آهنگ دزدی , حرفه ای کثیف

هنوز یادمان نرفته ماجرای شکایت از «فرج الله سلحشور» را همان ماجرایی که در آن سلحشور متهم شده بود که فیلم نامه یوسف پیامبر را از کس دیگری ربوده و به نام خود تمام کرده حتی ماجرای «اتاق امن زلزله» در دوران دولت نهم که پای «علی اکبر محرابیان» وزیر وقت صنایع دولت احمدی نژاد هم وسط ماجرا بود

هنوز یادمان نرفته ماجرای شکایت از «فرج‌الله سلحشور» را. همان ماجرایی که در آن سلحشور متهم شده بود که فیلم‌نامه یوسف پیامبر را از کس دیگری ربوده(!) و به نام خود تمام کرده. حتی ماجرای «اتاق امن زلزله» در دوران دولت نهم که پای «علی‌اکبر محرابیان» وزیر وقت صنایع دولت احمدی‌نژاد هم وسط ماجرا بود.

از این دست اتفاقات در کشورمان زیاد اتفاق می‌افتد. گرچه این ماجرا فقط به ایران ختم نمی‌شود و در تمام دنیا اتفاق می‌افتد. این وسط، موسیقی هم از این ماجرا دور نیست. حتما برای شما هم پیش آمده که موقع شنیدن آهنگی از خواننده محبوبتان(که اتفاقا ایرانی هم است!) ناگهان حس کرده‌اید که آهنگش برایتان آشناست و قبلا آن را، جایی شنیده‌اید. بعد وقتی به آرشیو آهنگ‌های خارجی‌تان که قبلا گوش کرده‌اید رجوع کنید، متوجه می‌شوید که این، همان آهنگ است فقط با صدایی ایرانی! تعجب نکنید. این اتفاق به وفور در ایران رخ می‌دهد. اینکه خواننده‌های معروف و غیر معروف ایرانی دست به استفاده از آهنگ‌های خارجی می‌زنند، اتفاق جدیدی نیست. تقریبا هر سال این اتفاق‌ها می‌افتد و کسی هم نیست که شکایتی کند و حرفش را پیش بکشد. گاهی فقط در بین خوره‌های موسیقی این حرف‌ها رد و بدل می‌شود و در همانجا هم می‌ماند. به بیان کلی‌تر کسی نیست که بخواهد این کارها را پیگیری کند و دنبال این برود که چرا فلان خواننده از فلان آهنگ خارجی استفاده کرد یا چرا فلان آهنگساز اسم خودش را پای یک کار خارجی ثبت کرد.

در حال رشد؛ چون قارچ!

اتفاقی که در حال وقوع است این است که در بعضی سریال‌ها و حتی فیلم‌ها از آهنگ‌هایی استفاد می‌شود که موسیقی فیلم‌های خارجی هستند یا آهنگ اورجینالش برای یکی از گروه‌های موسیقی آن‌ور آبی است. این ماجرا درباره آلبوم‌های منتشر شده از خواننده‌های وطنی هم صادق است. اگر اهل موسیقی گوش کردن باشید حتما موسیقی‌های پاپ شمال خاورمیانه و ترکیه را هم گوش کرده‌اید. اگر به آلبوم‌های داخلی نگاهی انداخته باشید حتما به شباهت عجیب آهنگ‌هایشان با آهنگ‌های ترکی و خاوری پی برده‌اید. آهنگ‌هایی که در بعضی مواقع برداشتی آزاد(!) از آهنگ‌های خارجی هستند. این اتفاق در میان خواننده‌های جوانی که به تازگی وارد دنیای خوانندگی پاپ می‌شوند شیوع بیشتری دارد. اگر به آثار پاپ خوان‌های داخلی دهه ۷۰ گوش کنید، لهجه ایرانی‌شان کاملا مشخص است. ولی امروزی‌ترها کمتر حس داخلی و ایرانی بودن را به شما منتقل می‌کنند.

بعضی از این آهنگ‌ها اقتباسی از کارهای خارجی است که در بعضی مواقع ادغامی از چند آهنگ است. گرچه این کار شاید کار سختی به نظر آید ولی بعضی خواننده‌ها این سختی را به جان می‌خرند تا اسمی برای خودشان دست و پا کنند. این آهنگ‌ها معمولا بعد از ادغام تنها سختی‌شان، تنظیم‌شان است. در بعضی از اینها تنها خلاقیتی که به کار رفته، تغییر در سازهاست. یعنی مثلا بخشی که در آهنگ اصلی با گیتار زده شده را اینجا با کیبرد می‌زنند. آهنگ دزدی قبلا هم وجود داشته ولی اینقدر اپیدمی نشده بود. می‌گویند اگر اشتباهی همه‌گیر شود قبحش می‌ریزد. این اتفاق برای دزدی آهنگ هم افتاده! این اتفاق فقط مختص امروزی‌ها نیست. گاهی اسم کسانی را به عنوان سرقت کننده آهنگ می‌بینم که واقعا تعجب برانگیز است.

