تأثیر استرس بر روابط زناشویی

توصیه ها و هشدارهای دکتر محمدرضا صفری نژاد رییس انجمن علمی سلامت خانواده

امیر و هما چند سالی است که ازدواج کرده‌اند و روابط عاطفی خوبی بین شان برقرار است اما هما از این مساله گله‌مند است که چرا امیر با نزدیک شدن به موعد پرداخت قسط‌های بانک یا ساده‌تر از آن، دیدن قبض‌های برق و گاز و...

یا حتی نزدیک شدن به موعد مقرر جابجایی خانه، از ۳-۲ ماه قبل، دچار استرس می‌شود و تا نیمه‌های شب‌ بیدار می‌ماند. امیر تمام این رفتارها را ناآگاهانه دارد و در مورد آنها با هما صحبتی نمی‌کند، غافل از اینکه رفتارهایی مانند جویدن ناخن، تکان دادن پا و... باعث اذیت و آزار هما می‌شود و تلاش او در این مدت برای ایجاد آرامش و کمتر کردن استرس، کارساز نبوده است...

استرس و تبعات آن نقش موثری در روابط انسان‌ها، به‌خصوص زوج‌ها دارد و کم نیستند زوج‌هایی که به کوچک‌ترین استرس‌، واکنش غیرمعقولی نشان می‌دهند. با آنکه ممکن است به ظاهر روابط عاطفی این قبیل زوج‌ها کاملا خوب و عادی به نظر برسد، اما ادامه چنین رفتاری به مرور زمان روابط عاطفی آنها را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. در گفت‌وگو با دکتر محمدرضا صفری‌نژاد، استاد اورولوژی دانشگاه و رییس علمی انجمن سلامت خانواده، کوشیده‌ایم علل بروز استرس در زندگی مشترک و راهکارهای مدیریت استرس را بررسی کنیم.

▪ بیشتر استرس‌ها در زندگی مشترک از چه عللی نشات می‌گیرد؟

استرس‌های روزانه ۲ منشاء اصلی دارند؛ یا از درون خانواده منشاء می‌گیرند یا اینکه خارج از خانواده و از محیط بیرون به زوج‌ها تحمیل می‌شوند. معمولا واکنش افراد به موارد استرس‌زا متغیر است؛ ممکن است موقعیتی که برای یک زوج استرس‌زا تلقی می‌شود، برای زوج دیگری کاملا عادی باشد.

۴ عامل اصلی که ممکن است در محیط خانواده‌ باعث بروز استرس شوند، عبارتند از: شغل،‌ مسایل اقتصادی، زناشویی و والدین. زوج‌ها باید بدانند موقعیت‌های استرس‌زا چگونه می‌تواند زندگی آنها را تحت‌تاثیر قرار دهند و اگر نمی‌توانند از قرارگیری در این شرایط اجتناب کنند، باید آنها را شناسایی و شیوه مناسبی اداره و کنترل کنند. به علاوه، باید به یکدیگر این فرصت را بدهند تا در مورد اینکه چه مسایل و موقعیت‌هایی باعث استرسشان می‌شود، صحبت کنند.

▪ چگونه می‌توانیم استرس‌ را در زندگی مشترک به‌گونه‌ای کنترل کنیم که بر روابط عاطفی تاثیر نگذارد؟

بیشتر اوقات وقتی می‌گوییم به شدت دچار استرس شده‌ایم، اگر بپرسند چه چیزی باعث ایجاد این حالت شده، شاید نتوانیم به درستی جواب دهیم زیرا استرس حالتی مکارانه دارد و باید زمان صرف شود تا فرد بتواند علت آن را پیدا کند و با همسرش در میان بگذارد. اولین گام در کاهش سطح استرس، این است که بتوانیم چیزی که باعث آزار و استرس شده، پیدا و توصیف کنیم. وقتی فردی از مساله‌ای که منجر به بروز استرس در همسرش شده، آگاهی داشته باشد، می‌تواند، راه‌هایی پیدا کند تا باعث افزایش استرس در او نشود. کسی که دچار استرس می‌شود، باید سعی کند به همسرش بفهماند چرا قرارگیری در فلان موقعیت، باعث ایجاد این حالت در او می‌شود. با آنکه شاید برای حل تمام مشکل‌ها یا از بین بردن موقعیت‌های استرس‌زا، راه‌حلی نباشد ولی صحبت درباره آن و به اشتراک گذاشتن احساسات، باعث حل مشکل و کمترشدن استرس خواهد شد. نکته‌ای که افرادی مانند امیر، باید به آن توجه بیشتری داشته باشند تا باعث بروز مشکلات در زندگی‌شان نشود.

