دوشنبه, ۲۰ اسفند, ۱۴۰۳ / 10 March, 2025
کارنامه نوسازی ناوگان حمل ونقل جاده ای
اگرچه حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای بیش‌ترین سهم را در جابه‌جایی کالا و مسافر در کشور برعهده دارد،اما میانگین طول عمر ناوگان حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای به‌خصوص ناوگان باری، بالا است به‌طوری که میانگین طول عمر در ناوگان عمومی باری جاده‌ای به ۱۹ سال می‌رسد. علاوه بر بالا بودن طول عمر ناوگان عمومی جاده‌ای،خودمالکی نیز یکی از مشکلات عمومی در حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای است به‌طوری که در حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای، تنها ۳ درصد ناوگان باری و ۵/۱ درصد ناوگان مسافری در مالکیت شرکت‌ها و موسسات حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای قرار دارد و بقیه ناوگان، خودمالکی یا مالکیت شراکتی یا در مالکیت اشخاص است. وجود ناوگان خودمالکی در بهره‌برداری از ناوگان نیز موثر بوده به‌طوری که در سال ۱۳۸۶ به ازای هر تن ظرفیت باری معادل ۴/۱۲۲ تن و به ازای هر صندلی معادل ۵۱۳ نفر مسافر در جاده های کشور جابه‌جا شده‌اند که در مقایسه با عملکرد ناوگان عمومی باری و مسافری جاده‌ای کشورهای اروپایی،بسیار پایین است. مرکز پژوهش‌ها در اردیبهشت ۸۸ گزارشی از وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی کشور منتشر کرد که می‌خوانید.
۱) حمل‌ونقل باری جاده‌ای
۱-۱) ناوگان عمومی باری و میانگین طول عمر
ناوگان عمومی باری کشور در سال ۱۳۸۶ معادل ۲۳۴۷۰۳ دستگاه و میانگین طول عمر این ناوگان در این سال ۱۹ سال بوده است. در بررسی تفضیلی طول عمر ناوگان عمومی باری جاده‌ای کشور، ملاحظه می‌شود که میانگین طول عمر ۸۴۵۰۸ دستگاه آن تا ۱۰ سال، میانگین عمر ۳۱۶۸۸ دستگاه آن ۱۰-۲۰ سال، ۵۴۸۸۳ دستگاه آن میانگین طول عمری ۲۰-۳۰ سـال، دستگاه میانگین طول عمری بین ۳۰-۴۰ سال و بالاخره ۶۳۴۳ دستگاه آن میانگین طول عمر ۴۰ سال و بالاتر داشته است. به‌طوری که ملاحظه می‌شود در این سال، تنها ۳۶ درصد ناوگان عمومی باری جاده‌ای کشور، میانگین طول عمر تا ۱۰ سال داشته و حدود ۶۴ درصد ناوگان میانگین طول عمری بیش از ۱۰ سال داشته که در ۴/۴۲ درصد آن میانگین طول عمر ۳۰ سال و بالاتر بوده است.
۲-۱) تناسب با استانداردهای جهانی
اگـرچه مقایسه وضعیت میانگین طول عمر ناوگان عمومی باری جاده‌ای کشور با استانداردهای جهانی موکول به وجود شرایط یک‌سان در مقایسه است؛اما بـه هـر صـورت بـه اسـتـثـنای بعضی کشورهای اروپایی کم‌توسعه یافته نظیر یونان و پرتغال در اکثر قریب به اتفاق کشورهای اروپایی،طول عمر میانگین ناوگان عمومی باری جاده‌ای عموماً تا ۱۰ سال و اکثراً تا ۵ سال بوده و در این کـشـورهـا به ندرت وسیله‌نقلیه باری عمومی جاده‌ای با طول عمر بیش از ۱۰ سال دیده می‌شود. البته در کنار این طول عمر، لازم است به وجود تعمیرگاه‌های مجهز، در دسترس بودن قطعات یدک، مــوظــف بــودن رانـنــده بــه سـرویـس وسیله‌نقلیه در موعد و کارکرد مشخص، مــوظـف بـودن رانـنـدگـان بـه داشـتـن گـواهی‌سلامت و بازبینی مستمر آن توسط مقامات،وجود ساعات کار مشخص برای رانندگان و خروج راننده از هدایت موظف وسیله نقلیه در غیر آن ساعات، موظف بودن و عمل به اجرای قواعد و قوانین رانندگی و به‌خصوص حمل‌ونقل در قـالب شرکت‌های حمل‌ونقل (به عـبـارت دیـگـر شـنـاس‌نـامه دار بودن حمل‌ونقل) و نادر بودن وسیله نقلیه خود مالکی و ... در این کشورها اشاره شود. مواردی که اکثراً‌در کشور ما به دلایل مختلف رعایت نمی‌شود.
در ارتباط با نحوه مالکیت ناوگان عمومی باری جاده‌ای کشور اطلاعات موجود نشان می‌دهد که بیش از ۶/۶۸ درصد ناوگان مذکور،
خودمالکی،حدود ۳ درصـد آن در مـالـکـیـت شرکت‌ها و موسسات باربری و حدود ۴/۲۸ درصد دیگر آن نیز ملکی شراکتی و ملکی شخص دیگر بوده است. به‌طوری که ملاحظه می‌شود در کشور ما برخلاف کشورهای دیگر که مالکیت وسیله نقلیه باری عمومی در مالکیت شرکت‌های حمل‌ونقل است تنها حدود ۳ درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی باری کشور در مالکیت شرکت‌ها یا موسسات حمل‌ونقل قرار دارد و بقیه آن به‌نحوی در مالکیت فردی و راننده است که این افراد هم مطابق سلیقه و به دور از ضوابط و مقررات حاکم بر شرکت‌های حمل‌ونقل فعالیت می‌کنند. این امر موجب شده تا نظم لازم در به‌کارگیری ظرفیت موجود باری جاده‌ای وجود نداشته باشد و به خدمت گرفتن آن باتوجه به برنامه و نیازها،امکان‌پذیر نباشد.
۳-۱) ظرفیت ناوگان عمومی باری جاده‌ای
اطلاعات موجود نشان می‌دهد که ظـرفـیـت حمل‌خالص تعداد ۲۳۴۷۰۳ دستگاه انواع کامیون باری موجود و در حال فعالیت کشور در سال ۱۳۸۶ معادل ۸۰۱/۹۶۱/۳ تن بوده است. به عبارت دیگر در کشور، در یک لحظه،ظرفیتی بیش از ۹/۳ میلیون تن برای حمل کالا از طریق جاده، وجود داشته است. از آن جا که این ظرفیت حمل خالص با میزان جابه‌جایی کالا در سال معنا پیدا می‌کند لازم است تا مقدار جابه‌جایی کالا در کشور، در سال ۱۳۸۶ نیز از نظر بگذرد. سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای مـیـزان کل کالای حمل شده را در جاده‌های کشور، در سال ۱۳۸۶ معادل ۴۸۵ میلیون تن اعلام کرده است. با این میزان کالای حمل شده معلوم می‌شود در طول ۳۶۵ روز سال ۱۳۸۶ با هر تن ظرفیت حمل موجود،معادل ۴/۱۲۲ تن کالا،در جاده‌های کشور جابه‌جا شده است. از آن جا که میانگین وزن محموله (کالا) در هر سفر در انواع کامیون، معادل ۱۳ تن بوده ملاحظه می‌شود معادل ۱۵۹۱ تن کالا در سال ۱۳۸۶ توسط یک کامیون در جاده‌های کشور جابه‌جا شده است. مقایسه میانگین مقدار کالای جـابـه‌جا شده توسط یک کامیون در جاده‌های کشورهای اروپایی در سال ۱۳۸۶ با میانگین حجم جابه‌جایی کالا توسط یک کامیون در کشور ما معادل یک پنجم میانگین حجم جابه‌جایی کالا توسط یک کامیون در کشور ما معادل یـک پنجم میانگین حجم جابه‌جایی کامیون‌های باری در این کشورها است.
