از سنتی گرفته تا رپ امروزی

من موسیقی زیاد گوش می کنم آن هم از هر نوعی که فکرشو بکنین از سنتی گرفته تا آهنگ های رپ امروزی ولی هیچ هدفی جز سرگرمی از این کار ندارم و به جز آرامش و سپری شدن اوقات, هیچ تأثیری بر من ندارند

من موسیقی زیاد گوش می‏کنم؛ آن هم از هر نوعی که فکرشو بکنین؛ از سنتی گرفته تا آهنگ‌های رپ امروزی؛ ولی هیچ هدفی جز سرگرمی از این کار ندارم و به جز آرامش و سپری شدن اوقات، هیچ تأثیری بر من ندارند. سؤال من این است که آیا گوش دادن به این موسیقی‏ها مشکل دارد یا نه؟

هر ترانه و موسیقی‌ای، حرام نیست. موسیقی حرام، معیارهایی دارد که برای تشخیص آن لازم است با آنها آشنا باشید. انواع موسیقی

۱) موسیقی غنایی؛ هرگونه آهنگی است که به لحاظ شکل یا محتوا، موجب تحریک شهوت شود و متناسب با مجالس گناه باشد. این گونه موسیقی, گاهی آرامش تخدیرگونه برای اعصاب دارد و گاهی هیجانات ناهنجار برای روان در پی دارد.

۲) موسیقی غیرغنایی؛ شامل صداهای موزون طبیعت، مارش نظامی, صوت قرآنی غیرغنایی و آواز حدی (برای تحریک حیوانات و دام) می‏شود. این نوع موسیقی می‌تواند پاسخ‌گوی گرایش طبیعی انسان به زیبایی‏های سمفونی و موزون باشد. با توجه به آن‌چه گفته شد، بررسی متون دینی و آرای عالمان دین نشان می‏دهد که موسیقی از نظر اسلام در چند صورت زیر حرام می‏باشد:

الف) موسیقی مطرب؛ یعنی آهنگ‏هایی که موجب (تحریکات غیرارادی در شنونده شوند) و انسان را از یاد خدا غافل ‏سازند. منظور از محرک بودن نیز نوعی و شأنی است؛ یعنی به طور معمول، چنین اثری را دارا باشد؛ نه فقط نسبت به شخص خاص.

ب) موسیقی همراه با مضامین لهوی که به گونه‏ای موجب فساد اخلاق و انحراف اذهان است؛ مانند ترانه‏های عاشقانه و اشعاری که در وصف زن، شراب و غیره است و از همین قسم است اشعاری که به هر نحو موجب ترویج باطل و مخالفت با حق باشند؛ مانند اشعاری که در جهت توهین به مقدسات و یا در جهت تایید کفر و شرک و نظام‌های فاسد و سردمداران آنها باشند.

ج) موسیقی در مجلس گناه و لهو و لعب؛ مانند آهنگ‌هایی که در حال رقص یا نوشیدن شراب و غیره نواخته می‏شوند. در هر صورت، معیار در حرمت موسیقی، مناسب بودن آن با مجالس لهو و داشتن مضامین فسادانگیز و اغواکننده و طرب‌انگیز است و فرق نمی‏کند که از صدا و سیما باشد یا غیر آن؛ ایرانی باشد و یا غیرایرانی و نیز فرقی بین رفع خستگی، سرگرمی و غیر آن و برای خود یا دیگران در این حکم نیست و ملاک در تحریک شدن، تحریک نوع مردم است؛ نه شخص انسان و اگر صدای زن باشد، حرمت مؤکد است.

برای اطلاع بیشتر، به سخنان مقام معظم رهبری دربارة موسیقی که در جمع دانشجویان ایراد شده، توجه فرمایید:

در مورد موسیقی دو حرف وجود دارد: یکی این که ببینیم اساساً مشخصه‏های موسیقی حلال و حرام چیست و دیگر این که بیاییم در مصداق، مرزهایی را مشخص کنیم تا به ‏قول شما، جوانان بدانند که این یکی حرام و این یکی حلال است. البته این دومی، کارآسانی نیست؛ کار دشواری است که انسان از این اجراهای موسیقی‏های گوناگون - موسیقی خارجی، موسیقی ایرانی هم با انواع و اقسامش، با کلام، بی‏کلام - بخواهد یکی‏یکی اینها را مشخص کند؛ اما مشخصه‏های کلی‌ای دارد که آن ‏را می‏شود گفت. البته من هم در جاهایی به بعضی از اشخاصی که دست‏اندرکار بودند، آنچه را که می‏توانستم و می‏دانستم، گفته‏ام؛ حالا هم مختصری برای شما عرض می‏کنم.

ببینید! موسیقی اگر انسان را به بی‌کارگی و ابتذال و بی‏حالی و واخوردگی از واقعیت‌های زندگی و امثال اینها بکشاند، این موسیقی، موسیقی حلال نیست؛ موسیقی حرام است. موسیقی اگر انسان را از معنویت، از خدا و از ذکر، غافل کند، این موسیقی، حرام است. موسیقی اگر انسان را به گناه و شهوت‌رانی تشویق کند، این موسیقی، حرام است؛ نظر اسلام، این است. موسیقی اگر این خصوصیات مضر و موجب حرمت را نداشته باشد، البته آن‏وقت حرام نیست.

