من می سازم, تو زندگی کن

کارگران ساختمانی هر لحظه در معرض خطر هستند

راست می‌گویند؛ حادثه خبر نمی‌کند. تازه داماد بود، چاره دیگری نداشت. فصل برداشت محصول به سر رسیده بود و او هم مثل بقیه هم‌ولایتی‌ها راهی شهر شده بود تا مهر کارگر فصلی بخورد روی پیشانی‌اش. حاشیه شهر همان جایی بود که بیشتر دوستانش در آنجا روی ساختمان‌های نیمه‌کاره کار می‌کردند و نان درمی‌آوردند. سرکارگر، تازه داماد را برای انجام گودبرداری استخدام کرد. راست می‌گویند که حادثه خبر نمی‌کند. «شاید ایراد از پی ساختمان همجوار بود.» «شاید محوطه ایمن نبود.» «شاید کارگرها زیادی گودبرداری کرده بودند.» هر ناظری چیزی می‌گفت، اما حرف من و تو چه اهمیتی دارد وقتی چندین تن خاک به همین سادگی آوار می‌شود روی کارگری که انتظارش را می‌کشند.فصل کارگر فصلی شدن، شد فصل پایانی زندگی تازه داماد. به همین سادگی. راست می‌گویند؛ حادثه خبر نمی‌کند.

● سالم نفس بکش

اگر بخواهیم به مشکلات مرتبط با سلامت شغلی این کارگران ساختمانی اشاره کنیم با تنوع چشمگیری مواجه خواهیم شد. کارگران ساختمانی به ویژه گچ‌کارها در معرض خطر مواجهه با گرد و غبار همیشگی قرار دارند، به طوری که مشکلات تنفسی شایع‌ترین مشکل و ناراحتی در این افراد به شمار می‌آید. استنشاق گرد و غبار موجود در هوای محیط، رسوب در آلوئول‌های ریوی و تاثیر منفی قابل توجه در سیستم تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن ریوی را به دنبال دارد. این مساله نفس کشیدن را مشکل می‌کند و در موارد پیشرفته باعث بروز آسم می‌شود. در شرایط وخیم‌تر حتی بروز سرطان ریه نیز دور از ذهن نخواهد بود. گرفتگی صدا و مشکل در تکلم نیز به علت تاثیر گرد و غبار روی تارهای صوتی می‌تواند از دیگر ناراحتی‌های این گروه از جامعه باشد. ساده‌ترین راه پیش روی کارگران ساختمانی برای کاهش ناراحتی‌های تنفسی حاصل از گچ و غبار استفاده از ماسک‌هایی است که در تمامی‌ داروخانه‌ها عرضه می‌شوند. شست و شوی مرتب و دقیق حفرات بینی هم می‌تواند از مشکلات بویایی و بروز آلرژی و حساسیت که با عطسه و خارش بینی همراه است، جلوگیری کند. اما از سوی دیگر ناراحتی‌های ریوی طی یک دوره متوسط بروز می‌کنند و در صورت طولانی شدن صدماتی به همراه دارند که گاه جبران‌ناپذیر است‌. بنابراین انجام معاینات دوره‌ای سیستم تنفسی برای کارگران ساختمانی خالی از فایده نخواهد بود.

● وقتی تعرق ضرر دارد

کار کردن سخت و مداوم در محیط‌های بسته یا باز کارگاه‌‌های ساختمان‌سازی علاوه بر تعرق مداوم بدن و به خصوص پاها، استفاده از لباس‌های سبک و غیراستاندارد را در میان کارگران ساختمانی رواج داده است.از سوی دیگر مشاهده می‌شود که برخی از آنها استفاده نکردن از جوراب را ترجیح می‌دهند. دکتر«علی اصیلیان» می‌گوید: «جوراب مانع از پراکندگی عرق و باکتری‌های مرده پا در کفش می‌شود و با شستن جوراب کلیه میکروب‌های جمع شده از بین رفته و میزان میکروب و عوامل بیماری‌زای پوستی کاهش می‌یابد».

عضو انجمن متخصصان پوست کشور می‌افزاید: «استفاده نکردن از جوراب علاوه بر اینکه باعث زخم و از بین رفتن زیبایی پوست پا می‌شود، ماندگاری عرق و پوسته‌های پوست پا که از عوامل اصلی بیماری‌های قارچی پوست است را نیز به همراه دارد که موجب بیماری‌های پوستی و عرق سوز شدن پا در کفش می‌شود».

