از دهه شصت تا دهه هفتاد

بحث حضور پزشکان در حوزه‌های غیر از پزشکی و یا ادامه تحصیل آنها در سایر رشته‌ها، در کشور ما موضوعی است که بررسی آن نیازمند دقت و توجه در یک نکته کلیدی است...
نکته مهمی که باید در …

بحث حضور پزشکان در حوزه‌های غیر از پزشکی و یا ادامه تحصیل آنها در سایر رشته‌ها، در کشور ما موضوعی است که بررسی آن نیازمند دقت و توجه در یک نکته کلیدی است...

نکته مهمی که باید در این باره به آن توجه داشت، در نظر داشتن مقطع زمانی تحصیل آنها در رشته پزشکی و شرایط ویژه آن زمان است که قطعا، در کم و کیف شکل‌گیری این ماجرا، نقش اصلی را ایفا نموده است.

بر این اساس می‌توان در میان پزشکان فعال در سایر عرصه‌ها، دو گروه اصلی شناسایی کرد که گروه اول، دانشجویان پزشکی دهه اول پس از انقلاب اسلامی و گروه دوم، ورودی‌های دهه‌های دوم و سوم پس از انقلاب به دانشکده‌های پزشکی را دربرمی‌گیرد.

در مورد گروه نخست، موضوع شاخص، عوض شدن گرایش عمومی و جو غالب جامعه در مورد انتخاب رشته دانشگاهی در بین جوانان بود که از جو فنی و مهندسی قبل از انقلاب، به گرایشی پررنگ در جهت تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی به ویژه رشته پزشکی تغییر یافت. این روند به گونه‌ای پررنگ بود که نه تنها کسانی را که استعداد و علاقه‌شان، در سایر رشته‌ها و زمینه‌ها بود را به سمت رشته پزشکی سوق داد، بلکه حتی برخی از کسانی که دانشجوی رشته‌های فنی و مهندسی بودند را هم از ادامه مسیر خود بازداشت و آنها را به سوی رشته پزشکی کشاند.

طبیعتا بسیاری از این افراد که توانایی و استعدادهای بعضا قابل توجهی هم در سایر زمینه‌ها داشتند، به مرور تعادلی بین علایق و استعدادشان از یک سو و تخصص‌شان ازسوی دیگر برقرار کردند و به چهره‌هایی چند وجهی تبدیل شدند که در حوزه‌های سیاست، ادب، هنر و فرهنگ نقش‌آفرینی کردند. اما گروه دوم که عمدتا در سال‌های دهه هفتاد کنکور دادند، اگر چه در این سال‌ها از التهاب دهه قبل برای پزشک شدن کاسته شده بود، اما کماکان جو فرهنگی و روانی جامعه وخانواده‌ها، به اندازه‌ای قوی بود که آنها را به سمت رشته پزشکی سوق دهد.

البته نتیجه و خروجی این گروه، با دهه شصتی‌ها متفاوت بود. در این سا‌ل‌ها، به دلیل اشباع نسبی بازارکار پزشکان، در جستجوی موقعیت شغلی بهتر و مناسب‌تر، به سمت حوزه‌های دیگر گرایش پیدا کردند که این لزوما با استعداد و علاقه ایشان مرتبط نبوده و در آن، مباحث اقتصادی و اجتماعی، حرف اول را می‌زند.

البته این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که اگر چه برخی از رشته‌ها وحوزه‌های کاری، نیازمند تحصیلات آکادمیک و تخصصی هستند و ورود به آنها، شاید برای پزشکان کمی سخت‌ یا عجیب باشد، اما زمینه‌هایی چون هنر و ادبیات، بیش‌ از تحصیلات دانشگاهی، نیازمند استعداد و علاقه‌مندی و پشتکار خود فرد هستند و از این رو، در این زمینه‌ها، افراد بسیاری هم از گروه پزشکی و هم از گروه فنی و مهندسی، فعالیت و توانایی‌های چشم‌گیری از خود بروز می‌دهند.

همچنین به نظر می‌رسد یکی از دلایل تداوم و استمرار حضور پزشکان در سایر عرصه‌ها، به ویژه‌ زمینه‌های مدیریتی، میانگین بهره‌ هوشی و استعداد بالای این گروه باشد که در شرایط مختلف، توان تطابق با محیط و مساله را دارا بوده و از عهده مسوولیت‌ مالی که به آنها واگذار می‌شود به خوبی برمی‌آیند که این امر، زمینه را برای ادامه حضور آنها فراهم می‌کند. البته موضوع اخیر، تنها به کشور ما اختصاص نداشته و در بسیاری از کشورهای دیگر دنیا هم پزشکان، حضوری موفق در عرصه‌های سیاست و مدیریت داشته و دارند.

دلیل دیگری که در توجیه این موضوع می‌توان برشمرد، این است که حضور در عرصه مدیریت کلان، لزوما نیازمند تحصیلات آکادمیک در رشته خاص و مرتبط نیست و مساله مهمی در این موارد، نفس حضور و گذراندن تحصیلات در دانشگاه و آبدیده شدن در محیط دانشگاهی به ویژه دانشگاه‌های بزرگ است که ظرفیت‌های لازم برای تصدی مسوولیت‌های بزرگ‌تر را در فرد ایجاد می‌کند، اما با همه این احوال، این نکته را نباید از نظر دور داشت که فاصله گرفتن تام و تمام پزشک از حوزه تخصصی‌اش یعنی طبابت و فعالیت‌های مرتبط با علوم پزشکی، عملا هدر رفتن چند سال از عمر وی و نیز سرمایه‌ای است که جامعه صرف آموزش وی کرده است که مطمئنا به مصلحت فرد و جامعه نخواهد بود.

دکتر محسن پرویز/ معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی