بیماری های پرندگان قفس نشین

پرندگان صدها میلیون سال است در سراسر کره زمین پراکنده شده و توانسته اند خود را با انواع زیستگاه ها به استثنای قفس سازگار کنند طرفدارهای نگهداری از پرندگان در منازل کم نیستند, بدون تردید این احساس علاقه به پرندگان ستودنی است, اما آیا آگاهی لازم هم وجود دارد به راستی ما تا چه اندازه از اثرات مثبت و منفی نگهداری پرندگان در منزل اطلاع داریم

آفتاب: پرندگان صدها میلیون سال است در سراسر کره زمین پراکنده شده‌ و توانسته‌اند خود را با انواع زیستگاه‌ها به استثنای قفس سازگار کنند. طرفدارهای نگهداری از پرندگان در منازل کم نیستند، بدون تردید این احساس علاقه به پرندگان ستودنی است، اما آیا آگاهی لازم هم وجود دارد؟ به راستی ما تا چه‌اندازه از اثرات مثبت و منفی نگهداری پرندگان در منزل اطلاع داریم؟

● فقط به خود فکر نکنید

تحقیقات نشان داده پرندگان محبوس در قفس در مقایسه با سایر همنوعان خود نسبت به عوامل بیماریزا آسیب‌پذیرتر هستند. علاوه بر آن نزدیکی پرندگان با انسان‌ها می‌تواند سرمنشأ مشکلات زیادی برای آنها باشد که بسیاری از آن غافل هستند. پرهای کنده‌شده و بقایای فضولات پرندگان می‌تواند حامل انواع باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و حتی انگل‌ها باشد. واقعیت این است که این معادله دو طرفه معمولا نتیجه‌ای جز باخت هر دو طرف ندارد. بسیار دیده شده تشخیص ندادن بیماری، پرنده بیگناه را محکوم به مرگ کرده و صاحب پرنده حتی متوجه زجری که پرنده کشیده نیز نشده است. نگهداری پرندگان در محیط‌های بسته با هوای راکد به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. لذا بهتر است کسانی که می‌خواهند پرنده‌ای بخرند اول به محل زیست آن فکر کنند.

● تاثیر غذاهای نامتعارف بر پرندگان

تحقیقات نشان داده است بسیاری از پرندگان محبوس با مشکل ته‌نشینی آهن در بدن مواجه هستند. آهن عنصری است که وجود آن برای بسیاری از مهره‌داران از جمله انسان ضروری است، اما همین عنصر می‌تواند در بدن پرندگان نقش کاملا متفاوتی ایفا کند. تاثیر سمی بودن آهن در بدن پرندگان از یک جنس به جنس دیگر متفاوت است، اما در مجموع انباشت آهن در کبد و سایر ارگان‌ها باعث خواهد شد متابولیسم طبیعی در بدن پرندگان به هم بخورد. در دهه ۱۹۷۰ میلادی مشخص شد دلیل مرگ نابهنگام بسیاری از پرندگان خانگی، انباشت آهن در جگر، قلب و طحال آنهاست. مرغان مینا بشدت نسبت به افزایش آهن حساس هستند. پرنده‌شناسان معتقدند غذاهای تجاری موجود در بازار نیز نقش بسزایی در این باره دارند. هموسیدروسیس یا همان بیماری افزایش آهن باعث می‌شود به لیزوزوم‌ها که یکی از اندام‌های درون یاخته‌ای است، آسیب وارد شود و آنها از خود یون آهن آزاد کنند. لیزوزوم‌ها در اصل حاوی آنزیم‌های گوارشی بویژه آنزیم‌های هیدرولیتیک یا تجزیه‌کننده آب هستند که در هضم مولکول‌های بزرگ موثرند. یون آهن آزادشده از لیزوزوم‌ها باعث می‌شود غشاء‌های سلولی و پروتئین‌ها نه تنها آسیب ببینند بلکه بسرعت هم اکسیده شوند. ادامه این روند در نهایت بافت‌ها و ارگان‌ها را فیبروزه خواهد کرد. فیبروز به التهاب عضلانی که اغلب با درد همراه است، گفته می‌شود. چنانچه این التهاب در اندام‌های حیاتی بدن رخ دهد، نتیجه آن مرگ نابهنگام و دردناک پرنده خواهد بود.

