سایه رنگ ارغوانی بر سر سینمای ایران

در روزهایی که سیاست بر سینما سایه افکنده است, در روزهایی که انتظار و سکوت همراه سینماگران است, در روزهایی که یک عده از یک فکر مدام ایده و نظر می دهند, تهدید می کنند, تشویق می کنند و شادباش می گویند و خواسته هایشان را فهرست می کنند,

در روزهایی که سیاست بر سینما سایه افکنده است، در روزهایی که انتظار و سکوت همراه سینماگران است، در روزهایی که یک عده از یک فکر مدام ایده و نظر می دهند، تهدید می کنند، تشویق می کنند و شادباش می گویند و خواسته هایشان را فهرست می کنند، در روزهایی که سفر سینماگران به دعوت آکادمی اسکار با ممنوع الخروج بودن دونفرشان همراه می شود، در روزهایی که وزیر با برنامه پیشنهادی تغییر بر صندلی خود تکیه می زند و هنوز شایعه ها بیش از واقعیت ها بر فضای سینما حکم می رانند، در روزهایی که هنوز جولانگاه کمدی های یک میلیاردی است، سینمای ایران حالش خوب است اما...

● معاونت سینمایی به رنگ ارغوان شد

از نظر معاون سینمایی یازدهم بعد از انقلاب اسلامی سینما مشکلات فراوانی دارد و نیاز به حمایت و کمک دستگاه های متعدد، به همین خاطر هم نیازمند یک مقام اجرایی. جواد شمقدری کارگردان فیلم های تبلیغاتی احمدی نژاد در مراسم تکیه زدن به قول ایرنا «بر صندلی ریاست سینمای ایران» تاکید کرد؛ «سینمای ایران با مشکلات بسیاری روبه رو است که باید به تفکیک بررسی شده و برای حل آنها چاره اندیشی شود.» او بلافاصله مشکل اصلی را عنوان کرد؛ «مهم ترین معضل ما در این بخش عدم نزدیکی سینمای ایران با مخاطبان داخلی است و عدم استقبال مخاطبان از آثار سینمایی یکی از بزرگ ترین معضلات آن است. یکی از نیازهای امروز سینما مشارکت نهادهای گوناگون برای حل معضلات این هنر است.» بلافاصله نیز راه حل را ارائه داد؛ «تشکیل شورای عالی سینما به ریاست احمدی نژاد. این طرح ارائه شده و قرار است با هماهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد ریاست جمهوری از این پس، در کنار شوراهای عالی اقتصاد و سایر شوراها، شورای عالی سینما نیز هر شش ماه یک بار با حضور اهالی سینما برپا شود.» دلیل هم آورد؛ «بالاترین مقام اجرایی کشور رئیس جمهور است. امروز برای حل مشکلات سینما نیاز به مدد و یاری یک مقام اجرایی داریم.» و بلافاصله نتیجه گرفت که رئیس این شورا باید احمدی نژاد باشد و وعده داد؛ «ریاست وی بر این شورا می تواند از چالش های سینما بکاهد.» این اولین سخنان او بود. اگر خوشبین باشیم، امیدوار می شویم که قرار است خیلی زود مسائل سینمای ایران حل شود. اما وزیر ارشاد نیز درباره سینما سخن گفته و یک مشکل اساسی دولت قبلی را شناسایی کرده است؛ «یکی از معضلاتی که در این بخش دیده می شد، عدم تعامل مناسب اهالی سینما با مدیران فرهنگی کشور بود. این موضوع سبب ایجاد فاصله بین مدیران و سینماگران شد تا جایی که اهالی این هنر بارها از مدیران سینمایی گله کردند.» او قول «تعامل و هم اندیشی» را داده و تاکید کرده است؛ «نمی توان با صدور دستورالعمل کاری از پیش برد.» نظر او درباره نیازهای امروز سینمای ایران کمی با نظر معاونت سینمایی اش فرق دارد؛ «آنچه امروز سینمای ایران به آن نیاز دارد، ایجاد رقابت سازنده، بیان نقد منصفانه و استفاده از دیدگاه اهالی سینما در راستای تعالی این هنر در کشور است.» خب حالا باید امیدوار باشیم معاون و وزیر یک کم بیشتر با هم هماهنگ شوند. تقصیری هم ندارند. هر دو در گفته های قبلی شان عنوان کردند همدیگر را از نزدیک نمی شناختند. وزیر به ایلنا گفته است؛ «جواد شمقدری را می شناختم و با عملکرد هنری و مدیریتی ایشان آشنایی دارم هر چند به صورت رودررو و از نزدیک با هم دیدارهای زیادی نداشته ایم.» انتخاب جواد شمقدری یا به قول ایرنا «رئیس سینمای ایران» با هدف «انسجام جامعه هنری صورت گرفته است.» شمقدری روزهای پرکاری را در معاونت پشت سر می گذارد و به قول خودش؛ «در مدت یک هفته یی که از حضورم در معاونت سینمایی می گذرد با بیش از ۳۰۰ سینماگر در جلسات عمومی و خصوصی دیدار داشتم تا با همه اهالی این هنر در ارتباط باشم.» با این حساب معلوم می شود آمار دادن در این بخش سینما به شیوه بقیه بخش های دولت دهم آغاز شده است.

