زمزمه های تغییر در قلب تپنده سینمای ایران

۳۰ سال از تشکیل بنیاد سینمایی فارابی می گذرد

بسیاری بنیاد سینمایی فارابی را قلب تپنده و سیمرغ واقعی سینمای ایران می‌دانند؛ نهادی که امروز ۳۰ سال از آغاز به کارش می‌گذرد و در این چند دهه فراز و فرودهای فراوانی را پشت‌سر گذاشته است و حالا در مسیر پرشتاب تغییرات، زمزمه تغییر در مدیریت آن هم شنیده می‌شود.

صحبت های سیداحمد میرعلایی در اختتامیه جشنواره بین المللی فیلم کودک هم که بوی خداحافظی می داد، زمزمه های تغییر در این بنیاد مهم سینمای ایران را بیش از گذشته تقویت کرد.

گروهی از کارشناسان سینما و اهالی هنر هفتم معتقدند بنیاد فارابی پرنده ای است که یک بال آن همواره زخمی بوده است یعنی در جریان تولید عملکرد خوبی داشته است، اما در توزیع و اکران نتوانسته موفق عمل کند و گروهی دیگر کل معتقدند این نهاد سینمایی باید دست از تولید بکشد و عرصه را برای بخش خصوصی خالی کند.

● فارابی، رقیب سینمای ایران

سیدغلامرضا موسوی، تهیه کننده سینما درباره عملکرد بنیاد سینمایی فارابی گفت: بزرگ ترین اشتباهی که بنیاد سینمایی فارابی داشته و دارد، به جای این که حامی سینمای ایران باشد به رقیب آن تبدیل شده است. فارابی اکنون ماموریت خود را عوض کرده و سعی می کند بیشتر تولیدکننده باشد. این تغییر ماموریت که به هیچ وجه براساس برنامه ریزی نبود، حتما عوارض و تبعاتی برای کلیت سینمای ایران دارد.

تهیه کننده فیلم «من مادر هستم» ادامه داد: براساس برنامه پنجم توسعه قرار بود نقش تصدیگری دولت کاهش یابد، اما در مورد بنیاد فارابی و باتوجه به تغییر ماموریت و وظایفی که خودش برای خودش تعریف کرد، عملا به سمتی رفت که به رقیب بخش خصوصی تبدیل شد. فارابی با عملکرد خود بزرگ ترین ضربه و زیان را به بخش خصوصی وارد کرده است.

موسوی درباره چرایی و دلایل این تغییر رویکرد بنیاد سینمایی فارابی توضیح داد: این تغییر جهت دلایل متعددی دارد، ولی به گمانم سود مالی که در این تغییر سیاست وجود داشت و انتفاع ایجاد شده، اصلی ترین عامل این وضع است؛ برای این که خانم ها و آقایانی در این دوره در فارابی به عنوان تهیه کننده فعالیت کرده اند که هیچ سابقه حرفه ای در این زمینه نداشتند. حضور برخی از این آدم ها نشانه این است که تغییر درست و منطقی رخ نداده است. در بهترین شکل می توان حضور این افراد و این تغییر سیاست را اشتباه استراتژیک دانست که مدیران بنیاد سینمایی فارابی به آن دچار شدند.

این تهیه کننده سینما درباره راهکار برون رفت از این شرایط بیان کرد: قطعا بنیاد سینمایی فارابی فقط باید سرویس دهنده باشد نه تولیدکننده. برای این که هیچ وقت دولت تولیدکننده خوبی نبوده است. عملا تمام فعالیت هایی که این بنیاد کرده با شکست مواجه شده است. مثلا فیلمی ساخته اند که قرار بوده درباره تاریخ ایران باشد، اما در عمل تجلیل از ارتشبد زاهدی است! آن فیلم هایی را هم که فارابی نسبتا موفق بوده، با تولید بخش خصوصی ساخته شده و فارابی فقط مشارکت کرده است.

تهیه کننده «بغض» افزود: حتی در بخش بین الملل هم فارابی تاحدودی فعالیت های مثبت داشته، اما از آسیب های سیاست های نادرست این بنیاد و تولید فیلم های ناموفق در امان نمانده است. به نظرم با بررسی دقیق حساب و کتاب ها، مشکلات و راه های اشتباه فارابی مشخص خواهد شد.

غلامرضا موسوی تغییر مدیریت را راه حل مناسبی برای بهبود اوضاع در فارابی دانست و افزود: این تغییر مدیریت به اتخاذ سیاست های جدیدی منجر خواهد شد که امیدوارم نتیجه بخش باشد.

● تولید موفق، توزیع ناموفق

علی غفاری، کارگردان «استرداد» بهترین فیلم جشنواره فجر، درباره عملکرد بنیاد سینمایی فارابی به جام جم گفت: بنیاد سینمایی فارابی در امر تولید خیلی موفق تر از مقوله توزیع عمل کرده است؛ به دلیل این که مدیرعامل فارابی سال های متمادی خودش نیروی اجرایی در عرصه تولید و سینما بوده، عملا در امر تولید موفق عمل کرده است؛ اما فارابی در امر توزیع که مکمل بخش تولید است بشدت ضعیف ظاهر شده است و موفق نشده بسیاری از فیلم هایی را که ساخته اکران کند و به نمایش بگذارد. فارغ از هرگونه جهتگیری و سمت و سوی سیاسی این بزرگ ترین نقطه ضعف بنیاد سینمایی فارابی است.

غفاری درباره علت و چرایی این ضعف توضیح داد: عموما در کارهایی که از سوی دولت، چه بنیاد سینمایی فارابی، چه تلویزیون و چه مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تولید می شود، چون سرمایه دولتی بوده و از جیب خود این نهادها پرداخت نشده، کسی برای آن دل نمی سوزاند و هیچ کسی وجود ندارد که پیگیر مسائل پخش و بازگشت سرمایه باشد. این نهادها بیشتر بحث تولید و ویترین کار را در نظر می گیرند، اما بخش اکران و توزیع فیلم را چندان جدی نمی گیرند. مورد دیگر این که بسیاری از مسئولان سینمایی ما نمی دانند که اصلا زمان اکران فلان فیلم بر مسند خود هستند یا خیر! برای همین گاهی چندان برای پیگیری مسائل توزیع و اکران انرژی نمی گذارند. این نقصان و کم کاری هم در بخش داخلی دیده می شود و هم در بخش بین الملل به چشم می آید.

وی درباره انتقادات وارد به بنیاد سینمایی فارابی درباره دخالت در امر تولید نیز گفت: عمده فعالیت فارابی به صورت تولیدات مشترک با بخش خصوصی است؛ تولیداتی که منحصرا و به صورت مستقل در اختیار فارابی است، آنهایی است که بخش خصوصی از عهده آن برنمی آید. کسانی که مدعی هستند چرا این کارها به آنها سپرده نمی شود، اصلا تولید چنین طرح هایی در توانشان نیست. اینها تهیه کننده هایی هستند که نهایتا می توانند فیلمی را در مدت زمان یک ماه و با بودجه ای محدود بسازند. در توان و تجربه این افراد نیست که وارد تولیدات سنگین تر شوند.

کارگردان «استرداد» برنامه ریزی و سیاستگذاری مدیران بالادستی سینمایی را راهکار برون رفت از این شرایط دانست و در پایان گفت: به نظرم باید از مدیران تعهد بگیرند که علاوه بر توجه به بخش تولید، پیگیر اکران و نمایش فیلم ها هم باشند؛ یعنی باید بخش دولتی نیز در بحث تبلیغات، توزیع و نمایش فیلم فعال شود.

علی رستگار