تاریخچه حضور رهبری در دانشگاه های تهران

«من پیشنهاد می کنم که آقای آقاسیدعلی آقا بیایند, خامنه ای ایشان بیایند به جای آقای مطهری بسیار خوب است ایشان, فهیم است, می تواند صحبت کند, می تواند حرف بزند »۱ این ها سخنان امام خمینی است خطاب به دانشجویانی که بعد از شهادت استاد مطهری به دیدار ایشان آمده بودند تا امام از میان شخصیت های آن روز کشور و اطرافیان شان کسی را به آنان معرفی کنند تا جای شهید مطهری را به عنوان یک فقیه و اسلام شناس آگاه به مسایل روز و علوم جدید برای آنان پرکرده و شبهات عقیدتی و پرسش های سیاسی آنان را در آغازین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی پاسخ دهد

«من پیشنهاد می کنم که آقای آقاسیدعلی آقا بیایند، خامنه ای... ایشان بیایند به جای آقای مطهری. بسیار خوب است ایشان، فهیم است، می تواند صحبت کند، می تواند حرف بزند.»۱ این ها سخنان امام خمینی است خطاب به دانشجویانی که بعد از شهادت استاد مطهری به دیدار ایشان آمده بودند تا امام از میان شخصیت های آن روز کشور و اطرافیان شان کسی را به آنان معرفی کنند تا جای شهید مطهری را به عنوان یک فقیه و اسلام شناس آگاه به مسایل روز و علوم جدید برای آنان پرکرده و شبهات عقیدتی و پرسش های سیاسی آنان را در آغازین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی پاسخ دهد.

البته آیت الله خامنه ای پیش از پیروزی انقلاب هم با دانشجویان و دانشگاهیان مرتبط بودند. علاوه بر حضور در محافل دانشجویی و ایراد سخنرانی، ایشان جلسات منظم تفسیر در مسجد کرامت مشهد برگزار می کردند که حاضران در این جلسات عمدتا طیفی از دانشجویان بودند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم ایشان حضور مستمری در دانشگاه داشتند. سخنرانی، مناظره، جلسات پرسش و پاسخ هفتگی متناوب در دانشگاه های مختلف و دیدار و ارتباط مستمر با مجموعه ها و گروه های دانشجویی از جمله نشانه های حضور گسترده آیت الله خامنه ای در دانشگاه ها بود. این حضور به قدری پررنگ بود که گروه فرقان و منافقین به عنوان ترتیب دهندگان طرح ترور آیت الله خامنه ای، ابتدا دانشگاه تهران را به این دلیل که آیت الله زیاد به آن جا رفت و آمد می کردند به عنوان مکان اصلی ترور ایشان در نظر گرفته بودند که بعد از ناکامی، سخنرانی ایشان در مسجد اباذر را به عنوان محل بعدی برای ترور ایشان انتخاب کردند.

این ارتباط با محیط های دانشجویی و دانشگاه ها علی رغم مشغله زیاد در دوران ریاست جمهوری ایشان باز هم ادامه یافت. دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، صنعتی شریف و علم و صنعت از جمله دانشگاه هایی بودند که در دوران ریاست جمهوری حضور آیت الله را به خود دیده بودند.

دیدار با دانشجویان، اساتید، نخبگان و پژوهشگران که هر ساله به مناسبت های مختلف و دفعات گوناگون انجام می شد، از جمله این مجاری ارتباطی است. علاوه بر این رهبر معمولا به اجلاس های سالانه تشکل های دانشجویی فراگیر مثل انجمن اسلامی دانشجویان (دفتر تحکیم وحدت)، جامعه اسلامی دانشجویان، جنبش عدالت خواه دانشجویی و بسیج دانشجویی پیام هایی می دهند و نقطه نظرات خود را در خصوص فعالیت های جنبش دانشجویی مطرح می کنند.