● به رنگ ارغوان

این روزها مردی که مدام از عوض کردن ریل سینما سخن می گفت، این امکان را به دست آورده است. گفته شده این روزها مشاور احمدی نژاد- از چهار سال پیش تا امروز- فقط همین منصب را در اختیار دارد. او در همین چند روز نشان داد برای انجام خواسته هایش همین سمت که بسیاری آن را سفارشی از سوی مقامات بالا می دانند، کافی به نظر می رسد. به همین خاطر نیز به قول خبرگزاری فارس هنوز امضای حکمش خشک نشده بود، دستور لغو توقیف فیلم «به رنگ ارغوان» را صادر کرد. این پایان شش سال توقیفی بود که از سوی وزارت ارشاد به فیلم تحمیل شده بود. این مساله حل شده است و فرصتی پیش آمده تا فیلم را بتوان در جشنواره بیست و هشتم فجر دید. به قول ساداتیان تهیه کننده فیلم که به همراه گروه تولید فیلم و بازیگران در این سال ها مسائل سختی را پشت سر گذاشته است، باید منتظر اکران آن شد. اما او که در روز اول این رفع توقیف سخن نگفته بود، بعد از آن با مهر حرف زد و حتی از امکان اکران فیلم در عید فطر سال دیگر یا بلافاصله بعد از جشنواره سخن گفت. او همچنین به عدم ممیزی فیلم اشاره کرد؛ «تاکنون در این ارتباط صحبتی با ما نشده و کسی درخواستی از ما نداشته است. به همین دلیل فیلم تا امروز تفاوتی با نسخه ابتدایی نکرده است.» انگار خیلی ها باید از این فرصت چندروزه برقراری ارتباط مسوولان با سینماگران استفاده کنند مثلاً فیلم «تسویه حساب» تهمینه میلانی که به عقیده سازندگانش مشکلش قابل حل است. البته اگر جواد شمقدری می خواهد فهرست دقیق تری داشته باشد، مجله فیلم و مجله صنعت سینما در روز ملی سینما ویژه نامه فیلم های به نمایش درنیامده منتشر کرده اند. ۲۰۰ تای آن در این ۳۰ سال ساخته شده است.

