ازدواج در سالمندی چرا که نه

پیوند سالمندان در گفتگو با دکتر فرهاد فراهانی روان پزشک

بسیاری از متخصصان بر این باورند زندگی‌کردن در کنار همسر برای سلامت سالمندان مفید است و آن عده از مردان و زنانی که در سنین سالمندی همسر دارند و در کنار او زندگی می‌کنند، از نظر وضعیت سلامت در شرایط بهتری قرار دارند و از روحیه با نشاط‌تر و اعتماد به نفس بیشتری برخوردارند....

اما در مقابل، سالمندان مجرد زیاد به کنترل سلامت خود علاقه‌‌مند نیستند و علائم افسردگی در آنها بیشتر مشاهده می‌‌شود. این در حالی است که طبق توصیه متخصصان نباید ازدواج سالمندان بعد از فقدان همسر را نکوهش کرد. دراین‌باره با دکتر فرهاد فراهانی، روان‌پزشک گفت‌وگویی کرده‌ایم که آن را می‌خوانید.

▪ آقای دکتر! آیا زندگی در کنار همسر در سلامت افراد سالمند موثر است؟

- داشتن همسر در دوران سالمندی گام موثری در تقویت روحیه افراد کهنسال محسوب می‌شود چرا که نیازهای روحی افراد مانند دوست داشته‌شدن، همدلی، حمایت و احساس نیاز به صمیمیت را برطرف می‌کند و زندگی سالم و پرنشاطی را برای سالمند رقم می‌زند. بسیاری مواقع بعد از سال‌ها زندگی مشترک، یکی از زوج‌ها فوت می‌کند و زوج دیگر مجبور است سال‌های زیادی را تنها و بدون همدم سپری کند. در چنین شرایطی افسردگی و استرس‌های دوران سالمندی به سراغ سالمند می‌آید و در کنار مشکلات جسمی ناشی از کهولت سن، افسردگی و بیماری‌های روحی ـ روانی نیز سلامت او را تهدید می‌کند.

▪ یعنی تنها ماندن در سنین میانسالی آسیب‌پذیری را افزایش می‌دهد؟

- واقعیت این است که در دوره زندگی فرد سالمند با فرزندش حالت نامتعادل به خود می‌گیرد و بودن این افراد در کنار فرزندان نه تنها حس خوبی به آنها نمی‌دهد، بلکه گاهی اوقات سبب بیزاری طرفین می‌شود. اگر چه دانستن این واقعیت و درک آن برای بسیاری از ما تلخ و دور از انتظار است اما نباید این نکته را انکار کرد که پیچیدگی مناسبات کاری و اجتماعی موجب شده تا بسیاری از روابط خانوادگی کمرنگ شود و فرزندان وقت کمی برای سرزدن به پدرها و مادرهای سالمندشان داشته باشند و گاهی وقفه بین این سرزدن‌ها به چند هفته هم می‌رسد. در این بین اگر فرد به دلیل مرگ همسرش محکوم به تنها ماندن و چشم دوختن به درباشد از نظر روحی بسیار آسیب‌پذیر خواهد شد. تحقیقات نشان می‌دهند دلیل بسیاری از مرگ‌های دوران سالمندی ناشی از بیماری‌ها و کهولت سن نیست و هیچ‌گونه عارضه جسمی در بسیاری از این مرگ‌ها مشاهده نمی‌شود بلکه علت اصلی، تنهایی سالمند است.

▪ در چنین شرایطی ازدواج دوران سالمندی مانع از بروز این مشکلات می‌شود؟

- ازدواج در هر سنی به شرط آنکه در مسیر درست خود باشد و چارچوب‌های عقلانی در آن مدنظر گرفته شود، رویدادی مثبت تلقی می‌شود در غیر این صورت می‌تواند موجب به وجود آمدن مشکلات دیگری شود. متاسفانه این باور غلط در جامعه ما وجود دارد که ازدواج در دوران سالمندی و حتی میانسالی خجالت‌آور است اما باید گفت دوری از تعصبات بیجا و بی‌منطق که تنها بر پایه تفکر شخصی یا عرف از سوی فرزندان در خصوص ازدواج سالمندان مطرح می‌شود راهی غیرمنطقی و ناصحیح به شمار می‌رود چرا که در این زمینه هیچ‌گونه منع شرعی وجود ندارد.