هر چند حضور مستقیم آیت الله خامنه ای در دانشگاه ها کمتر از دوران قبل شده اما باز هم ایشان به دانشگاه های مختلف رفته و دیدارهایی را با دانشجویان برگزار کرده اند. حضور ایشان در دانشگاه های افسری امام علی(ع) ارتش و امام حسین(ع) سپاه پاسداران معمولا به طور سالانه بوده است. در سفرهای استانی هم ایشان همواره دیدار با دانشجویان استان را در برنامه های خود داشته اند.

● تهران

جدای از این ها آیت الله خامنه ای در طول سال های رهبری شان ۶ دیدار از دانشگاه های مهم کشور داشته اند. تهران، تربیت مدرس، امیرکبیر، شریف، بهشتی و علم و صنعت دانشگاه هایی هستند که تا به حال میزبان رهبر انقلاب بوده اند و البته گاهی هم دانشجویان بعضی دانشگاه ها به دیدار رهبر آمده اند مثل دیدار عید غدیر سال ۱۳۸۴ دانشجویان دانشگاه امام صادق(ع) با رهبر.

فضای دانشگاه ها در سال های ۷۱ و ۷۲ به گونه ای بود که این تصور القاء می شد که وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت معتقد است که دانشجو باید کار علمی کند و کمتر سیاسی باشد. اما رهبر در یک موضع گیری جالب در قبال فضای دانشگاه ها فرمودند: «خدا لعنت کند آن دستهایی را که تلاش کرده اند و می کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسی کنند.»۲

البته سوء برداشت هایی که در این باره صورت گرفت و فضای دانشگاه ها را ملتهب کرد، رهبر انقلاب را واداشت تا دوباره معنای این واژه را توضیح دهند. ایشان درست دو سال بعد در توضیح عبارت فوق بیان می کنند: «بنده یک وقت عرض کردم دانشگاه ها باید سیاسی باشند و دانشجو باید سیاسی باشد. معنای این حرف آن است که دانشجو باید قدرت تحلیل سیاسی داشته باشد تا جبهه بندی های دنیا را بشناسد؛ تا بفهمد امروز دشمن کجاست و از کجا و با چه ابزاری حمله می کند. این، برای شما لازم است. اگر شما تلاش سیاسی، کار سیاسی، مطالعه و مباحثه سیاسی نداشته باشید، این توانایی را پیدا نمی کنید. البته توجه داشته باشید که دشمن از همین امر استفاده نکند. دشمن با کمال هوشیاری ایستاده است. امیرالمؤمنین علیه الصلاه و السلام فرمود؛ «و من نام لم ینم عنه»؛ مراقب باشید که اگر شما غفلت می کنید، دشمن از شما غفلت نمی کند. دشمن با کمال هوشیاری مراقب است.»۳

البته علی رغم هشدار رهبری باز هم افراط های زیادی در محیط های دانشگاهی و دانشجویی صورت می گرفت که نتیجه ای جز دور شدن دانشجویان و دانشگاه ها از رسالت اصلی شان نداشت. آیت الله خامنه ای در اولین حضورشان در دانشگاه ها در دوران رهبری باز هم در این باره تذکر داده و فرمودند: «من سه، چهارسال قبل از این گفتم که دانشجویان بایستی سیاسی شوند؛ و بعد هم علیه کسانی که دانشگاه را از سیاست دور کردند، تعبیر تندی کردم. یک سال بعد از آن، یا همان وقت ها، در یک اجتماع دانشجویی گفتم که اشتباه نکنید؛ من که می گویم فعالیت سیاسی، معنایش این نیست که فعالیت سیاسی حتما باید علیه دولت، علیه مسئولان و علیه نظام باشد. بعضی از بدخواهان، فعالیت سیاسی را این گونه تعبیر می کنند. فکر می کنند فعالیت سیاسی، یعنی سیاسی کاری! این، یک نوع سیاسی کاری و یک نوع تقلب است که آدم تصور کند فعالیت سیاسی در دانشگاه، فقط با بدگفتن و با فحاشی کردن و با اهانت کردن به این و آن حاصل می شود، نه. فعالیت سیاسی، برای پیدا شدن قدرت تحلیل در دانشجوست.»۴