همچنین این گروه همیشه از خشکی دائمی‌ پوست دست و درد در قسمت ناخن‌ها شکایت می‌کنند. استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده برای رفع خشکی دست و دستکش در حین کار می‌تواند این ناراحتی را کاهش دهد.

● رابطه حرارت و حادثه

استرس گرمایی یکی از خطرات فیزیکی محیط کار است که تنش‌ها و بار حرارتی وارده از طرف محیط به بدن انسان را شامل می‌شود. استرس گرمایی می‌تواند سلامت کارگران را به خطر اندازد و باعث افزایش بیماری‌های ناشی از آن و حوادث ناشی از کار و در نهایت کاهش بهره‌وری شود. وقتی که دمای محیط به بار گرمایی ناشی از کار اضافه می‌شود، این گرما ممکن است از شرایط انجام کارهای سنگین در شرایط اعتدال گرمایی و انجام فرآیندهای کاری گرم در جاهایی که باید از لباس‌های محافظتی سنگین استفاده شود به وجود آید. کار کردن کارگران ساختمانی در هوای گرم آزاد، توانایی بدن را در پراکنده کردن گرمای اضافی به منظور نگهداری درجه حرارت بدن در حالت نرمال تغییر می‌دهد. بنابراین در دمای بالا کار بدن برای پراکنده کردن گرما و همچنین حفظ تعادل دمای بدن به وسیله تعرق سخت‌تر است. در رطوبت‌های بالا سرعت تبخیر عرق پایین می‌آید، اما سرعت جریان هوا باعث پایین آمدن سرعت تبخیر عرق می‌شود. از سوی دیگر استفاده از لباس‌های استاندارد با به دام انداختن گرما سرعت پراکندگی آن را کاهش داده و در نتیجه مانع از تبخیر عرق و پراکندگی گرما می‌شوند. استرس گرمایی اثراتی هم روی سلامتی دارد که از آن جمله می‌توان به بیماری گرمایی خفیف اشاره کرد. ابتلا به این نوع بیماری، احساس ضعف و تنبلی را به دنبال دارد و استراحت در جای خنک، نوشیدن مکرر مایعات بدون الکل و جدا کردن هرگونه لباس سنگین به بهبودی سریع آن کمک می‌کند.«خستگی گرمایی» نیز به همین ترتیب تولید می‌شود. این بیماری باعث غش کردن، کم شدن آب بدن و ایجاد فشار اضافی روی سیستم قلبی عروقی می‌شود.علائم این بیماری شامل ضعف، بی‌حالی، سردرد، پایین آمدن فشار خون، تهوع، رنگ‌پریدگی یا سرخ‌شدگی پوست و بی‌حرارتی است و برای بهبود آن نیز مانند بیماری گرمایی عمل می‌کنیم.از سوی دیگر «گرمازدگی» یک وضعیت بسیار جدی است که می‌تواند باعث مرگ یا آسیب‌های دائمی ‌از جمله آسیب مغزی شود.از علائم گرمازدگی می‌توان به کج‌خلقی، پریشانی، زودرنجی، گیجی و دستپاچگی، پوست خشک و سرخ، تشنج، فقدان هوشیاری، درجه حرارت بالای ۴۰ درجه سانتیگراد و ایست قلبی اشاره کرد. با این وجود تمامی ‌این بیماری‌ها قابل پیشگیری هستند. چرخشی بودن حضور کارگران در محیط‌های گرم و کاهش زمان مواجهه، کار نکردن در معرض باد گرم، داشتن زمان‌های استراحت و نوشیدن مایعات در صورتی که احساس ناخوشی به کارگر ساختمانی دست می‌دهد، تطابق کارگران جدید و کارگران برگشتی بعد از استراحت با محیط و تشویق کارکنان به حفظ سلامتی و سازگاری با محیط کار در پیشگیری از ابتلای کارگران ساختمانی به این معضلات بسیار مفید خواهد بود.

● انبار کردن مصالح هم راه و رسمی‌دارد!

