صنعت حمل و نقل هوایی, بستر توسعه پایدار

صنعت حمل و نقل هوایی, بستر توسعه پایدار

الف. فرودگاه امام­خمینی (ره)

موقعیت مناسب ایران به­دلیل قرار داشتن در شاهراه ارتباطی مناطق شرق و غرب آسیا با اروپا، ذهن مسؤولین و کارشناسان کشور را به این مساله معطوف نموده است که چگونه می­توان از این موقعیت خدادادی نهایت استفاده را برد؟ در این راستا احداث فرودگاه امام­خمینی(ره) به­منظور پاسخگویی به نیازهای مسافرتی حمل­ونقل هوایی داخلی و بین­المللی و جذب پروازهای ترانزیت بین­المللی در جهت دستیابی به جایگاه ایران به­عنوان قطب اصلی و كانال عبوری پروازهای بین­المللی و بهره­برداری بیشتر از صنعت توریسم مورد توجه خاص قرار گرفته است. بحث ساخت یک فرودگاه بین­المللی در خارج از محدودة شهر تهران از سال ۱۳۴۷ تاکنون مطرح بوده است. دلایلی که برای توجیه این کار بیان شده­اند، عبارتند از:

۱- موقعیت فعلی فرودگاه اصلی کشور (مهرآباد) در داخل شهر تهران باعث ایجاد آلودگی صوتی بسیاری در محدوده مناطق مسكونی و شهری می‌گردد؛

۲- ظرفیت پایین و عدم پاسخ­گویی به نیازهای روزافزون حمل­ونقل هوایی و عدم امکان اجرای طرح­های گسترش زیربنایی در فرودگاه مهرآباد؛

۳- دومنظوره بودن فرودگاه (نظامی - غیرنظامی) و تداخل پروازهای نظامی و غیرنظامی؛

۴- استفاده از ظرفیت­های بوجود آمده (با توجه به افزایش حجم عملیات پرواز) مانند ارائة خدمات پروازی به هواپیماهای خارجی و عبوری.