اولین حضور رهبر برای دیدار با دانشجویان یکی از دانشگاه های تهران در دانشگاه تهران بود. آیت الله خامنه ای در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۷۷ در دانشگاه تهران حضور یافتند تا این دیدار رسمی ایشان از یکی از دانشگاه های مهم کشور در قامت رهبر برای دیدار با دانشجویان و اساتید آن دانشگاه نام بگیرد.

در آن روزها فضای دانشگاه تهران ملتهب بود و کشمکش هایی بین بسیج دانشجویی و انجمن اسلامی بر سر مسایل جاری کشور وجود داشت و قراربود بسیج دانشجویی در آن روز تجمعی را برگزار کند. رهبر در سخنانشان در جمع دانشجویان دانشگاه تهران به این نکته اشاره کرده و فرمودند: «من نکته کوتاهی را درباره امروز که به این جا آمدم، بگویم. من تقریبا از یک هفته پیش تصمیم گرفتم که به این جا بیایم؛ اما آن را به کسی نگفتم. حتی در دفترم هم فقط یکی، دو نفر می دانستند و هیچ کس نمی دانست. دیشب من اطلاع پیدا کردم که امروز چند گروه دانشجویی بنا دارند اجتماعات تشکیل دهند و سخنرانی کنند. گفتم، از آنها خواهش شد که امروز تأخیر بیندازند و اجتماع نداشته باشند، تا ما بتوانیم این برنامه را انجام دهیم. پیغام دادند، آنها هم برنامه هایشان را تعطیل کردند.۵

علاوه بر پاسخ به سؤالات متعدد و گوناگون دانشجویان در قالب جلسه پرسش و پاسخ، از جمله مطالبی که رهبر انقلاب در این دیدار مطرح کردند، بیان خاطراتی جالب از حضورشان در دانشگاه تهران بود که یکی مربوط به دوران ستم شاهی و دیگری مربوط به آغازین روزهای پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۸ بود.

● فارغ التحصیلان خوش بخت

چهارماه بعد دیدار دوم رهبر از یک دانشگاه هم انجام شد و آن حضور ایشان در مراسم فارغ التحصیلی جمعی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس بود که البته همراه با جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان از رهبر هم بود. آیت الله خامنه ای روز پنج شنبه (۲۱ شهریور) در اجتماع دانش آموختگان دانشگاه تربیت مدرس حضور یافتند. ایشان در سخنانی پیرامون مسایل روز و از جمله معنا و مفهوم آزادی و همچنین شان و وظیفه مطبوعات به ایراد سخن پرداختند و در پایان سخنانشان به تعدادی از سؤالات مکتوب دانش آموختگان و دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس پاسخ گفتند.۶

گفتنی است یک روز بعداز این دیدار در روز ۵۱ شهریور ۷۷، تشکل های اسلامی دانشگاه تربیت مدرس با انتشار بیانیه ای از حضور رهبر انقلاب در این دانشگاه قدردانی کردند.۷

● ربات ها

دیدار بعدی رهبر انقلاب تقریبا یک سال بعد بود، اول آذر ۱۳۷۸ این بار دانشگاه صنعتی شریف میزبان رهبر شده بود، حضرت آیت الله خامنه ای صبح روز اول آذر ۸۷ ضمن بازدید از دانشگاه صنعتی شریف با اساتید و دانشجویان این دانشگاه دیدار و گفتگو کردند.

رهبر در بدو ورودشان به دانشگاه صنعتی شریف و بعداز آشنایی با اساتید و مسئولین دانشگاه از رقابت میان ربات های فوتبالیست ساخته شده توسط دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف دیدن کرده و بعداز آن نیز در جمع دانشجویان حاضر در مسجد این دانشگاه شرکت کردند.