● شایعه، شایعه

در این ۱۰ ،۱۲ روز گذشته انواع شایعه ها درباره مسندها، صندلی ها، مقام ها و ریاست های سینمایی منتشر شد. خیلی از آنها قریب به واقعیت است. اما اینکه چرا تایید رسمی نمی شود، خود جای سوال دارد. هرچند شمقدری گفته است؛ «هم اکنون در حال بررسی گزینه های مدیریت بخش هایی همچون بنیاد فارابی و شورای ارزشیابی و نظارت بر آثار سینمایی هستیم و بعد از بازگشت دکتر حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد از فرانسه مدیران سینمایی معرفی می شوند.» طبق شایعه یی در جلسه یی درباره تصدی بخش های سینمایی همچون شورای نظارت و ارزشیابی آثار سینمایی، بنیاد فارابی و... با افرادی همچون مهدی مسعودشاهی (مشاور معاونت سینمایی وزارت ارشاد در دولت نهم)، محمد درمنش (کارگردان)، سعید فروتن (مشاور معاونت سینمایی و سرپرست دفتر توسعه و فناوری)، و سیدعلیرضا سجادپور (کارگردان) گفت وگو هایی انجام شد و حضور آنها در بخش های مختلف سینمایی قطعی است. در این میان مدام نام های«مسعود ده نمکی» به عنوان «مدیر عامل بنیاد فارابی» و «علیرضا سجادپور» به عنوان دبیر جشنواره بیست و هشتم مطرح می شود. هر چقدر «ده نمکی» تکذیب می کند، سجادپور در مقام مسوول سخن می گوید و البته او پیش از انتخاب وزیر ارشاد در مقام معاونت سینمایی سخن می گفت. او با پیشنهاد مستقل شدن دبیرخانه جشنواره فیلم فجر به ایسنا گفته است؛ «برگزاری جشنواره فیلم فجر به دلیل اهمیت کلیدی و تعیین کننده اش در سیاستگذاری های سینمایی کشور و توجه جدی که از سراسر کشور به سمت خودش جلب می کند، بهتر است با تشکیل یک دبیرخانه دائمی و یک مسوول مشخص اداره شود که این مسوول در یک فرآیند چندساله شکوه و اعتبار داخلی جشنواره را بیشتر کند و بعد بین المللی آن را به شکلی که در شأن ایران امروز است، برساند.» ده نمکی هم گفته است برای دریافت پست پیر است و «تاکنون در خصوص حضور در بنیاد سینمایی فارابی هیچ مذاکره یی با من نشده است گرچه پیشنهادات دیگری وجود داشته است اما در مورد همه آنها، من روی این نکته اصرار داشتم که فیلمسازی و تولید آثار فرهنگی برایم مهم تر از مدیریت در هر سازمان و مکانی است.»

● دو نفر جا ماندند

پارسال اسفندماه یادتان هست؟ اعضای هیات رئیسه اسکار «سیدگانیس» و هشت نفر دیگر به دعوت خانه سینما به ایران آمدند. مورد استقبال هم صنفان خود قرار گرفتند. به شیراز و اصفهان رفتند. فیلم «درباره الی...» را صبح زود دیدند و پسندیدند. درباره فیلم ساختن در سینمای امریکا سخن گفتند و درباره فیلم ساختن در ایران شنیدند. نسبت به حضورشان اعتراض شد از روحانی گرفته تا جواد شمقدری که آن روزها مشاور احمدی نژاد بود. قرار شد دستگیر شوند و برایشان وثیقه میلیاردی تعیین شود و عذرخواهی کنند. حالا و در این روزها یک برنامه آشنایی در خود آکادمی اسکار ترتیب داده شده است با عنوان «شخصی و کاملاً نزدیک». ۱۰ فیلمساز ایرانی قرار بود به امریکا بروند، فیلم هایشان به نمایش درآید و درباره اش سخن گفته شود. قرار بود همه چیز بدون حاشیه برگزار شود. اما خب نشد. به روایت مجتبی میرتهماسب که از این سفر بازماند؛ «پس از آنکه آخرین مراحل بازبینی گذرنامه هایمان را پشت سر گذاشتیم، ماموران فرودگاه با نشان دادن حکمی به من و خانم معتمدآریا اعلام کردند هیچ کدام از ما نمی توانیم از ایران خارج شویم، البته دلیل ممنوع الخروج شدن ما را توضیح ندادند. من و خانم معتمدآریا این سفر را از دست دادیم. البته می شد بعد از سفر این ماجرا از راه قانونی دنبال شود و ما از این مشکل باخبر شویم.» و این افسوس برایمان ماند؛ «سفر سینماگران به امریکا ابعاد حرفه یی و مثبت برای سینمای ایران دارد و کاش بدون حاشیه انجام می شد.» اکنون محمدمهدی عسگرپور، ابراهیم حاتمی کیا، سیدرضا میرکریمی، رخشان بنی اعتماد، امین تارخ، فرهاد توحیدی، مجتبی راعی و علیرضا رئیسیان سینماگرانی هستند که به نمایندگی از سینمای ایران در برنامه «از نزدیک و شخصی فیلمسازان ایرانی از زبان خودشان» شرکت و سینمای ایران را به مخاطبان امریکایی معرفی می کنند. این یک سفر صنفی است که از همان ابتدا با بازخورد مثبت روبه رو شد. لس آنجلس تایمز مقاله یی منتشر کرد که در آن سینمای ایران را از موفق ترین سینماهای ملی سراسر دنیا و فرهنگ فیلم آن را بسیار پیچیده دانست.