▪ چگونه می‌توان جلوی این باورهای غلط را گرفت؟

- ازدواج سالمندان را باید از دیدگاه روان‌شناسی تحلیل کرد چرا که در این سن، فرد سالمند دور از هوس‌ها و با همراه داشتن کوله‌باری از تجربه، به واقعیت‌های زندگی و روابط آن می‌اندیشد. در واقع در این سن هوس‌های جوانی به عشق تبدیل می‌شوند و سالمند با نگاهی دیگر به ازدواج که نوعی قرارداد اجتماعی محسوب می‌شود، به دنبال شخصی برای همدلی، همفکری و همبستگی است. فراموش نکنیم هضم بسیاری از رویدادهای اطراف‌مان نیازمند نگاهی نو همراه با تعقل و دوری جستن از تعصبات خشک و بی‌منطق است و در این بین ازدواج سالمندان نیز از این قاعده مستثنا نیست. شاید بعضی از ما هم با این حرف موافق باشیم که ازدواج در این سن و سال از نظر همه زشت و ناپسند است اما اگر در تنهایی‌مان به حقوق والدین خود با ذهن بازتری فکر کنیم، شاید نظرمان عوض شود.

فرض کنید خانمی‌در ۴۵ سالگی، همسر خود را از دست بدهد. این خانم می‌تواند در صورت صلاحدید خود ازدواج نکند و با مشغولیت‌هایی که در محیط کار و... دارد ایام را بگذارند اما همین خانم در ?? سالگی شرایط متفاوتی دارد. همسری که ندارد، در سن کارکردن هم نیست و اگر فرزندی داشته باشد احتمالا به دنبال زندگی خودش رفته و او در تنهایی به دوره‌هایی می‌اندیشد که به سرعت از آن عبور کرده و فرصت رسیدگی به خود و عواطف‌اش را نداشته است. اینجاست که ضرورت ازدواج افراد میانسال و سالمند کاملا محرز می‌شود زیرا آنها با ازدواج می‌توانند منبع توجه و تامین نیاز عاطفی تازه‌ای پیدا کنند و احساس کنند برای همسر خود عزیز هستند و مورد توجه قرار می‌گیرند.

▪ البته این مشکل هم وجود دارد که اغلب سالمندان به ویژه خانم‌ها از مطرح کردن خواسته ازدواج خود بعد از فقدان همسر خجالت می‌کشند. این طور نیست؟

- از آنجا مهم‌ترین کارکرد ازدواج از نگاه بسیاری از مردم تامین نیازهای جنسی است، سالمندان خجالت می‌کشند موضوع ازدواج را با فرزندان شان مطرح کنند اما با کمی واقع بینی می‌توانیم دریابیم که تنها ماندن در آن آشیانه خالی و هجوم افکار ناراحت‌کننده، حاصلی جز انتظار کشیدن برای مرگ ندارد و از دست رفتن سلامت و مستهلک شدن بدن، مشکلات گوارشی و...، حس ناامنی و ترس موجود را چند برابر می‌کند. بنابراین افراد سالمند به هیچ عنوان نباید از این موضوع خجالت بکشند و حتی می‌توانند برای مطرح کردن موضوع ازدواج با فرزندان شان از یک مشاور خانواده کمک بگیرند.

▪ در این بین فرزندان چه وظایفی دارند؟

- فرزندان نباید این نکته را فراموش کنند که امروزه برخلاف گذشته زندگی خانوادگی از گستردگی گذشته برخوردار نیست و سالمندان پس از فقدان همسر به تنهایی زندگی را می‌گذرانند و این امر اثرات سوئی بر روان آنها به جا می‌گذارد. این در حالی است که ازدواج سالمندان درصورت فقدان همسر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کند و توصیه می‌شود فرزندان در این مورد از پیش داوری و اعمال محدودیت بر پدر و مادر سالمند خود بپرهیزند و متوجه باشند که عدم ارضای نیازهای عاطفی افراد مسن باعث تسریع روند پیری و فاصله گرفتن آنها از سلامت خواهد شد. حتما می‌دانید که دستگاه ایمنی ما به محض اینکه تحت فشار عاطفی قرار بگیریم، واکنش نشان می‌دهد و تضعیف می‌شود.

پس فرزندان باید نگران والدین خود باشند و حتی برای آشنایی والد تنهای خود با یک همسر مناسب برنامه‌ریزی کنند تا در نشست‌های خانوادگی و در رفت و آمدهای دوستانه با همکاران و همسایگان خود اگر مورد خاصی وجود داشت موجبات آشنایی بیشتر صورت گیرد. در عین حال، آشنا کردن پدر یا مادر تنها با سازمان‌های مردم نهاد مختلف و عضویت در آنها، ثبت نام آنها در تورهای مسافرتی زیارتی و سیاحتی و ... بر عهده فرزندان است تا علاوه بر تامین حس شادابی، زمینه را برای یافتن همسری مناسب فراهم کنند.

پریسا اصولی