اگـرچه تعداد نوبت‌های کاری و مسافت‌های کوتاه از جمله عوامل بالا رفتن میزان جابه‌جایی کالا توسط یک کامیون در کشورهای اروپایی است؛ ولی به هرصورت میانگین حجم جابه‌جایی کالا توسط کامیون در کشور ما پایین است که این امر از ظرفیت اضافی و نبود تناسب بین ظرفیت موجود حمل کالا در جاده‌های کشور با مقدار کالای قابل جابه‌جایی در کشور حکایت دارد. همین اضافه ظرفیت ایجاب می‌کند تا نسبت به خروج تدریجی کامیون‌های با طول عمر بالا (کامیون‌های با بیش از ۲۰ سال عمر) از جریان فعالیت در حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای کشور اقدام لازم معمول شود.
۲) ناوگان مسافری جاده‌ای
۱ـ۲) ناوگان عمومی مسافری و میانگین طول عمر
ناوگان عمومی مسافری جاده‌ای کشور در سال ۱۳۸۶ در مجموع معادل ۵۲۰۶۶ دستگاه و میانگین طول عمر در مـجـمــوع نــاوگـان مـذکـور (اتـوبـوس، مینی‌بوس و سواری کرایه) معادل ۴/۱۳ سـال بـوده اسـت. از مجموع ناوگان عمومی مسافری جاده‌ای کشور در این سال،معادل ۱۲۵۵۵ دستگاه یا ۱/۲۴ درصد آن را اتوبوس، ۱۷۳۹۴ دستگاه یا ۴/۳۳ درصد آن را مینی‌بوس و ۲۲۱۱۵ دستگاه یا ۵/۴۲ درصد آن را سواری کرایه تشکیل می‌داده است. میانگین طول عمر اتوبوس در این سال معادل ۰۴/۱۳ سال، میانگین طول عمر مینی‌بوس معادل ۳/۲۳ سال و بالاخره میانگین طول عمر سواری کرایه، معادل ۷۵/۵ سال بوده است. در بررسی تفضیلی طول عمر نــاوگــان عـمـومـی مـسـافـری جـاده‌ای کشور،ملاحظه می‌شود که تعداد ۵۱۰۷ دستگاه اتوبوس دارای میانگین طول عمر تا ۱۰ سال،تعداد ۴۷۳۸ دستگاه آن دارای میانگین طول عمر ۱۰-۲۰ سال و تعداد ۲۷۱۰ دستگاه آن دارای میانگین طول عمر ۲۰-۳۰ سال بوده و در جابه‌جایی مسافر در جاده‌های کشور،اتوبوس‌های با طول عمر بیش از ۳۰ سال ثبت نشده است. اما از ۱۷۳۹۴ دستگاه مینی‌بوس فعال در حمل مسافر در جاده‌های کشور در سال ۱۳۸۶، میانگین طول عمر تعداد ۱۲۷۹ دستگاه آن تا ۱۰ سال،تعداد ۴۱۲۸ دستگاه آن میانگین طول عمر ۱۰-۲۰ سال،تعداد ۸۴۹۱ دستگاه آن میانگین طـول عمر ۲۰-۳۰ سال،تعداد ۳۴۳۴ دستگاه آن میانگین طول عمر ۳۰-۴۰ سال، تعداد ۲۱ دستگاه آن میانگین طول عمر ۴۰-۵۰ سال و بالاخره ۴۱ دستگاه آن میانگین طول عمر بیش از ۵۰ سال (یعنی نیم قرن) داشته‌اند. از آن جا که ایمنی و سلامت در مسافرت از اصول اولیه در حمل‌ونقل عمومی مسافری است جای سئوال است که این سلامت و ایمنی با مینی‌بوس‌های با طول عمر نیم قرن و بیشتر چگونه تامین می‌شود و اصولاً متولی حمل‌ونقل جاده‌ای کشور در قبال فعالیت مینی‌بوس‌های با چنین طول عمر و حمل مسافر در جاده‌های کشور، مسئولیت دارد یا خیر؟