● همه برویم سراغ کتاب قانون

در روزهای متفاوتی هستیم یک جور گذر از تاریخ. یک جور مراجعه به تاریخ. اما پیشنهاد مازیار میری و پرویز پرستویی برایمان «کتاب قانون» است. فیلم با گذر از دو سال پرفراز و نشیب به روی پرده آمد. در همان سه روز اول با وجود اینکه سینمافرهنگ در اختیارشان قرار نگرفت، ۵۵ میلیون تومان فروخت تا سریال عدم همراهی فارابی با برخی فیلم ها ادامه پیدا کند. قربانی قبلی «خاک آشنا» بهمن فرمان آرا بود. البته قضیه کتاب قانون کاملاً فرق دارد. تهیه کننده یی همچون «محسن علی اکبر» پشت آن است که این کار را«اقدامی سیاسی علیه فیلم» می داند و سودای بزرگی درباره فیلم در سر دارد. او گفته است؛ «این فیلم با توجه به مضمونی که دارد هم طراز فیلم «اخراجی ها» فروش می کند.» این فیلم در ۲۱ سینمای تهران به نمایش درآمده است. قرار است ۵۰ کپی آماده شود تا حداقل در ۱۲ شهرستان فیلم به نمایش درآید. اما خب این تصور که بشود اندازه اخراجی ها بفروشد، آرزوی بزرگی است. درست است که این روزها فیلمی همچون «پسر تهرونی» می تواند بیشتر از یک میلیارد و دویست هزار تومان بفروشد. اما دلیل نمی شود فیلمی باوقار همچون «کتاب قانون» از این سطح فراتر رود. اگر کمی خوش شانسی همراه فیلم باشد، می تواند اندازه «درباره الی...» بفروشد. از این هفته یک فیلم مطرح دیگر نیز به اکران اضافه می شود؛ «محاکمه در خیابان» ساخته مسعود کیمیایی.

● جای خالی سینمای کودک

روز کودک که گذشت، بازیگر سفیر صلح یونیسف «مهتاب کرامتی» پیام داد؛ «به کودکان مان گوش کنیم». یک پیام کلی از طرف کسی که هم اکنون فیلم «تردید» را روی پرده دارد که بسیار هم از آن راضی است. جای کمی توجه به سینما در پیامش خالی بود. شاید توقع زیادی است که از او بخواهیم توجه به هنر را در پیامش بیاورد. همین روزها بود که دوباره داغ دل خیلی ها تازه شد که ببینید سینمای کودک در چه وضعی است. اکنون حداقل سه فیلم آماده اکران وجود دارد که باید دید پس از بالا بردن آمار فیلم های حاضر در جشنواره کی نوبت اکران شان می شود.

● روزهای خوش درباره الی

این روزها اصغر فرهادی با دل خوش فیلمش را روانه اسکار، فرانسه و جشنواره های دیگر کرده است. اما گفته می خواهد دوباره به تئاتر برگردد و در حال نوشتن نمایشنامه است. برای کسی که تئاتر«اجاره نشین ها» را در کارنامه اش دارد این تنوع، دیداری با گذشته است. تا خواستیم نگران شویم که یک کارگردان و نویسنده خوب سینما را از دست دادیم خبر رسید رسول صدرعاملی به زودی سومین اپیزود از مجموعه «شهری که دوست می دارم» را با عنوان «در انتظار معجزه» کلید می زند. این فیلم بر اساس طرحی از اصغر فرهادی هم اکنون مراحل پیش تولید را سپری می کند و در نیمه دوم مهرماه کلید می خورد. فرهاد قائمیان و پریوش نظریه نقش های اصلی را بازی می کنند. فروش «درباره الی...» هم در فرانسه خوب است و بیش از ۶۵ هزار نفر در همان هفته اول به دیدن فیلم رفتند و در هفته چهارم همچنان در ۱۹ سینمای فرانسه اکرانش ادامه دارد. همچنان هم خوشبینی به حضورش در بین پنج نامزد بخش فیلم های خارجی اسکار ادامه دارد اما احساس و عقل در تضاد هستند که با وجود این همه برنده جشنواره های کلاس الف از میشائیل هانکه تا تورناتوره جایی هم برای ایران باقی می ماند؟ به هرحال این روزها «درباره الی» در جشنواره های مختلف حضور دارد و پس از «لندن»،«شیکاگو» و «دوحه» در جشنواره «فیلم های جنوب» نروژ هم شرکت می کند.