● سرماخوردگی ساده یا بیماری حاد؟

بیماری‌های باکتریایی، از موارد شایع در طوطی‌هاست هر چند سایر پرندگان نیز می‌توانند به آنها مبتلا شوند. یکی از این بیماری‌های شایع کلامیدیوفیلاپسی تاسی است. این باکتری می‌تواند مولد عفونت‌های مهلک و کشنده‌ای در پرندگان و حتی انسان‌ها باشد. علائم اولیه این بیماری در انسان و پرنده کاملا مشابه آنفلوآنزاست. عفونت در پرندگان باعث آلوده شدن سلول‌های مخاطی می‌شود. پرندگانی با چشم‌های مرطوب و آبریزش بینی احتمالا به این بیماری مبتلا هستند. تنفس مدفوع خشک یا جابه‌جا کردن بافت‌های آلوده می‌تواند باعث انتقال بیماری به بدن انسان شود. عمده‌ترین راه انتقال این نوع باکتری به بدن از طریق تنفس، تماس یا خوردن صورت می‌گیرد. طوطی، کبوتر و بوقلمون از بهترین ناقلین این باکتری محسوب می‌شوند زیرا باکتری می‌تواند در بدن آنها باقی بماند و بر اثر فشارهای عصبی یا سوءتغذیه فعال شود. تحقیقات نشان داده احتمال بروز این بیماری در پرندگانی که در قفس نگهداری می‌شوند، بیشتر از سایرین است. پرنده‌ای که به این باکتری آلوده شده باشد، بسرعت باید قرنطینه شود. بهترین راه پیشگیری از این بیماری حفظ بهداشت و پرهیز از هر نوع فشار عصبی به پرندگان است.

● بیماری‌ سالمونلا و ...

سالمونلا باکتری دیگری است که می‌تواند حیات پرندگان را با خطر جدی مواجه کند. البته سالمونلا در میان پرندگان وحشی کمتر شایع است و بیشتر می‌توان آن را در مرغان و ماکیان‌ خانگی جستجو کرد. از نشانه‌های بارز این بیماری در پرندگان می‌توان به اسهال شدید اشاره کرد، اما گاهی اوقات دیده شده پرندگانی که به این باکتری مبتلا بوده‌اند، هیچ نوع نشانه ظاهری نداشته‌اند. این باکتری می‌تواند بسرعت به سایر پرندگان و حتی انسان منتقل شود. بهترین راه پیشگیری از آن نیز حفظ بهداشت، قرنطینه کردن پرنده و مراجعه سریع به دامپزشک است. ای‌کولای بیماری باکتریایی دیگری است که می‌تواند بسرعت در میان پرندگان شایع شود و احتمال انتقال آن به انسان‌ نیز وجود دارد. علائم این بیماری کاملا شبیه به سالمونلاست.

میکوباکتریوم نیز باکتری مولد سل در پرندگان است. این بیماری خیلی نادر است، اما به هر صورت احتمال انتقال آن به انسان وجود دارد. پرندگانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند اغلب هیچ نشانه‌ای بجز استرس زیاد از خود نشان نمی‌دهند. پاستئورلاها نیز باکتری‌های بیماریزایی هستند که تشخیص آنها در پرندگان سخت است. این پاتوژن که از طریق گازگرفتگی حیواناتی همچون گربه یا سگ به پرندگان منتقل می‌شود، در نهایت می‌تواند انسان را نیز آلوده کند.

● بیماری‌های شایع قارچی در پرندگان

آسپرژیلوس یکی از عوامل بیماریزای قارچی است که اغلب بر اثر محبوس کردن پرندگان در یک فضای محدود ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر میان طوطی‌ها بخصوص کاسکو و قوها شایع است. از نشانه‌های ابتلا به این بیماری در پرندگان حالتی مشابه حالت سرماخوردگی، باز و بسته کردن مداوم دهان و عطسه کردن زیاد است. در این شرایط پرنده هم ضعیف می‌شود و هم اغلب بسیار عصبی است. این بیماری که درمان آن سخت است، ریشه در رعایت نکردن بهداشت دارد. بسیاری از وسایلی که در قفس پرندگان وجود دارد اعم از چوب یا اسفنج‌های زیر قفس به دلیل جذب رطوبت می‌توانند مولد این بیماری باشند. برای پیشگیری از این بیماری بهتر است هر منبع رشد قارچی را در قفس از بین ببرید.