طرح ساخت فرودگاه بین­المللی امام خمینی (ره) از سال ۱۳۵۲ و با مشارکت شرکت آمریکایی تامز شروع گردیده و تا سال ۱۳۵۶ ادامه پیدا كرد. در این مدت کارهای مقدماتی صورت ­گرفت . مکان فرودگاه پس از بررسی­های کارشناسی در ۳۵ کیلومتری جنوب­غربی تهران بین آزادراه تهران-قم و تهران-ساوه در زمینی به وسعت ۱۳.۵ هکتار انتخاب گردیده است. راه­های دسترسی به فرودگاه از طریق آزاد­راه تهران- قم، جاده تهران- ساوه و آزادراه تهران- ساوه می­باشد و علاوه بر آن جهت حمل­ونقل سریع، راه­آهن اختصاصی متصل به شبکه مترو نیز پیش­بینی گردید که مسیری مطمئن برای بخش اعظم مسافرین و مراجعین به فرودگاه می­باشد. بعد از سال ۱۳۵۶ و یا پیروزی انقلاب­اسلامی و سرباززدن کشور آمریکا از ادامة کار، پروژه متوقف شد. بعد از جنگ تحمیلی و در سال ۱۳۶۸ زمزمه­های شروع دوبارة طرح آغاز شده و در سال ۷۴ تصمیم جدی برای ساخت این فرودگاه و همچنین بازنگری در طرح انجام می­شود و این بار با شرکت ADP فرانسه و طرح جدید آن کار شروع می­گردد. از ویژگی­های مهم ساختمان پایانة مسافربری این فرودگاه، خطی­بودن پایانه، مجزا بودن مسافران ورودی وخروجی، شفاف­بودن فضاهای مختلف و ساده و روان بودن حرکت مسافران می­باشد. محوطه­هایی که بر اساس طرح جامع مصوب برای پایانه­های مسافری درنظر گرفته شده است، به ابعاد تقریبی ۵۰۰*۲۵۰۰ متر می­باشد که جادة شریانی (اسپاین) از وسط آن عبور می­نماید و محوطه ترمینال­ها و منطقه عملیاتی را به دو بخش شمال و جنوبی تقسیم می­کند. سیستم­های کمک­ناوبری زمینی فرودگاه مجهز به سیستم­های DVOR ، DME ، ILS و نیز Localizer ، Glide path و Marker beacons می­باشد. مجموعه این سیستم­های کمک­ناوبری به همراه سیستم روشنایی پرواز، در مقیاس بین­المللی به­عنوان CAT II رده­بندی شده که در شرایط اقلیمی و جوی فرودگاه بین­المللی امام­خمینی(ره) بالاترین حد ایمنی را برای نشست و برخاست هواپیما تامین می­نماید. این فرودگاه دارای ویژگی­هایی مانند باند پرواز برای بزرگترین هواپیماهای موجود در شبکه پروازی دنیا و قدرت ارائه خدمت مورد نیاز به ۱۴ فروند هواپیمای کوچک یا ۷ فروند هواپیمای بزرگ به طور همزمان است. برج مراقبت این فرودگاه با ۱۱۰۰ متر مربع زیربنا و ۱۱ طبقه با سازة بتنی و چهار طبقه ساختمان پشتیبانی احداث گردیده است. طول باند فرودگاه ۴۲۰۰ متر است که با توجه به زیرسازی مناسبی که انجام گرفته، سنگین­ترین هواپیماها می­توانند به راحتی در آن بنشینند. ترمینال آن و همچنین پل­هایی که مسافران از طریق آن می­توانند وارد هواپیما شوند نیز قابلیت کار با بزرگترین هواپیماها را دارند . برای ساخت این فرودگاه تاكنون مبلغی بالغ بر ۲۶۰۰ میلیارد ریال و حدود ۶۰ میلیون دلار هزینه شده است. فاز دوم فرودگاه نیز به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار به تركیه واگذار شده بود. كل هزینه این پروژه از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور عددی بالغ بر ۴۰۰ میلیارد ریال براورد شده‌است. با بهره­برداری از فاز اول فرودگاه امام، سالانه ۴،۵ میلیون نفر مسافر توسط این فرودگاه جابجا می‌شوند و برای فاز دوم نیز، همین ظرفیت پیش­بینی می­شود. بخش زیادی از حجم کار فاز دوم نیز انجام شده و تاسیسات زیربنایی آن به اتمام رسیده است. توسعة فاز دوم فرودگاه، در واقع، ساخت یک ترمینال دیگر است که با هزینة ۲۰ تا ۲۵ درصد فاز اول انجام می­شود و زمان لازم برای پایان فاز دوم فرودگاه حدود ۲ سال است. ظرفیت نهایی فرودگاه ۴۰ تا ۴۵ میلیون نفر در سال پیش بینی شده است؛ ولی متاسفانه با وجود اینکه ۲۸ سال از شروع طرح و در حدود یک سال از اتمام فاز اول آن می گذرد هنوز بهره­برداری از فرودگاه شروع نشده است.

در رابطه با مباحث فوق و طرح فرودگاه امام نكات زیر قابل توجه وتامل است:

۱- با تکمیل این فرودگاه روزانه ۳۰۰ پرواز خارجی در این فرودگاه انجام می‌شود، ولی در حال حاضر روزانه تنها ۲۰ پرواز خارجی از فرودگاه مهرآباد در حال انجام می­باشد. بنابراین با انجام برنامه‌ریزی‌هابی مناسب و اصولی (مانند جذب گردشگر) می‌توان از ظرفیت‌های به وجود آمده در جهت كسب سهم بیشتر در پروازهای خارجی عبوری استفادهه نمود. بدین منظور وجود یك طرح جامع از میزان نیاز كشور در سال‌های آتی و همچنین اتخاذ سیاست‌های افزایش مسافر ضروری می‌نماید.

۲- آلودگی صوتی و سروصدای ناشی از ترافیک هوایی فرودگاه مهرآباد و کاربری مشترك نظامی و غیر نظامی این فرودگاه از دلایل محرك طرح احداث فرودگاه امام خمینی عنوان می‌شود. سوالی كه در اینجا مطرح می‌شود آنست كه از آنجاییکه هنوز زیرساخت­های لازم (مانند: قطار شهری، احداث هتل­ها، احداث شهرک مسکونی جهت پرسنل در کنار فرودگاه بین المللی امام و غیره) جهت استفادة غیرنظامی از فرودگاه امام به وجود نیامده است؛ می‌توان به عنوان اقدامی عاجل و موثر فعلاً بخش­های نظامی مرتبط با فرودگاه مهرآباد به خارج از شهر منتقل نمود. لازم به ذکر است که اکثر سوانح فرودگاه مهرآباد مربوط به هواپیماهای نظامی بوده و عامل اصلی سروصدا نیز این هواپیماها دانسته شده­اند.

---