یکی سهم من, دو تا سهم تو

در زمینه برداشت از میادینی که با کشورهای عرب همسایه شریکیم, دیر و کُند جنبیده ایم و اگر وضع به این منوال بگذرد, سرمایه ملی به جیب اعراب سرریز می شود, چنانچه ناصر سودانی, نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس, اخیراً از برداشت نُه برابری همسایگان خبر داده است

در زمینه برداشت از میادینی که با کشورهای عرب همسایه شریکیم، دیر و کُند جنبیده‌ایم و اگر وضع به این منوال بگذرد، سرمایه ملی به جیب اعراب سرریز می‌شود، چنانچه ناصر سودانی، نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس، اخیراً از برداشت نُه برابری همسایگان خبر داده است.

در این شرایط، مجلس و دولت از کمبود سرمایه‌ها گله دارند. عماد حسینی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، معتقد است مشکلات دامن پیمانکاران را نیز گرفته‌اند و پروژه‌های لرزه نگاری و اکتشاف و حفاری در کشور – خصوصاً در مناطق شمالی کشور - با مشکلات مالی دست به گریبان‌اند. تحریم‌ها نیز بر دامنه مشکلات افزوده‌اند، چرا که میزان سرمایه گذاری‌های خارجی برای این امر قابل قبول نیست.

به گفته غلامحسین حسن تاش، کارشناس ارشد انرژی و رییس مؤسسه مطالعات انرژی، در پارس جنوبی که بزرگترین میدان مشترک ایران است، رقیب قطری روزی ۳۶۰ میلیون متر مکعب برداشت می‌کند و سهم ما در این بین ۲۱۰ میلیون متر مکعب است. عراق نیز از میادین مشترک با ایران ۲۹۵ هزار بشکه نفت برداشت می‌کند که این میزان از طرف ایران ۱۳۰ هزار بشکه است. این استاد دانشگاه همچنین معتقد است قطر با ایجاد نقبی به طول ۱۲ کیلومتر، به صورت افقی و غیرقانونی از میادین مشترک با کشورمان برداشت می‌کند. تمام این موارد از عقب ماندن ایران در رقابت با کشورهای همسایه و شریک خبر می‌‌دهند.

● ناکامی برنامه و مدیریت

"اتحاد نانوشته اعراب همسایه،" به قول سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، نشان می‌دهد که سهم کشور ما در منابع گازی مشترک در حال حیف و میل شدن است. قطر چندین برابر ایران از این منابع برداشت کرده و کویت و عربستان نیز در حال برنامه ریزی در جهت برداشت حداکثر ممکن از این منابع‌اند. چرا؟ چون در شرایطی که سایر کشورها سال‌ها است برداشت خود را از این منابع آغاز کرده‌اند، ما در حال بررسی مشکلات مدیریتی و سرمایه گذاری در این میادین هستیم.

البته این به معنای آن نیست که اقدامی صورت نگرفته، بلکه اقدامات کافی نبوده‌اند. برنامه ریزی‌های صورت گرفته در زمینه توسعه پارس جنوبی، قراردادهای توسعه میادین نفت و گاز سلمان، نصرت، فرزام، فروزان و اسفندیار و قراردادهای توسعه سایر میادین از این قبیل برنامه‌ها به شمار می‌روند، اما نتیجه نشان می‌دهد برنامه‌ها کافی نبوده‌اند.

● سفره‌های مشترک

کشور ما در ۲۸ میدان نفتی و گازی و در سه منطقه با کشورهای همسایه دارای میادین مشترک است. پارس جنوبی در خلیج فارس که با کشورهای قطر، عمان، امارات، کویت و عربستان مشترک است، یکی از این میادین می‌باشد. در جنوب و غرب کشور با عراق میادین مشترکی داریم و دسته سوم در شمال شرق ایران واقع است، مانند میدان گنبدلی مشترک بین ایران و ترکمنستان.

مخازن مشترک خشکی ما که عمدتاً با عراق هم مرزند عبارت‌اند از میادین نفت شهر (مشترک با میدان نفت خانه عراق)، دهلران، پایدار غرب، آزادگان (مشترک با میدان مجنون عراق) و یادآوران (مشترک با میدان سندباد).

در مرزهای آبی، کشور ما در میدان گازی آرش با کویت (ادامه میدان گازی دورا در این کشور) مشترک است. میادین اسفندیار (مشترک با میدان لولو در عربستان)، فروزان (مشترک با میدان مرجان)، فرزاد A و فرزاد B (مشترک با میدان حصبه) با عربستان مشترک‌اند. در کنار میدان پارس جنوبی، میادین بلال، رشادت ایران و الخلیج قطر نیز به خط مرزی ایران و قطر نزدیک‌اند. با امارات نیز در میادین سلمان، فرزام و نصرت مشترکیم و عمان نیز از طریق میدان هنگام شریک کشور ما است.

متأسفانه طبق برآوردها، عدم‌النفع ایران از برداشت گاز در میادین مشترک، سالانه به حدود ۵۰ میلیارد دلار می‌رسد که نتیجه ضعف برداشت ما در مقایسه با کشورهای دیگر است، در حالی که شتاب بالای عربستان و قطر در برداشت از میادین بسیار مشهود است – خصوصاً آن که شیب این میادین به سمت این کشورها است و برداشت از میادین مذکور برای آنها بسیار ساده‌تر از کشور ما است.

با همه ضرورتی که در این شرایط، جذب سرمایه‌ها و هدایت آنها به سمت این میادین دارد، می‌بینیم که موفقیت چندانی نیز در این زمینه حاصل نشده است، به طوری که در شرایطی که می‌بایست در چهار سال گذشته در حدود ۴۸ میلیارد دلار صرف توسعه این میادین می‌شد، تنها ۴ میلیارد دلار از این رقم جذب شده، در حالی که برنامه پنجم توسعه حتی رقم ۶۷ میلیارد دلاری را برای توسعه این میادین در نظر گرفته است.

این موضوع زمانی نگران کننده‌تر می‌شود که بدانیم در حال حاضر، کشورهای قطر، امارات و عربستان، بیش از دو برابر کشور ما از میادین مشترک برداشت می‌کنند. البته برخی شنیده‌ها از این حکایت دارند که ایران از عمان پیشی گرفته و میزان برداشت گاز کشورمان در میدان مشترک هنگام توانسته به بیش از دو برابر عمان برسد.

در یک کلام باید گفت بسیاری از میادین مشترک نفتی و گازی ما که با کشورهای همسایه سفره‌ای شراکتی از ثروت محسوب می‌شوند، نیازمند تسریع در عملیات برداشت‌اند و این مهم باید در اسرع وقت در دستور کار مسؤولان امر قرار گیرد.