● در انتظار فیلم های فرهنگی

کم کم مهلت انتظارمان برای دیدن فیلم های فرهنگی تمام می شود. از ۲۹ مهرماه فیلم های فرهنگی به نمایش درمی آیند. در هر گروه سینمایی سه سینما شامل «آزادی» (شهرهفتم)، «فلسطین۳»، «زندگی۵»، «فرهنگ ۲»، «اریکه ایرانیان ۴» و «پردیس ملت۴» فیلم های فرهنگی را نمایش می دهند. فیلم های حیران (شالیزه عارف پور) و صداها (فرزاد موتمن) در اریکه ایرانیان و پردیس ملت و فیلم های خانه روشن (وحید موسائیان) و استشهادی برای خدا (علیرضا امینی)، به نمایش درخواهند آمد. این حداقل را قبول می کنیم چون به بیش از این امیدی نداریم. اما می پرسیم تکلیف فیلم هایی همچون «شبانه روز» یا «عصر جمعه» چه می شود؟ «ماه وش» و «تنها دو بار زندگی می کنیم» دیگر متقاضیان این گروه هستند. البته اگر تا آن موقع حوصله صبر کردن ندارید این روزها در جعبه مقوایی فیلم های حاضر در شبکه نمایش خانگی فیلم های خوب زیاد پیدا می شوند. یکی از آنها «روابط» ساخته «ایرج کریمی» است که یک تله فیلم بود با بازی «محمدرضا فروتن». اما وقتی در تلویزیون آن را نشان ندادند روانه شبکه نمایش خانگی شد. یک لیست هم منتشر شده است که مجموعه یی از فیلم های خوب برای حضور در این شبکه قرارداد بسته اند و بلافاصله پس از اکران می شود آنها را در خانه دید. این روزها انجمن صنفی ویدئو رسانه- به ریاست محمدعلی زم- برای جواد شمقدری نامه هم نوشته است.

● میزبان و مهمان

به زودی اسامی فیلم های شرکت کننده در جشنواره سینما حقیقت منتشر می شود. این جشنواره که با تحریم تعداد زیادی از سینماگران مستند روبه رو شد در تهران برگزار می شود. از سوی دیگر می گویند حجم زیادی از فیلم ها نتوانسته اند از سد نظارت و شرکت در جشنواره بگذرند. این جشنواره با دبیری افتخاری «مرتضی رزاق کریمی» در تهران و ۱۲ شهر ایران از ۲۰ تا ۲۵ آبان برگزار می شود. اما حضور فیلم های ایران در جشنواره های مختلف ادامه دارد از جمله فیلم «نیلوفر» که پس از موفقیت در جشنواره توانسته امکان اکران در سینماهای سه کشور فرانسه، لبنان و هند را به دست آورد. اما کی می تواند در ایران اکران شود معلوم نیست. «سوپراستار» میلانی در جشنواره فیلم میل ولی امریکا به نمایش درمی آید و خودش نیز به عنوان داور جوایز سینمایی آسیا پاسیفیک ۲۰۰۹ انتخاب شده است. با حضور فیلم های «سه زن»، «آن سه»، «بیدارشو آرزو» و... جشنواره فیلم «الکسبه» اواسط مهرماه در فلسطین برپا می شود. اما این روزها، روزهای جشنواره پوسان و حضور هشت فیلم ایرانی است. فیلم های «تهران من برای فروش» به کارگردانی گراناز موسوی فیلم «مردی که گیلاس هایش را خورد» اثر پیمان حقانی هر دو در بخش سینمای جهان، «اشکان، انگشتر متبرک و داستان های دیگر» در بخش پنجره یی به سینمای آسیا و «آندو- سی»هر دو از کارهای «شهرام مکری»، «عیار ۱۴» به کارگردانی پرویز شهبازی در بخش پنجره یی به سینمای آسیا، «مرد جوان و خیاط حیله گر» اثر «راشین خیریه» در بخش ویترین فیلم های کوتاه، فیلم مستند «ویرجین» اثر «طاهره حسنی» و «صبحی که ستاره چید» به کارگردانی «کریم فائقیان»در بخش رقابتی فیلم های کوتاه آسیایی به روی پرده سینماهای پوسان در کره جنوبی می روند.

گیسو فغفوری