از جمله مطالب جالب توجهی که از سوی رهبر در جلسه با دانشجویان دانشگاه شریف مطرح شد، تعریف ویژه ای بود که ایشان از جنبش دانشجویی و ماهیت آن ارائه دادند و فرمودند: «جنبش دانشجویی- یا به همان تعبیر درست تر: بیداری دانشجویی- چیز جدیدی نیست؛ یک چیز مخصوص ایران هم نیست؛ چون همان طور که گفتیم، متعلق به محیط دانشگاه است. این بیداری، خصوصیاتی دارد؛ انگیزه هایی در آن هست و نتایجی بر آن مترتب می شود. اگر این خصوصیات را درست بشناسیم، می تواند به عنوان یک منبع غنی و سرشار و فیاض برای آن کشور و آن محیط و آن جامعه به کار گرفته شود؛ اما اگر درست شناسایی نشود، ممکن است تضییع شود.

مثل ثروتی که شما از وجود و یا از کاربرد آن اطلاع ندارید. بدتر از این، آن ثروتی است که شما که صاحبش هستید، اطلاع ندارید؛ اما یک دزد و یک دغل اطلاع دارد که زیر این مخفیگاه، این گنج هست؛ کاربردش هم این است. لذا او می آید و استفاده می کند و این دیگر می شود خسارت فوق خسارت! یکی از فرایض اولیه اولا خود دانشجو، ثانیا مجموعه مدیران دانشجویان و دانشگاه ها و ثالثا مجموعه مدیران کشور، شناسایی این پدیده ذاتا دانشجویی است؛ یعنی بیداری دانشجویی، یا جنبش دانشجویی، یا حرکت دانشجویی.۸

● دو دیدار

دیدار رهبر انقلاب با دانشجویان دانشگاه امیرکبیر که چهارمین دیدار از این نوع دیدارها بود که حدود یکسال بعد یعنی در ۹ اسفند ۹۷ انجام شد. آیت الله خامنه ای در آغاز ورود به دانشگاه صنعتی امیرکبیر با حضور در یادمان شهدای این دانشگاه با قرائت فاتحه یاد این عزیزان را گرامی داشتند. دانشگاه صنعتی امیرکبیر با تقدیم ۹۸ شهید نخستین دانشگاهی بود که در دوران دفاع مقدس برای حفظ کیان نظام اسلامی و تمامیت ارضی کشورمان به جبهه های نبرد نیروی رزمنده اعزام کرد. ۹

آیت الله خامنه ای همچنین از نمایشگاه نمونه ای از طرح های تحقیقاتی، صنعتی و کاربردی دانشگاه صنعتی امیرکبیر دیدن کردند. هنگام بازدید ایشان محققان و طراحان درباره چگونگی طراحی، ساخت و کاربرد این طرح ها در بخش های علمی و صنعتی توضیحاتی بیان کردند. ۰۱

از جمله مهمترین مطالب مطرح شده در این دیدار از سوی رهبر انقلاب تاکید ایشان بر جنبش نرم افزاری و تولید علم در مراکز دانشگاهی و آموزشی بود که برای اولین بار در دیدار با دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر مطرح شد۱۱.

کمتر از دو هفته بعد این بار رهبر میزبان دانشجویان بود تا به سؤالاتی که از جلسه پرسش و پاسخ با دانشجویان امیرکبیر باقی مانده بود پاسخ دهد. حسینیه امام خمینی(ره) میزبان امیرکبیری ها بود تا به سنت ایرانی ها دید و بازدید رهبر را پاسخ گویند. از نکات جالب توجه این دیدار تاکید رهبر بر به کار بردن نام امیرکبیر به جای پلی تکنیک که نامی عربی است و همچنین تاکید مجدد ایشان بر بحث تولید علم و جنبش نرم افزاری بود.