اینهایی را که من گفتم، بعضی از آنها در موسیقی بی‏کلام و در سازهاست؛ بعضی هم حتی در کلمات است؛ یعنی ممکن است فرضاً یک موسیقی سادة بی‏ضرری را اجرا کنند؛ لیکن شعری که در این موسیقی خوانده می‏شود، شعر

گمراه کننده‌ای باشد؛ شعر تشویق کنندة به بی‏بندوباری، به ولنگاری، به شهوت‌رانی، به غفلت و این‏طور چیزها باشد؛ آن وقت حرام می‏شود. بنابراین، آن چیزی که شاخص حرمت و حلیت در موسیقی است و نظر شریف امام هم در اواخر حیات مبارکشان - که آن نظریه را در باب موسیقی دادند - به همین مطلب بود، این است.

موسیقی لهوی داریم؛ ممکن است موسیقی - به اصطلاح فقهی‏اش - موسیقی لهوی باشد. «لهو» یعنی غفلت؛ یعنی دور شدن از ذکر خدا؛ دور شدن از معنویت؛ دور شدن از واقعیت‌های زندگی؛ دور شدن از کار و تلاش و فرو غلتیدن در ابتذال و بی‏بندوباری. این موسیقی، می‏شود حرام. اگر این با کیفیت اجرا حاصل بشود، اگر با کلام حاصل بشود، فرقی نمی‏کند. شما می‏گویید زبان بین‏المللی؛ آن موسیقی‏ای که به ‏قول خود شما مرزها را درنوردیده و در جاهایی پخش شده، آیا این لزوماً موسیقی خوبی است؟ صرف این که یک موسیقی از مرز فلان کشور خارج شد و توانست به مثلاً کشورهای مختلف برود و یک عده طرفدار پیدا کند، مگر دلیل خوب بودن موسیقی است؟ نه، به هیچ وجه. ممکن است یک موسیقی‏ای باشد که به شهوت‌رانی و تحرکات و نشاط‌های شهوی جوانی تحریک می‏کند؛ طبیعی است که یک مشت جوانی که غفلت زده هستند، از این موسیقی خوششان می‏آید؛ هر جایی که در دنیا دستشان به این نوار بیفتد، از آن نوار استفاده می‏کنند. این، دلیل خوب بودن موسیقی نیست.

من نمی‏توانم به طور مطلق بگویم که موسیقی اصیل ایرانی، موسیقی حلال است؛ نه، این طور نیست. بعضی خیال می‏کنند که مرز موسیقی حلال و حرام، موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی غیرسنتی است؛ نه، این‏طوری نیست. آن موسیقی‏ای که منادیان دین و شرع همیشه، در دوره‏های گذشته با آن مقابله می‏کردند و می‏گفتند: حرام است، همان موسیقی سنتی ایرانی خودمان است که به شکل حرامی در دربارهای سلاطین، در نزد افراد بی‏بندوبار، در نزد افرادی که به شهوات تمایل داشتند و خوض در شهوات می‏کردند، اجرا می‏شده، این، همان موسیقی حرام است. بنابراین، مرز موسیقی حرام و حلال، عبارت از ایرانی بودن، سنتی بودن، قدیمی بودن، کلاسیک بودن، غربی بودن یا شرقی بودن نیست؛ «مرز»، آن چیزی است که من عرض کردم.

این ملاک را می‏شود به ‏دست شما بدهیم؛ اما این‏که آیا این نوار جزء کدام‌هاست، این را من نمی‏توانم مشخص کنم؛ البته الان دستگاه‌هایی هستند که دارند ممیزی می‏کنند؛ اما من خیلی هم اطمینان ندارم که این ممیزی‌ها صددرصد درست باشد. گاهی می‏آیند به ما می‏گویند که یک نوار بسیار بد یا مبتذلی را دارند به ‏صورت مجاز پخش می‏کنند. گاهی هم ممکن است عکس این اتفاق بیفتد. من الان نمی‏دانم واقعاً این ممیزی‌ها چقدر از روی واقع‏بینی و ضابطه‏مندی انجام می‏گیرد؛ اما آن چیزی که من می‏توانم به شما - به‏عنوان یک جوان خوب و به عنوان کسی که مثل فرزندان خودم هستید - به‏ عنوان نصیحت و نظر خودم بگویم، این ‏است که عرض کردم. به نظرم می‏رسد که موسیقی می‏تواند گمراه کننده باشد؛ می‏تواند انسان را به شهوات دچار کند؛ می‏تواند انسان را غرق در ابتذال و فساد و پستی بکند؛ می‏تواند هم این نباشد و می‏تواند عکس این باشد. مرز حلال و حرام، این‏جاست. من امیدوارم که شما جوانان با این زاد و تقوا، بتوانید وارد میدان بشوید و تولیدهایی داشته باشید که به معنای حقیقی کلمه هم خصوصیات موسیقی خوب و بلیغ را داشته باشد و به معنای حقیقی، تأثیرگذار مثبت باشد و حقیقتاً جوانان و روح‌ها را به صفا و به معنویت و به حقیقت، رهنمون کند.