مراقب واژه‌ها باشیم

اگر این اشتباه در گستره محدودی رخ می‌داد، شاید باز هم جای اغماض و چشم‌پوشی وجود داشت، اما وقتی یک اشتباه کلامی و نوشتاری از سوی بسیاری از مردم سرمی‌زند و تازه آن اشتباه لغوی …

اگر این اشتباه در گستره محدودی رخ می‌داد، شاید باز هم جای اغماض و چشم‌پوشی وجود داشت، اما وقتی یک اشتباه کلامی و نوشتاری از سوی بسیاری از مردم سرمی‌زند و تازه آن اشتباه لغوی هم بارها و بارها تکرار می‌شود؛ در آن شرایط است که باید اصل را بر بی‌غرضی و بی‌خبری گذاشت.

واقعا معلوم نیست که چرا ما به فردی که مبتلا به بیماری سرطان است، می‌گوییم «بیمار سرطانی» یا انسانی را که به بیماری ایدز مبتلاست، «بیمار ایدزی» خطاب می‌کنیم.

نمونه این گونه اشتباه‌های رایج ما هم کم نیست؛ اشتباه‌هایی که گاه باعث دلخوری و ناراحتی برخی از بیماران می‌شود.

واقعا چقدر خوب است که ما در نوشته‌ها و گفته‌هایمان رعایت کنیم که به جای «بیمار سرطانی» از «بیمار مبتلا به سرطان» یا به جای «بیمار ایدزی» از «فرد مبتلا به ایدز» استفاده کنیم؛ یعنی استفاده از صفت بیماری را برای یک موصوف محترم (انسان) به کار نبریم.

در واقع وقتی ما به یک شهروند جامعه، صفت سرطانی،‌ ایدزی و... اطلاق می‌کنیم، نه تنها گونه‌ای از توهین ناخواسته را با کلام خود آمیخته کرده‌ایم؛‌ بلکه یک بیماری را هم به شخصیت آن فرد برچسب زده‌ایم.

‌در حالی که یک بیمار جدای از جنس بیماری‌اش، دارای ویژگی‌های اخلاقی منحصر به فرد خود بوده و این ویژگی‌های روحی هم ربطی به جنس بیماری او ندارد، اما گاهی ما براحتی به یک «انسان» هر صفتی را که ناخواسته بر زبانمان جاری می‌شود، می‌چسبانیم.

شاید در ظاهر این گونه غفلت‌های کلامی، جزئی و سطحی انگاشته شود، اما معمولا تلنبار همین گونه اشتباه ‌های کوچک، به اشتباهی بزرگ‌تر ختم می‌شود؛ اشتباه‌های کلامی که شاید هیچ گاه بر خطا بودن آن آگاه نشویم، اما براحتی می‌تواند دل یک انسان را به درد بیاورد.

امین جلالوند