یک نمونه‌اش، فیلم «نقاب» ساخته کاظم راست گفتار است که موسیقی‌اش عینا موسیقی یکی از فیلم‌های هالیوودی به نام Primal Fear است. جالب است که در قسمت آهنگساز این فیلم اسم کسی آمده که یکی از خوش‌نام‌ترین آهنگسازان کشور است. یا حتی موسیقی «مرد هزار چهره» ساخته مهران مدیری. بیایید بیشتر از این مثال نزنیم! از همه اینها که بگذریم سوال این است که آیا اینها برای شنونده‌های موسیقی‌شان، احترام قائل هستند یا نه؟ به هر حال درصدی از مخاطبان اهل موسیقی حرفه‌ای هستند و با شنیدن این آهنگ‌ها حس بدی به آنها دست می‌دهد. حس اینکه آیا واقعا این آلبوم برای ما جمع شده یا فقط محض این است که خواننده برای خودش نامی درست کند.

تغییر نام دردی را دوا نمی‌کند

اقتباس، کاور و یا دزدی، تقریبا معانی نزدیک به هم پیدا کرده‌اند؛ اقتباس در موسیقی به این شکل است که موزیسین با الهام گرفتن از موسیقی مشهوری که در گذشته ساخته شده، اثری جدید می‌سازد و در آن از موسیقی الهام گرفته شده، با تغییراتی اساسی استفاده می‌کند که بیشتر جنبه ادای احترام و ادب دارد. در اقتباس اجازه صاحب اثر الزامی است. کاور کردن فقط مختص موسیقی‌ای است که در آن آهنگی را بازخوانی می‌کنند که قبلا ضبط و اجرا شده است. آهنگ‌هایی که کاور می‌شوند، معمولا تنظیم متفاوت و جدیدی خواهند داشت، به‌طوری که به پایه آهنگ اولیه آسیب نرسانند. برای این کار هم اجازه صاحب اثر اصلی الزامی است.

اما داستان آنهایی که سرقت آهنگ می‌کنند داستان جدایی است. آنها آهنگ را برمی‌دارند، شعر دیگری روی آن می‌گذارند و در نهایت با دو، سه تغییر در نوع سازها، آن را می‌خوانند و جالب است که اسم کارشان را برای توجیه هم که شده، اقتباس یا کاور می‌گذارند! آن وقت تنها کاری که می‌کنند این است که در خوشبینانه‌ترین حالت و باحیاترین‌شان(!) اسم اصلی آهنگ یا سازنده آهنگ را پشت آلبوم منتشر می‌کنند و به اصطلاح، کار را برای خودشان قانونی و خودشان را از حرف و حدیث‌ها خلاص می‌کنند. این ماجرا فقط درباره خواننده‌های داخلی نیست. بسیاری از خواننده‌های فارسی زبان خارج از کشور هم از این کاورها(!) انجام می‌دهند و نام آهنگساز را به نام خودشان می‌زنند.

جالب است که تعداد اینها کم نیست. در خود آمریکا و کشورهای اروپایی هم این اتفاق می‌افتد ولی طبق قوانین با اجازه و آن‌هم واقعا به معنی واقعه کلمه، آهنگ را کاور می‌کنند. در بعضی از کشورهایی که قانون کپی‌رایت رعایت نمی‌شود هم مثل ایران این اتفاق می‌افتد. موسیقی چین هم مثل ایران دچار چنین ماجرایی است. اگر قرار باشد زمانی قانون کپی رایت در ایران هم رعایت شود شاید بسیاری از خواننده‌ها بیکار شوند!در میان تمام خواننده‌ها بعضی‌ها توانسته‌اند با یکسری کارهای به اصطلاح کاور(!) حسابی برای خودشان اسم و رسمی دست و پا کنند. اگر به جدول نگاه کنید حتما تعجب می‌کنید. نام کسانی در این جدول برده شده که برای بسیاری از مردم اسطوره به حساب می‌آیند! البته بعضی از این افراد ذکر کرده‌اند که آهنگ اصلی برای چه کسی است.