▪ یعنی داشتن روابط مطلوب و صمیمیت در زندگی مشترک، نقش موثری در کمرنگ شدن استرس دارد؟

یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری یک ازدواج موفق، صمیمیت است. بسیاری از افراد صمیمیت را در برقرار کردن رابطه زناشویی می‌دانند، در صورتی که منظور از صمیمیت، بسیار فراتر از برقراری رابطه زناشویی است. صمیمی بودن یعنی زوج افکار و احساسات خود را آشکارا بیان کنند (گرچه بیان آن مشکل است) و صادق باشند که به آن «صمیمیت عاطفی» گفته می‌شود. وجود چنین رابطه‌ای به خصوص در مواردی که یکی از طرفین دچار استرس شده است، این فرصت را به طرف مقابل می‌دهد از او حمایت کند. گاهی وقتی که همسران صرف صحبت با دوستان خود می‌کنند، بیشتر از زمانی است که به هم اختصاص می‌دهند، چون احساس می‌کنند شاید همسرشان نتواند مشکل آنها را بفهمد. درحالی که یکی از آسیب‌رسان‌ترین موارد به روابط دو جانبه و ایجاد احساس طردشدن در طرف مقابل، دوری کردن از او در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زاست. مشکلی که امیر و هما با آن دست به گریبانند.

▪ معمولا استرس‌های کاری روی رفتار افراد تاثیر می‌گذارند. این استرس‌ها چه زمانی می‌توانند مشکل‌ساز باشند؟

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد استرس کاری، از عوامل مهم و موثر در ایجاد نارضایتی زوج‌ها از ازدواج است. در قرن بیست و یکم، اعتیاد به اینترنت، صحبت زیاد با تلفن همراه و نامه‌های الکترونیکی و... از دیگر مواردی است که در روابط بین زوج‌ها آثار سوء دارد و باعث می‌شود زن یا شوهر احساس تنهایی کنند و به مرور زمان رابطه‌شان آسیب ببیند. زوج‌ها باید ارتباط با همدیگر را مانند یک شغل تمام وقت بدانند و اگر یکی از طرفین غرق در کارها و استرس‌های روزانه است و با وجود تلاش زیاد نمی‌تواند به زندگی طبیعی برگردد و این مشکلات را حل کند، مشورت با کارشناسان اهمیت پیدا می‌کند زیرا علایمی مانند افسردگی، تنهایی و تغییر خلق از پیامدهای اهمیت ندادن به استرس در زندگی مشترک یا خارج از محیط خانه است. استرس در اشکال متعدد می‌تواند به فرد روی بیاورد و نباید فراموش کرد برخورد افراد مختلف با استرس متفاوت است. گرچه نمی‌توان تمام استرس‌های زندگی روزمره را برطرف کرد ولی باید دانست چگونه می‌توان با آنها برخورد کرد.

▪ زوج‌هایی مثل امیر و هما برای مدیریت استرس باید چه مهارت‌هایی را در زندگی مشترک به کار ببرند؟

در بسیاری از کشورها، دوره‌های آموزشی برای بهبود روابط بین زوج‌ها وجود دارد. شرکت در این دوره‌ها گاهی زندگی‌هایی که در حال ازهم‌پاشیدن است، نجات می‌دهد. این آموزش‌ها به زوج‌ها مهارت و اطلاعات و منابعی را در اختیار آنها قرار می‌دهد، تا برخوردی صحیح و مناسب داشته باشند و روابط خود را با همسرشان بهبود دهند. بسیاری از زوج‌ها علاوه بر اینکه توانایی و مهارت مدیریت استرس را در زندگی مشترک ندارند متاسفانه وقتی دچار استرس می‌شوند، سکوت اختیار می‌کنند درحالی که این کار باعث عصبانیت و کاهش آستانه تحمل می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد فاصله بین زوج شود. اینکه هما پس از گذشت این مدت زمان از ازدواجشان، از رفتار همسرش خسته شده، به این دلیل است که امیر از صحبت کردن درباره مسایلی که باعث بروز استرس در او می‌شود، امتناع می‌کند. درحالی که صحبت در مورد حوادثی که در زندگی روزمره اتفاق افتاده، باعث تقویت روابط خواهد شد و فرد را آماده می‌کند تا در مورد مسایل بزرگ‌تر و با اهمیت‌تر نیز صحبت کنند.

مرضیه نوروزی