● من هم راضی نیستم

دیدار بعدی رهبر در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۲ و از دانشگاه شهید بهشتی انجام شد. دراین دیدار رهبر هم برای اساتید و دانشجویان در دو جلسه مجزا سخنرانی کردند و بعد هم به سؤالات تقریبا مفصل دانشجویان در جلسه پرسش و پاسخ، جواب گفتند. از نکات جالبی که در سؤال های دانشجویان مطرح شد ملاک انتخاب دانشگاهها توسط رهبر برای حضور بود که ایشان پاسخ گفتند:

«بنده سالهاست که با دانشگاهها ارتباط دارم و به همه دانشگاهها رفته ام؛ به دانشگاه شما هم چند بار آمده ام، که آن زمان شما دانشجو نبودید. با دوستانی که با دانشگاه-ها ارتباط دارند، مشورت می کنیم و هر دانشگاهی که نرفته باشم، می رویم. من به دانشگاه تهران، تربیت مدرس، صنعتی شریف، امیرکبیر و دانشگاه امام حسین رفته ام و بالاخره حالا نوبت دانشگاه شهیدبهشتی شد؛ انشاءالله خداوند قبول کند. بنده دوست دارم همچنان که از دوره جوانی با قشر دانشجو ارتباط داشته ام- نه ارتباط صوری، بلکه واقعا ارتباط-گیری داشته ام؛ حرف می زدم، حرف می شنیدم، مباحثه می کردم، تعلیم می دادم، یاد می گرفتم- و تا الان هم ادامه دارد، این ارتباط تا هر وقت که زنده هستم، با جماعت جوان و دانشجو قطع نشود.» ۲۱

رهبر معظم انقلاب همچنین درپاسخ به سؤالی درباره وضعیت مبارزه با مفاسد اقتصادی هم فرمودند: «من خصوصی به شما عرض می کنم: نه! واقعا من از آنچه اتفاق افتاده، راضی باشم؟ نه، کمتر از آن حدی است که بنده را خشنود و راضی کند. اما انصافا تلاش کردند. در جلسه ای که اخیرا با مسئولان قوای سه گانه داشتیم، به آنها گفتم دوسال گذشت. قوه قضاییه و قوه مجریه گزارش فعالیت های خود را آوردند. حجم فعالیت ها خوب است- دراین نمی شود تردیدی داشت- ستادی هم تشکیل دادند که نسبتا فعال است. لیکن آن مقداری که بنده را راضی کند، نیست. ۳۱

جوانان یقینا خواهند دید

آخرین دیدار رهبر از دانشگاههای تهران تقریبا یک سال پیش برگزارشد و رهبر انقلاب در تاریخ ۴۲ آذر ۷۸ به دانشگاه علم و صنعت رفتند. دراین دیدار رهبر جلسات جداگانه ای با اساتید و دانشجویان دانشگاه داشتند و به ایراد سخن پرداختند. از جمله مطالب جالب توجه در این دیدار سخنان رهبر درباره شخصیت جاویدالنشان حاج احمدمتوسلیان بود که به عنوان یکی از سرداران دانشگاه علم و صنعت تصویر بزرگی از وی بر روی سن سالن محل سخنرانی رهبر به چشم می خورد.

از جمله نکات جالب توجه دیگر که رهبر در سخنرانی درجمع دانشجویان علم و صنعت بر آن تاکید داشتند یکی بحث تولید علم بود و دیگری هم بحث رسالت های جنبش دانشجویی رهبر دراین باره گفتند: «عرض کردیم که کشور باید به عزت علمی برسد. هدف هم باید مرجعیت علمی باشد در دنیا؛ همین طور که بارها عرض کرده ایم. یعنی همینطور که شما امروز ناچارید برای علم و دستیابی به محصولات علمی به دانشمندانی، به کتاب هایی مراجعه کنید که مربوط به کشورهای دیگرند، باید به آنجا برسیم که جوینده دانش، طالب علم، مجبور باشد بیاید سراغ شما، سراغ کتاب شما؛ مجبور باشد زبان شما را یاد بگیرد تا بتواند از دانش شما استفاده کند. هدف باید این باشد. این یک آرزوی خام هم نیست.