در مورد سواری کرایه اطلاعات موجود نشان می‌دهد که از مجموع ۲۲۱۱۵ دستگاه سواری کرایه فعال در حمل مسافر در جاده‌های کشور،تعداد ۱۷۹۹۹ دستگاه دارای میانگین طول عمر تا ۱۰ سال،تعداد ۳۵۲۹ دستگاه آن دارای میانگین طول عمر ۱۰-۲۰ سال،تعداد ۵۳۱ دستگاه آن دارای میانگین طول عمر ۲۰-۳۰ سال،تعداد ۸ دستگاه آن دارای میانگین طول عمر ۳۰-۴۰ سال، تعداد ۴۷ دستگاه آن دارای میانگین طول عمر ۴۰-۵۰ سال و بالاخره یک دستگاه آن دارای طول عمر بالای ۵۰ سال بوده است. نظیر آنچه در میانگین طول عمر مینی‌بوس‌ها گفته شد در سواری کرایه هم سواری‌های با بیش از ۳۰، ۴۰ و ۵۰ سال طول عمر مشغول جابه‌جایی مسافر در جاده‌های کشور هستند که این امر تهدیدی بر سلامت جابه‌جایی مسافر در جاده‌های کشور محسوب می‌شود.
۲-۲) تـنــاسـب بـا اسـتـانـداردهـای جهانی
در مقایسه وضعیت میانگین طول عمر ناوگان عمومی مسافری جاده‌ای کشور با استانداردهای جهانی، نظیر آنچه در مقایسه میانگین طول عمر ناوگان عمومی باری جاده‌ای کشور عنوان شد وجود شرایط یک‌سان در این مقایسه، یک اصل است. اما اطلاعات موجود نشان می‌دهد که به‌طور کلی میانگین طول عمر ناوگان مسافری جاده‌ای در کشورهای اروپایی کم‌تر از پنج سال و اکثراً تا ۵ سال است. البته در کنار میانگین طول عمر پایین این ناوگان، زمینه‌های دیگری نیز وجود دارد که به سـلامـت فـعـالـیـت این ناوگان کمک می‌کند. از زمینه‌های مذکور می‌توان به وجود تعمیرگاه‌های مجهز، در دسترس بودن قطعات یدک،موظف بودن راننده به سرویس وسیله نقلیه در موعد و کارکرد مشخص،وجود ساعت کار مشخص برای راننده، داشتن گواهی سلامت و بازبینی مستمر آن و بالاخره همه آن چیزی اشاره کرد که می‌تواند به امنیت و سلامت سفر در جاده‌ها در کشورهای اروپایی کمک کـنـد.نـکـته ی مهم فعالیت و وجود شرکت‌های مسافری جاده‌ای است که مـالـک بـیـش‌تـریـن تـعداد وسیله‌نقلیه مسافری خود هستند و اگر راننده‌ای قصد سرمایه‌گذاری داشته باشد سهام‌دار در شرکت مذکور خواهد بود و به ندرت وسیله نقلیه خودمالکی دیده می‌شود که به فعالیت در حمل مسافر، خارج از شرکت‌های مذکور و یا داخل آن بپردازد.
بـه عـبـارت دیـگـر در کشورهای اروپـایـی فـعـالـیـت حـمل‌ونقل عمومی مـســافـری جـاده‌ای شـنـاس‌نـامـه‌دار و ضابطه‌مند است.
