن تأكید نمود.

با این حال اگر اصرار كابینه سنیوره بر موضع كنونی اش ادامه پیدا كند، احتمالاً سناریوی دیگری كلید خواهد خورد. دور از ذهن نیست كه حزب الله و امل تصمیم بگیرند ۶۰ نماینده خود را از پارلمان ۱۲۴ نفره لبنان فرابخوانند. در چنین حالتی سقوط دولت سنیوره و برگزاری انتخابات پارلمانی زودرس قطعی است. حركت های كنونی حزب الله و امل در صحنه سیاسی لبنان چیزی شبیه حركت «كیش دادن» در بازی شطرنج است تا شاید حریف به خاطر مهره های اندكش، اصل بازی را رها كند. امل و حزب الله تا ۱۶ حركت این كار را ادامه خواهند داد، ولی اگر حریف تسلیم نشود، احتمالاً گام آخر یعنی استعفای نمایندگان پارلمان را برخواهند داشت.

علی قنادی