آسم با مصرف نامرتب داروها بدتر می شود

در خانواده های مستعد آلرژی غذایی بهتر است در یك سال اول فقط شیر مادر به كودك بدهند برای شروع غذای جامد به شیرخواران دقت لازم و احتیاط صورت بگیرد به خصوص شروع مغزهای گیاهی, آجیل, بادام زمینی, تخم مرغ و غذاهای دریایی به احتیاط نیاز دارد

● دكتر معین: شما می‌توانید آسم خود را كنترل كنید

▪ افزایش روزافزون میزان شیوع آسم در دنیا- ۲ تا ۵ درصد افزایش شیوع در هر دهه- آن را به یكی از مشكلات مهم سلامت تبدیل كرده است. از طرف دیگر خانواده‌های افراد آسمی بسیار مضطرب و پریشان حال بوده و با مشكلات روحی شدید مواجه‌اند و اقتصاد خانواده فرد آسمی به دلیل هزینه‌های گزاف تشخیصی و درمانی به مخاطره می‌افتد. به مناسبت ۱۰ اردیبهشت، روز جهانی آسم بر آن شدیم با دكتر مصطفی معین، استاد دانشگاه و فوق‌تخصص آلرژی و آسم اطفال و رئیس انجمن آسم و آلرژی درباره مسایل اجتماعی اقتصادی بیماران آسمی و راه‌های پیشگیری از این بیماری به گفتگو بپردازیم.

● آقای دكتر، در آستانه روز جهانی آسم هستیم. شعار امسال و راهكارهای مفید این دوره چیست؟

▪‌‌ شعار روز جهانی در سال جاری این است:‌‌<شما می‌توانید آسم خود را كنترل كنید.> و بر این عقیده تاكید می‌شود كه بیمار و خانواده‌اش می‌توانند در تشخیص، درمان و پیشگیری از آسم مشاركت داشته باشند و با پزشك خود همفكری و همكاری كنند.

● دستیابی به چنین مشاركتی كه مدنظر شماست چگونه امكان دارد؟

▪‌‌ اگر به بیمار آموزش داده شود و بیمار از نظر آسیب‌شناسی بیماری، چگونگی بروز بیماری، پیشرفت آن و درمانش اطلاعات كاربردی كسب كند، می‌تواند به همكاری با پزشك معالج خود بپردازد.

● برنامه مدونی برای چگونگی این آموزش وجود دارد؟

▪‌‌ بله، انجمن آسم و آلرژی ایران كه از سال ۱۳۷۵ تاسیس شده است با برگزاری كنفرانس‌های آموزشی برای خانواده‌ها و بیماران چه در تهران و چه در استان‌های دیگر از طریق استادان برجسته و با نمایش فیلم و اسلاید و صحبت كردن با بیماران، آموزش‌های موثری ارایه می‌دهد. حتی خانواده‌ها یا بیماران به صورت مستقیم در مباحث شركت می‌كنند و در ۲۰ اردیبهشت امسال نیز یك كنفرانس دیگر داریم.

● آیا هزینه‌ای هم از بیماران شركت كننده اخذ می‌شود؟

▪‌‌ این كنفرانس‌ها برای اعضای انجمن است و آنها حق عضویت خود را می‌پردازند و برای بیماران نیز هزینه حق ثبت‌نام اخذ می‌شود كه البته الزامی نیست. با توجه به میزان توانایی هر فرد، مبلغ دلخواهی است و گاهی به صورت رایگان می‌باشد.

● مسوولان ذی‌ربط كه باید به امور این بیماران رسیدگی كنند هم در جلسات شركت دارند؟

▪‌‌ بله، در طول این سال‌ها كه امسال دهمین همایش آسم برگزار می‌شود مسوولان وزارت بهداشت و درمان شركت كردند ولی هنوز مانند دیابت و سل، با اینكه این بیماری شیوع زیادی دارد بهای واقعی به آن داده نشده است. سازمان جهانی بهداشت توصیه كرده یك تا دو درصد بودجه بهداشت و درمان به آسم و كنترل آن تعلق بگیرد.

● بیماران آسمی برای تهیه دارو و درمان، هزینه‌های زیادی می‌پردازند، این تخصیص بودجه در ایران هم اجرا می‌شود؟

▪‌‌ امیدوارم این توصیه سازمان بهداشت جهانی با استقبال مسوولان به مرحله اجرا درآید. بیماران آسمی در تهیه داروها مشكل دارند و همه آنها تحت پوشش بیمه نیستند و برخی داروها نایاب و گران هستند. ما همچنان پیگیر مشكلات تامین دارو برای مبتلایان به آسم هستیم هر چند هنوز پاسخ مطلوب و دلخواه را از شركت‌های بیمه به دست نیاورده‌ایم اما مسوولان همكاری خوبی دارند كه نویدبخش است.

● با وجود گرانی دارو، كیفیت داروها نیز پایین است چرا؟

▪‌‌ متاسفانه تولیداتی از كشورهایی مثل هندوستان و اروپای شرقی در بازار وجود دارد كه از نظر ما كیفیت لازم را ندارند و البته بیماران هم متوجه این مساله شده و شكایت دارند. ما از طریق انجمن آسم و آلرژی و كمیته مربوطه، پیگیر حل مشكل هستیم چون بیمار آسمی اگر داروهایش را مرتب استفاده نكند وضعیتش وخیم‌تر می‌شود. البته نحوه استفاده صحیح دارو هم بسیار مدنظر است.

● استفاده از داروها، تغدیه، ورزش و دیگر نكات زندگی آسمی‌ها چگونه باید به آنها آموزش داده شود؟ همین انجمن‌ها كافی است؟

▪‌‌ البته كه نه. برای اطلاع‌رسانی باید كل نظام بهداشتی و رسانه‌ها از تمام پتانسیل موجود برای مبارزه با این بیماری استفاده كنند (صدا و سیما، مطبوعات، انجمن‌های علمی و...) اگر آن بودجه یك تا دو درصدی كه گفتیم به این امر تعلق بگیرد كارهای زیادی می‌توان برای این بیماران انجام داد و با پیشگیری، هزینه‌ها را پایین آورد. افراد محدوی از این گردهمایی بهره می‌گیرند و خود پزشك معالج باید مواردی را كه گفتید آموزش دهد. البته كتاب‌هایی (۱۰ جلد) به‌وسیله انجمن و كمیته كشوری به چاپ رسیده و نحوه استفاده از داروها، تغذیه و غیره را به بیان ساده توضیح داده كه مطالعه آن مفید است.

● آیا این آموزش‌ها توسط همكاران شما ارایه می‌شود؟

▪‌‌ متاسفانه خیلی كم. شاید هدف ما از برگزاری مراسم در روز جهانی آسم بالابردن سطح آگاهی و به روز كردن همكاران نیز باشد. ما در كنار هم، از همدیگر می‌آموزیم. گاهی برخی همكاران داروهای استروییدی استنشاقی (مثل بكلومتازون) را توصیه نمی‌كنند و آن را عارضه دهنده می‌دانند و می‌گویند باعث كوتاهی قد می‌شود یا عادت می‌آورد كه مبنای علمی دقیق ندارد.

● یعنی عوارضی ندارند؟

▪‌‌ اگر به‌صورت اسپری باشد و درست مصرف شود یعنی به‌وسیله دستگاه‌های خاصی كه در بازار موجود است (آسان نفس) عوارض محدودی دارد ولی تزریق استروییدها به‌صورت آمپول یا به‌صورت خوراكی، مستقیم به خون جذب شده و عوارض شدیدی دارد. همان‌طور كه گفتم داروها طی دهه‌های اخیر عوض شدند. قبلا (۲۰ سال پیش) داروهایی كه تنگی راه هوایی را برطرف می‌كرد مثل سالبوتامول تجویز می‌شد اما امروزه برای التهاب موجود در بافت ریه از داروهای استروییدی استنشاقی مثل بكلومتازون و غیره استفاده می‌شود.

● سوالی كه برای همه مطرح است علت شیوع آسم و آلرژی نسبت به گذشته‌ها است. راستی چرا؟

▪‌ علم پزشكی پیشرفت روزافزونی دارد و توانسته بیماری‌های واگیردار و عفونی را نسبت به گذشته‌ها كنترل كند اما در عوض بیماری‌های غیرواگیردار كه مسری نیستند و مزمن می‌شوند مثل آلرژی، آسم، دیابت، چاقی، بیماری‌های روانی، قلبی عروقی و حتی سرطان‌ها زیادتر دیده می‌شود. قبل از هر چیز باید بدانیم افرادی كه به این بیماری‌‌ها مبتلا می‌شوند یك زمینه ارثی ژنتیكی دارند و در شرایط مساعد محیطی، بیماری در آنها بارز می‌شود. كاری كه ما انجام می‌دهیم آموزش پرهیز از عوامل محیطی و پیشگیری است. آسم در كودكان بیش از ۹۰ درصد و بزرگسالان حدود ۵۰ درصد جنبه آلرژیكی دارد. واضح است آلرژی اگر تشخیص داده و درمان نشود پیشرفت خواهد كرد. ازجمله فرضیه‌های پزشكی در خصوص علل افزایش آسم را دورشدن از زندگی روستایی و گرایش به شهرنشینی و سبك مدرن غربی می‌دانند.

● ۵ نکته برای پیشگیری و درمان آسم

▪ از موارد آلرژن و حساسیت‌زا بپرهیزید مثل نگهداری حیوانات و پرندگان اهلی و گیاهان

▪ به نظافت اهمیت زیادی بدهید، در محیط‌های پر گرد و غبار كه ذرات مایت وجود دارد نروید (مایت از جنس بندپایان است و در گرد و خاك، داخل بالشتك، پرز فرش كه گرم و تاریك است زندگی و رشد می‌كند.)

▪ در خانواده‌های مستعد آلرژی غذایی بهتر است در یك سال اول فقط شیر مادر به كودك بدهند. برای شروع غذای جامد به شیرخواران دقت لازم و احتیاط صورت بگیرد به‌خصوص شروع مغزهای گیاهی، آجیل، بادام زمینی، تخم‌مرغ و غذاهای دریایی به احتیاط نیاز دارد.

▪ داروهایی كه به افراد مبتلا به آسم توصیه می‌شود مختص اوست و آن‌ را به دیگری توصیه نكند. در مصرف آن افراط و تفریط نكرده و با استفاده از دستگاه مخصوص كه با اسپری به آن فضا متصل می‌شود آن را استنشاق كند.

▪ والدین كودكان آسمی اطمینان حاصل ‌كنند كه فرزندشان در استفاده از دارو سهل‌انگار نیست چون مصرف دارو به‌طور نامرتب علایم آسم را بدتر می‌كند.a">.

گفتگو با دكتر مصطفی معین، فوق‌تخصص آسم و آلرژی

الهه رضاییان