اگر به همین نکته در کشور ما توجه شـود مـلاحـظـه مـی‌شـود شـرکت‌های حمل‌ونقل مسافر در جاده‌های کشور عموماً دارای ناوگان خودمالکی هستند و سـهم شرکت‌های حمل‌ونقل صاحب وسیله نقلیه مسافری،در مجموع اندک است. در این رابطه در بررسی نحوه مالکیت ناوگان عمومی مسافری جاده‌ای کشور ملاحظه می‌شود که در مجموع ۵/۹۸ درصد از ناوگان مذکور (اتوبوس، مینی‌بوس و سواری کرایه) خود مالکی، ملکی شراکتی و ملکی شخص دیگر بوده و تنها ۵/۱ درصد ناوگان مذکور، ملکی شـرکت یا موسسه حمل‌ونقل مسافر جاده‌ای بوده است. در همین‌جا چنانچه نحوه مالکیت ناوگان عمومی مسافری جاده‌ای با ناوگان عمومی باری مورد مقایسه قرار گیرد ملاحظه می‌شود خود مالکی ناوگان در حمل‌ونقل عمومی مـسـافـری،بـیش‌تر و سهم شرکت یا مـوسـسـه در مـالـکیت وسیله‌نقلیه در حمل‌ونقل عمومی مسافری از حمل‌ونقل عمومی باری جاده‌ای کم‌تر است.نکته قابل ذکر درباره ناوگان عمومی مسافری جاده‌ای این است که از مجموع ۵۲۰۶۴ دستگاه وسیله‌نقلیه عمومی فعال در حمل ونقل عمومی مسافری جاده‌ای، تعداد ۵۰۱۶۲ دستگاه یا ۳/۹۶ درصد آن ساخت داخل و تنها ۱۹۰۲ دستگاه یا ۷/۳ درصد آن ساخت کشورهای آلمان، ژاپن، چین، ایتالیا، فرانسه، سوئد و آمریکا بوده است.
۲ـ ۳ ) ظـرفـیـت نـاوگـان مـسـافری جاده‌ای
اطلاعات موجود نشان می‌دهد که ظرفیت ۵۲۰۶۶ دستگاه انواع وسیله نقلیه عمومی مسافری جاده‌ای کشور در سال ۱۳۸۶ در مجموع ۸۸۸۳۲۰ صندلی بوده که ۹/۵۰ درصد آن مربوط به ۱۲۵۵۵ دستگاه اتوبوس، ۱/۳۹ درصد آن مربوط به ۱۷۳۹۴ دستگاه مینی‌بوس و بالاخره ۱۰ درصد آن مربوط به ۲۲۱۱۵ دستگاه سواری کرایه بوده است. با ظرفیت مذکور در مجموع در سال ۱۳۸۶ معادل ۶/۴۵۵ میلیون نفر مسافر در جاده‌های کشور توسط این تعداد صندلی جابه‌جا شده است. باتوجه به حجم جـابـه‌جـایـی مـسـافـر مـذکور ملاحظه می‌شود در این سال در ازای هر صندلی معادل ۵۱۳ نفر جابه‌جا شده‌اند.
از آن جا که میانگین تعداد مسافر در هر سفر در کل وسایط نقلیه عمومی جاده‌ای (اتوبوس، مینی‌بوس و سواری کرایه) در این سال ۲۵/۱۴ نفر بوده ملاحظه می‌شود معادل ۷۳۱۰ نفر در سـال ۱۳۸۶ تـوسط یک وسیله‌نقلیه عمومی مسافری در جاده‌های کشور، مسافر جابه‌جا شده است. چنانچه این تعداد مسافر جابه‌جا شده توسط یک وسـیـلـه نـقـلـیـه عمومی مسافری در جاه‌های کشور در سال ۱۳۸۶ با میانگین تعداد جابه‌جایی یک وسیله نقلیه عمومی (اکثراً اتوبوس) در کشورهای اروپایی مقایسه شود ملاحظه می‌شود میانگین میزان جابه‌جایی در کشور ما نزدیک به یــک چـهـارم مـیـزان جـابـه‌جـایـی در کشورهای اروپایی است.