این چیزی است که علمی است. این جایی هم که ما امروز از لحاظ علمی و فناوری قرار داریم، این هم یک روزی جزو آرزوهای خام به حساب می آمد.... این یک کار چند ساله است. این کار چندساله با شدت، با حدت، با پیگیری تمام، با امید بایستی دنبال شود و ان شاءالله به نتایجی خواهد رسید. یقیناً روزی خواهد رسید که شما ببینید مرجعیت علمی یافتن دانشگاه های ایران و دانشمندان ایران چیز دور از دسترسی نیست؛ خیلی نزدیک به شماست. شما جوان ها یقیناً این را خواهید دید؛ من تردیدی ندارم.» ۴۱

ایشان همچنین درباره جنبش دانشجویی فرمودند: «جریان دوم که آن مسأله آرمان خواهی است در دانشگاه ها - که در زبان متعارف به او گفته می شود جنبش دانشجویی - در کشور ما تاریخ بسیار جالبی دارد. این را از این جهت می گویم و رویش تکیه می کنم که این حرکت باید ادامه پیدا کند و این چیزی نیست که بتواند متوقف بشود؛ چون کشور در شرائطی است و نظام جمهوری اسلامی، ساخت و ویژگی ها و مختصاتی دارد که حتماً جنبش دانشجوئی در کنارش بایستی حضور داشته باشد. این جنبش دانشجوئی در کشور ما در تاریخ ثبت شده و شناخته شده خود، همیشه ضد اسکتبار، ضد سلطه، ضد استبداد، ضد اختناق و بشدت عدالت خواه بوده است. این ممیزات جنبش دانشجوئی ما از روز اول است.

تا امروز، اگر کسی مدعی جنبش دانشجوئی باشد، اما این ممیزات را نداشته باشد، صادق نیست. دست جنبش دانشجوئی نمی تواند در دست کسانی باشد که در فلسطین قتل عام می کنند، در عراق جنایت می کنند، در افغانستان مردم را از دم تیغ می گذرانند؛ این جنبش دانشجوئی نیست. جنبش دانشجوئی خصلت و خاصیتش در کشور ما لااقل این جور است - شاید در خیلی از کشورهای دیگر هم باشد - که ضد استکباری، ضد سلطه، ضد دیکتاتوری و طرفدار عدالت است. شروع این حرکت یا مقطع شناخته شده این حرکت، همین ۶۱ آذر است.» ۵۱

هادی سجادی پور

منابع:

۱- صحیفه امام، جلد ۸، صفحه ۱۳۸

۲- بیانات در دیدار دانش آموزان و دانشجویان به مناسبت روز ملی مبارزه با استکبار - ۲۱/۸۰/۱۳۷۲

۳- بیانات در دیدار دانش آموزان و دانشجویان - ۰۱/۸۰/۱۳۷۴

۴- ۲۲ اردیبهشت ۷۷- بیانات در جلسه پرسش و پاسخ در دانشگاه تهران

۵- ۲۲ اردیبهشت ۷۷- بیانات در جلسه پرسش و پاسخ در دانشگاه تهران

۶- روزنامه کیهان - شنبه ۴۱ شهریور ۷۷

۷- روزنامه کیهان - ۶۱ شهریور ۷۷

۸- روزنامه کیهان - اول آذر ۸۷

۹- روزنامه کیهان - اسفند ۱۳۷۹

۰۱- همان

۱۱- ۹ اسفند ۱۳۷۹- بیانات و پرسش و پاسخ در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیرکبیر

۲۱- ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۲ - بیانات درجلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی

۳۱- همان

۴۱- ۴۲ آذر ۷۸- دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت

۵۱- همان

منبع: سایت مقام معظم رهبری