روایتی از رمالی در گوشه و کنار دنیا

در این سیاره که توهم بزرگی اش باعث شده ساکنانش خود را عالم و دانای همه چیز و همه کس بدانند, اگر بخواهی مشکلی را از سر راه برداری, هزار و یک راه وجود دارد می توان از میان این راه ها یکی را انتخاب کرد و طبعا بهترین راه منطقی ترین و عقلانی ترین آنهاست اما عده ای هم هستند که ترجیح می دهند کوتاه ترین راه را انتخاب کنند راهی که به رغم ظاهر اغواکننده اش, هیچ معلوم نیست که انتخاب کننده اش را به کدام ناکجاآباد رهنمون کند

در این سیاره که توهم بزرگی‌اش باعث شده ساکنانش خود را عالم و دانای همه‌چیز و همه‌ کس بدانند، اگر بخواهی مشکلی را از سر راه برداری، هزار و یک راه وجود دارد. می‌توان از میان این راه‌ها یکی را انتخاب کرد و طبعا بهترین راه منطقی‌ترین و عقلانی‌ترین‌ آنهاست؛ اما عده‌ای هم هستند که ترجیح می‌دهند کوتاه‌ترین راه را انتخاب کنند؛ راهی که به‌رغم ظاهر اغواکننده‌اش، هیچ معلوم نیست که انتخاب‌کننده‌اش را به کدام ناکجاآباد رهنمون کند.

حال اگر در میان میلیاردها انسان ساکن این سیاره، بختت به زندگی در کشور ایران افتاده باشد، حتما از این راه‌های میانبر بعضا خطرناک چیزهایی به گوشتان خورده است. ساده‌ترین و رایج‌ترین آنها، از قدیمی‌تر‌ها که بپرسی، پیشگویی و رمالی است. گرایش به این پدیده‌ها در ایران به اندازه‌ای است که گاه ‌و ‌بیگاه می‌توان در رسانه‌ها و حتی عرصه‌های ورزشی یا سیاسی نشانه‌هایی از آنها را مشاهده کرد. با این‌همه تمرکز این مطلب نه روی بررسی این پدیده در داخل کشور، بلکه روی پدیده‌های مشابهی است که در دیگر کشورها و فرهنگ‌ها رخ می‌دهد و البته همان‌طور که انتظار می‌رود، در عین مشابهت نسبی ذاتی، تفاوت‌های ظاهری زیادی با ایران دارد.

جادو، قدرت کنترل نیروهای فراطبیعی با استفاده از تکنیک‌های مختلف و طلسم، در میان آفریقایی‌ها گسترش زیادی دارد؛ به اندازه‌ای که نظرسنجی سال ۲۰۱۰ موسسه گالوپ نشان داد بیش از نیمی از افراد مشارکت‌کننده در نظر‌سنجی که همگی از ساکنان آفریقا بودند، به سحر و جادوگری اعتقاد داشتند. تنوع اعتقاد به این موضوع در ۱۸ کشور مورد مطالعه گالوپ بسیار بالا بود. برای مثال ۱۵ درصد اوگاندایی‌ها و ۹۵ درصد ساکنان ساحل عاج به جادو اعتقاد دارند، اما به طور کلی میانگین آفریقایی‌های معتقد به جادو ۵۵ درصد اعلام شده‌ است.

رمالی و فال‌بینی نیز از تکنیک‌های دیگری‌است که زمانی در میان آفریقایی‌ها و اروپایی‌ها رواج بسیاری داشت. رمالی در دوران رنسانس به عنوان یکی از هفت هنر ممنوعه اعلام شده بود. امروزه نیز این فن فال‌بینی و پیشگویی در کشورهای آسیایی از قبیل هند، سنگاپور، کره و چین و همچنین کشورهای آفریقایی رواج فراوانی دارد و بسیاری از انسان‌های ساکن این کشورها آینده خود را با کمک این فن پیشگویی کرده و بر اساس آن مسیر زندگی خود را تغییر می‌دهند.

متاسفانه اعتقاد کورکورانه به پیشگویی و حل مشکلات و رسیدن به خوشبختی تقریبا در تمامی فرهنگ‌های جهان وجود دارد، اما در فرهنگ‌های قدیمی‌تر ریشه‌دارتر است. همچنین بر اساس مطالعه گالوپ، افرادی که کمتر از زندگی خود رضایت دارند، بیشتر به این امور گرایش پیدا می‌کنند، شاید به این دلیل که آنها خود را قربانی نیروهای طبیعی می‌دانند و برای غلبه بر این نیروها یا پیش‌دستی‌کردن در برابر حوادث آینده، باور خود را به پیشگویی یا جادو یا رمالی قوی‌تر می‌کنند. چنین باوری می‌تواند دردسرهای فراوانی به همراه داشته باشد که خسارت‌های مالی و کلاهبرداری ساده‌ترین آنهاست؛ دردسرهایی که امروزه به قتل‌های گروهی و رفتار‌های خشونت‌بار نیز کشیده شده‌ و به صورت ویژه روی کشورهای آفریقایی تاثیرگذار است.