اگرچه پایین بودن میانگین میزان جابه‌جایی وسیله‌نقلیه عمومی مسافری در جـاده‌هـای کشور به علت اضافه ظـرفیت نمی‌تواند باشد ولی به هر صـورت از عـدم اسـتفاده مطلوب از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این زمینه حکایت دارد. ضمن این که وجود خودمالکی، طول عمر بالا (در اتوبوس، مینی‌بوس و سواری کرایه) و نبود شرکت‌های بزرگ حمل‌ونقل مسافری جـاده‌ای بـه پـایـیـن بودن این حجم جابه‌جایی کمک کرده است.
● جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
باتوجه به مراتب بالا در مجموع می‌توان گفت:
۱) ظرفیت ناوگان عمومی باری و مسافری جاده‌ای کشور با میزان کالا و مسافر قابل جابه‌جایی تناسبی ندارد.
متناسب‌سازی میزان ظرفیت با تقاضای حمل‌ونقل جاده‌ای می‌باید در دستور کار سازمان راهداری و حمل‌ونقل جــاده‌ای کـشــور بــه‌عـنــوان مـتــولــی حمل‌ونقل جاده‌ای قرار گیرد تا از طرفی وجود ظرفیت اضافی که از بهره‌دهی کم سرمایه در این شاخه حمل‌ونقل حکایت دارد کاسته شود و از طرف دیگر با بالا بـودن میزان بهره‌وری و بهره‌دهی، رغـبـت بـه سرمایه‌گذاری و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای افزایش یابد.
۲) مـیـانگین طول عمر ناوگان عمومی باری و مسافری جاده‌ای در کشور بالاست که این امر موجب اتلاف انـرژی،کاهش سطح ایمنی سفر در جاده‌ها و وارد آمدن خسارات مالی و جانی می‌شود. لازم است نسبت به نــوســازی نـاوگـان از طـریـق اعـمـال سـیــاســت‌هـای تـشـویـقـی بـا بـرنـامـه زمان‌بندی مشخص اقدام شود زیرا تاخیر در انجام نوسازی،زیان‌های مادی و انسانی به همراه دارد.
۳) در حـمــل‌ونـقـل عـمـومـی و مـسافری جاده‌ای،خودمالکی یکی از مشکلات مهم این شاخه حمل‌ونقل اسـت. ضـرورت دارد تـا نـسـبـت بـه شناس‌نامه دار کردن فعالیت حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای بار و مسافر فوری اقدام شود و با ایجاد شرکت‌های حمل‌ونقل که در آن وسیله نقلیه در مالکیت شرکت یا موسسه حمل‌ونقل باشد به نارسایی موجود در حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای خاتمه داده شود.
▪ فـدراسـیـون بـیـن‌الـمللی راهERF. -
▪ سازمان راهداری و حمل‌ونقل جـاده‌ای، سـالـنـامه آماری حمل‌ونقل جاده‌ای،.
▪ میانگین حجم جابه‌جایی یک کامیون در کشورهای اروپایی در سال بیش از ۸۰۰۰ تن است. بانک جهانی.
▪ سـالـنامه آماری حمل ونقل جاده‌ای، سال ۱۳۸۶، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای
▪ بانک جهانی
▪ سـالـنـامـه آمـاری حـمل‌ونقل جاده‌ای، سال ۱۳۸۶، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای
▪ میانگین حجم جابه‌جایی یک وسیله نقلیه عمومی مسافری جاده‌ای در کشورهای اروپایی به ۳۰ هزار نفر در سال می‌رسد. بانک جهانی.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست