از تیروئید بترسید و نترسید

گفت وگو با دکتر آقایی, فوق تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

▪ آقای دکتر، آیا شیوع گواتر و بیماری‌های تیروئیدی در ایران بیشتر از حد معمول است؟.

- قبل از سال ۱۳۶۸ که کارخانه‌های کشور شروع به یددار کردن نمک مصرفی نمایند، ایران از لحاظ مبتلایان به بیماری گواتر رتبه بالایی داشت اما بعد از مصرف فراگیر نمک یددار در ایران و رسیدن میزان مصرف ید به سطح استاندارد بهداشت جهانی، آمار کشور ما تفاوت معنی داری با دیگر کشورها ندارد و از سال ۱۳۷۵ با توجه به شاخص‌های سازمان بهداشت جهانی ایران بدون کمبود ید تلقی می‌شود.

▪ آیا شیوع گواتر و بیماری های تیروئیدی در مناطق مختلف فرق دارد؟

ـ در ایران هم به همین صورت؛ تا قبل از توزیع سراسری نمک یددار، بیماری گواتر در استان‌های کوهستانی مثل کردستان و بندری مثل شمال کشور بیشتر مشاهده می‌شد، اما با رفع مشکل کمبود ید توزیع این بیماری‌ها در مناطق مختلف، تفاوت زیادی ندارد، اما به‌طور کلی تفاوت جنسیتی در ابتلا به نارسایی‌های تیروئیدی وجود دارد و خانم‌ها بیشتر در معرض ابتلا هستند.

▪ تشخیص این بیماری‌ها چگونه است؟

ـ در بیشتر موارد تشخیص بیماری در مراحل اولیه، سخت است و راه خاصی وجود ندارد جز اینکه افراد توسط رسانه‌ها با علائم بیماری آشنا بشوند و با هوشیاری هنگام مشاهده برخی از این علائم حتما به پزشک متخصص مراجعه کنند و دقت داشته باشند که فقط در موارد نادری بیمار تمام علائم را بروز می‌دهد.

▪ آیا رژیم غذایی می‌تواند در ابتلا یا عدم ابتلای فرد به اختلالات تیروئیدی مؤثر باشد؟

ـ برخی مواد هستند که محققان اعتقاد دارند که مصرف بیش از حد آنها می‌تواند فرد را دچار اختلالات غده تیروئید کند، مثلا کلم یا بعضی میوه‌های مناطق استوایی؛ اما در رژیم غذایی مردم کشور ما این مساله مطرح نیست چون ما میوه و سبزیجات را حتی بسیار کمتر از حد لزوم استفاده می‌کنیم. پس همین قدر که مردم دقت داشته باشند نمک مصرفی‌شان حتما یددار باشد، احتیاط لازم را در رژیم غذایی‌شان برای جلوگیری از بیماری‌های تیروئید لحاظ کرده‌اند و نیازی به رژیم غذایی خاصی نیست.

▪ آیا بیماری‌های تیروئیدی ارثی هستند؟

ـ در بیماری‌هایی مثل کم‌کاری یا پرکاری عامل ارثی بودن مشاهده نمی‌شود، اما در بعضی سرطان‌ها و گواترهای گره‌دار وراثت عامل مهمی به حساب می‌آید به‌طوری‌که بعد از تشخیص این بیماری در فرد توصیه می‌شود تمام وابستگان درجه یک بیمار مورد معاینه پزشک قرار بگیرند.

▪ بنابراین لازم نیست که افراد قبل از ازدواج آزمایش تیروئید بدهند؟

ـ خیر، به این صورت نه لازم است و نه مرسوم؛ اما خانم‌هایی که قصد بچه‌دار شدن دارند، حتما باید از سالم بودن غده تیروئیدشان مطمئن بشوند.

▪ چرا؟

ـ برای اینکه بدن جنین تا سه ماهگی تکامل نیافته است و جنین، مواد لازم برای رشد و تکاملش را به‌طور مستقیم از بدن مادر دریافت می‌کند تا هنگامی که ارگان‌های بدن خودش بتواند این مسوولیت را بر عهده بگیرد.

بنابراین جنین تا سه ماهگی هورمون‌های تیروئیدی را که بسیار بسیار نقش حیاتی در رشد و تکامل، به خصوص تشکیل بافت مغز دارند، از مادر دریافت می‌کند.

در چنین شرایطی اگر مادر دچار بیماری کم‌کاری غده تیروئید باشد، نوزاد دچار مشکلات اساسی می‌شود و بسیاری از عقب‌افتادگی‌های ذهنی به دلیل همین سهل‌انگاری کوچک است. البته کم‌کار بودن تیروئید خود نوزاد هم همین اثرات مخرب را در تکامل مغزی‌اش می‌گذارد و تشخیص سریع این بیماری در نوزاد می‌تواند به آسانی از بروز عقب‌افتادگی ذهنی جلوگیری کند.

▪ منظورتان این است که از نوزادان هم باید آزمایش تیروئید به عمل بیاید؟

ـ صد در صد. امروزه تمام نوزادان به دنیا آمده از نظر سلامتی غده تیروئید بررسی می‌شوند، چون اگر بخواهیم صرفا منتظر علائم بالینی بیماری باشیم ممکن است ۶ تا ۱۲ ماه طول بکشد که برای جلوگیری از عوارض آن، دیگر دیر شده است.

▪ آیا درمان بیماری‌های تیروئید از گذشته تا کنون تفاوتی داشته است؟

ـ نه خیلی. ببینید خوشبختانه درمان بیماری‌های تیروئید بسیار آسان است و این نوع بیماری‌ها با خوردن دارو رفع می‌شود. در بعضی موارد پرکاری، عمل جراحی یا ید رادیواکتیو به تشخیص پزشک معالج تجویز می‌شود که معمولا به کم‌کاری منجر می‌شود، اما پزشکان ترجیح می‌دهند با بیماری کم‌کاری

روبه رو باشند تا پرکاری؛ چون به آسانی و با خوردن یک قرص در روز می‌توان این اختلال را کاملا کنترل کرد.

▪ این درمان چقدر طول می‌کشد؟

ـ در بیشتر موارد تا آخر عمر. به خصوص در تیروئیدهای کم‌کار، اما گاهی بیماران دچار کم‌کاری موقت می‌شوند، مثلا کم‌کاری در خانم‌های باردار یا پس از زایمان که با خوردن مقطعی دارو برطرف می‌شود.

▪ بیماران تیروئیدی چند وقت یکبار باید به پزشک مراجعه کنند؟

ـ در ابتدای تشخیص بیماری معمولا تا یکسال، پس از آن هر دو ماه یکبار باید به پزشک مراجعه کنند تا سطح هورمون‌های موجود در خونشان با آزمایش بررسی شود، اما وقتی مقدار دوز دارویی مورد نیازشان تثبیت شد، می‌توانند یک یا دو بار در سال به پزشک مراجعه کنند. البته نکته‌ای که خانم ها نباید هرگز فراموش کنند این است که حتما باید داروها را مصرف کنند و با قطع شدن علائم بیماری مصرف دارو را کنار نگذارند.

▪ بیماران تیروئیدی باید چه نکاتی را در فعالیت‌های روزمره‌شان لحاظ کنند؟

ـ همانطور که گفته شد این بیماری‌ها به آسانی قابل کنترل هستند و بیماری که دارو مصرف می‌کند و در حال درمان است، کاملا مثل یک فرد سالم زندگی می‌کند و هیچ محدودیتی برای هیچ نوع فعالیتی ندارد بجز اینکه داروهایش را به موقع و مداوم مصرف کند.