● تغذیه زیاد همیشه هم خوب نیست

برفک بیماری قارچی دیگری است که بیشتر در میان طوطی‌ها بخصوص طوطی‌های کاکل سفید شایع است. منشأ این بیماری تغذیه نادرست است. در حقیقت تغذیه مداوم و بی‌رویه عامل ابتلا به برفک است. بسیاری از کسانی که پرنده نگه می‌دارند، عادت دارند دائم به حیوان غذا ‌دهند. شاید در ظاهر این کار دلسوزانه باشد، اما اگر شما اجازه ندهید ظرف غذا خالی شود و سپس آن را پر کنید، ظرف غذا به نوعی قارچ آلوده خواهد شد. برای درمان پرنده‌ای که به این قارچ مبتلا شده، معمولا از داروهای ضد قارچ استفاده می‌کنند، اما در برخی مواقع نیز تنها راه درمان جراحی خواهد بود.

● عفونت‌های ناشی از تک‌یاخته‌ای‌ها

کوکسیدیا، یکی از انواع عفونت‌های تک‌یاخته‌ای است که اغلب میان مرغ و جوجه‌ها شایع است، اما پرندگانی مانند طوطی و فنچ نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. نشانه‌های این بیماری، اسهال خونی یا حتی مرگ ناگهانی است. این بیماری بسرعت میان سایر پرندگان شایع می‌شود و به دلیل مرگ سریع معمولا راه درمانی ندارد. در مری کبوترها و بخصوص جغد بوبوک گاهی توده‌های پنیری شکلی تشکیل می‌شود که نشان از ابتلا به نوعی تک‌یاخته‌ای دارد. این بیماری که بیشتر در میان پرندگان محبوس شایع است، باید بسرعت توسط دامپزشک درمان شود.

● عفونت‌های ویروسی

از عفونت‌های ویروسی شایع در پرندگان می‌توان به ویروس پوکس که مولد توده پنیری غده مانند در گلوی پرندگانی نظیر زاغ‌هاست، ویروس انترو در طوطی‌های کاکل سفید جوان و بیماری نیوکاسل که اغلب میان پرندگان آبزی شایع است، اشاره کرد.

● عفونت‌های انگلی

کرم‌های انگلی از موارد شایع در بدن طوطی‌ها و بسیاری از پرندگان آبزی است. انگل همیشه از طریق اسهال قابل تشخیص نیست. برخی از کرم‌های انگلی از طریق خوردن حشرات به بدن پرندگان وارد می‌شوند، البته لازمه این امر آن است که حشره پیشتر از تخم کرم‌های انگل تغذیه کرده باشد. انگل‌ها اغلب بلعیدن پرندگان را با مشکل مواجه می‌کنند.

● اصول اولیه

اصل اول آن است که تا می‌توانید از پذیرش پرنده در منزل خودداری کنید. دیدن پرندگان در فضای باز همیشه بسیار جذاب‌تر از دیدن آنها در قفس است. دوم رعایت قرنطینه است. پیش از وارد کردن پرنده به محل سکونت خود مدتی آن را در قرنطینه نگه دارید و به دقت شرایط وی را مدنظر قرار دهید. سوم رعایت بهداشت است. قفس پرندگان، آبخوری و لانه آنها باید هر روز تمیز شود. چهارم این که هیچگاه غذا را با آب مخلوط نکنید. بسیاری از عفونت‌ها از همین طریق منتقل می‌شود. به خاطر داشته باشید اگر تلاش دارید پرنده خود را گرم کنید، محیط را برای ورود بسیاری از میکروب‌ها مهیا کرده‌اید. همیشه محل را گرم کنید و نه قفس را. اصل پنجم این است که قبل و بعد از دست زدن به قفس دست خود را بشویید. ثابت شده که صاحبان پرنده همیشه از خود پرنده آلوده‌تر هستند. ششم این که مراقب زخم‌های پرندگان باشید، زیرا زخم می‌تواند سرمنشأ عفونت باشد. هفتم این که قفس پرنده خود را بی‌دلیل شلوغ نکنید. هشتم این که از قفس‌هایی که می‌توانند پرنده را زخمی کنند جدا پرهیز کنید. توصیه می‌شود که قفس‌ها از جنس فولاد ضد زنگ باشد چون تمیز کردن آنها هم راحت‌تر است و در آخر این‌که حتما درباره پرنده خود، بیماری‌ها و مسائل مربوط به آن بیشتر اطلاعات کسب کنید.