در آفریقا جادو به صورت رایجی برای رسیدن به اهداف شخصی، سیاسی و اقتصادی به کار گرفته می‌شود، اما این اعتقاد در آفریقا طی سال‌های اخیر به قتل‌ها و نقص‌عضو‌های وحشتناکی نیز منجر شده‌است. در سال ۲۰۰۸ صدها مرد جوان هشت زن و دو مرد را در دو روستا به اتهام جادوگری به قتل رساندند. ‌اتهام این افراد طلسم‌کردن و کاهش دادن هوش کودکان روستاها بود. مجازات این افراد کشته شدن با استفاده از چاقوهایی بسیار بزرگ یا بریده شدن گلو بود و سپس اجساد آنها در آتش سوزانده شد.

همچنین افراد خاص، برای مثال افراد مبتلا به اختلال زالی در آفریقا از قربانیان اعتقاد به جادو و جادوگری به شمار می‌روند. در سال ۲۰۰۹ بیش از ۵۰ فرد زال به دلیل اندام‌های بدنشان به قتل رسیدند، زیرا به اعتقاد آفریقایی‌ها، خون، بازوها، انگشت‌ها، گوش‌ها و دیگر اندام‌های بدن این افراد دارای قدرت‌های جادویی است که در جادوگری و ساخت طلسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. مراسم استفاده از اعضای بدن این افراد در آفریقا موتی نامیده می‌شود که طی اجرای وحشیانه آن گروه‌هایی خاص به قربانیان، که کودکان نیز شامل آنها می‌شوند حمله کرده و با استفاده از چاقو یا ساطور اعضای بدن آنها را جدا می‌کنند.

تانزانیا از جمله کشور‌های آفریقایی است که زال‌ها در آن از امنیت جانی برخوردار نیستند، زیرا جادوگران در نقاط مختلف غرب این کشور این اعتقاد را در میان مردم جا‌ انداخته‌اند که اعضای بدن زال‌ها برای آنها ثروت زیادی به همراه خواهد آورد. موسسه PEW در تحقیقی که در میان ۲۵ هزار آفریقایی انجام داد دریافت که اعتقاد تانزانیایی‌ها نسبت به دیگر آفریقایی‌ها به جادو و جادوگری بیش از همه است. جادوگر‌طبیب‌ها در تانزانیا افرادی پرطرفدار هستند که به گفته خودشان به واسطه جادو و ملاقات با ارواح از قدرت درمان بسیاری از بیماری‌ها و حتی شفا دادن برخوردارند. کارمزد آنها نیز از ۲۰ تا ۱۲۰ دلار متغیر است که در مقایسه با درآمد روزانه کمتر از دو دلار در تانزانیا، مبلغی گزاف به شمار می‌رود.

بسیاری از افراد زالی که در تانزانیا اقامت داشتند، پس از این‌که توسط محلی‌ها مورد تعقیب قرار گرفتند،‌ از خانه‌های خود متواری‌ شده‌اند. روی دیگر سکه اعتقاد به جادو در تانزانیا سرنوشت افراد متهم به جادوگری است. در سال ۲۰۱۱ حدود ۶۰۰ زن سالخورده به اتهام جادوگری و به دلیل اعتقاد گروهی به حقیقی بودن سحر و جادو کشته شدند. سالانه بیش از ۵۰۰ نفر به اتهام جادوگری توسط افراد محلی در تانزانیا کشته می‌شوند.، براساس گزارش حقوق بشر سال ۲۰۱۱ که توسط مرکز قوانین و حقوق بشر تهیه شده، طی شش سال گذشته بیش از ۳۰۰۰ نفر که بیشتر آنها سالخورده و مسن بوده‌اند، به اتهام جادوگر بودن به قتل رسیده‌اند.

در سال ۲۰۱۰ نیز قتل نوجوان آفریقایی پانزده ساله در لندن توسط مردی که او را جادوگر می‌خواند، بسیار جنجال‌برانگیز شد. این مرد، نوجوان را متهم کرده بود که تلاش دارد کودکان دیگر ساکن در خانه را تحت کنترل خود درآورده و حوادث ناخوشایندی را به وجود آورد. این نوجوان به مدت سه روز توسط این مرد و خواهر خودش تحت شکنجه قرار گرفته و پس از سه روز توسط آنها در آب سرد وان حمام خفه شد تا روح او تطهیر شود.

وقوع چنین حوادثی در گوشه و کنار جهان خیلی‌ها را بشدت نگران کرده و اعتقاد به جادو و جادوگری را از بحثی فردی به بحرانی جهانی و تقریبا غیرقابل مهار تبدیل کرده است، زیرا کنترل آنچه ریشه در انگاره‌های متافیزیکی، چه مثبت باشد و چه منفی، غیرممکن به نظر می‌آید.

سمیرا مصطفی‌نژاد