انبار کردن مصالح از جمله تخصص‌هایی است که رعایت نکردن استاندارد‌های مربوط به آن ممکن است جان کارگران ساختمانی و حتی دیگر شهروندان را تهدید کند. در مواردی که مصالح ساختمانی در محل عبور و مرور عمومی ‌یا مجاور آن ریخته می‌شود نباید مصالح طوری روی هم انباشته شوند که فرو ریختن، ریزش یا افتادن احتمالی آنها خطری ایجاد کند. محوطه انباشتن مصالح هم شب‌هنگام باید بوسیله چراغ قرمز یا احتیاط مشخص شود تا احتمال تصادف خودروهای عبوری با آنها به حداقل برسد. در ضمن این مصالح نباید باعث ایجاد ترافیک شوند. علاوه بر این، انبار کردن مصالح ساختمانی در کنار دیوار یا تیغه باید طوری انجام شود که فشار بیش از اندازه به دیوار یا تیغه وارد نکند. از انبار کردن مصالح ساختمانی در لبه گودبرداری، چاه یا هر نوع پرتگاه هم خودداری کنید.نباید بیش از ۱۰ کیسه سیمان، آهک یا گچ روی هم قرار گیرد مگر آنکه محل‌های مخصوصی برای انبار کردن آنها در نظر گرفته باشید. کیسه‌های سیمان، آهک یا سایر موارد مشابه باید در محل خشک و دور از رطوبت، انبار شوند و برداشتن مصالح انبار شده هم باید از بالاترین قسمت شروع شود.

الوارها که از ملزومات ساختمان‌سازی هستند هم می‌توانند خطرآفرین باشند. الوارها باید روی چوب‌های عرضی قرار داده شوند و روی زمین قرار نگیرند. چنانچه ارتفاع الوارهای انبارشده از یک متر تجاوز کند در هر یک متر ارتفاع، باید چوب‌های عرضی قرار داده شود. از سوی دیگر، تیر آهن‌ها نیز باید با ارتفاع کم، طوری روی هم انباشته شود که امکان غلتیدن آنها از بین برود. ورق‌های فلزی باید افقی روی هم انباشته شوند و ارتفاع این چینش نباید از یک متر تجاوز کند. علاوه بر این، طرفین لوله‌های فلزی که انبار می‌شوند باید به وسیله میله آهنی یا وسایل مشابه دیگر مهار شود تا از باز شدن و غلتیدن آنها جلوگیری شود. آجر و سفال انباشته شده هم نباید بیش از ۲ متر ارتفاع داشته باشد و اطراف آن باید به وسیله چوب‌های قائم محافظت شود و دست آخر اینکه انبار شن و ماسه و سنگ باید مورد بازدید همیشگی قرار گیرد تا در اثر برداشتن یا ریزش آنها حادثه‌ای ایجاد نشود.

● درک عمق و ارتفاع

طبق استانداردهای فدراسیون جهانی کوهنوردی هر فردی که در ارتفاعی بیش از ۱۸۰ سانتیمتر مشغول به کار یا صعود است باید از طناب و وسایل حمایت برای جلوگیری از سقوط بهره‌ بگیرد. قانونی که درتمامی کشورهای پیشرفته برای فعالان در حرفه ساخت و سازهای ساختمانی نیز رعایت می‌شود.

این در حالی است که سقوط از ساختمان‌های در حال ساخت به یکی از عمده‌ترین دلایل مرگ و میر در میان کارگران ساختمانی فعال در کشور ما تبدیل شده است. انجام سیم‌کشی‌های درون ساختمان نیز مخاطرات فراوانی را برای کارگران ایجاد می‌کند. حتی لامپ کوچکی که برای روشن کردن محیط چاه به انتهای میله چاه ساختمان نوساز فرستاده می‌شود نیز می‌تواند باعث برق گرفتگی و مرگ کارگر

چاه کن شود. از سوی دیگر رعایت نکردن استانداردهای لازم، هنگام خاکبرداری برای ساخت ساختمان‌های جدید به جای بافت فرسوده در بسیاری موارد با ایمن‌سازی ناکارآمد حمایتی در برابر رانش خاک از ساختمان‌های مجاور همراه است. این رانش خاک، جان کارگران مجری فونداسیون و کارگران تخریبگر بافت فرسوده را تهدید می‌کند. در این گونه موارد مهندس ناظر مقصر اصلی است زیرا نگهداری سازه به عنوان وظیفه و تخصص برای کارگران ساختمانی تعریف نشده است.

حمید رضا محمدیان