بی اختیاری ادرار در زنان

کنترل مثانه چیزی بیشتر از نگهداری خودتان تا رسیدن به دستشویی است این عمل به سادگی انجام نمی شود, بلکه به کار تعدادی از عضلات و اعصاب در بدن بستگی دارد

در صورتی‌که قادر نباشید ادرار خود را تا رسیدن به توالت نگه دارید،‌ به بی‌اختیاری ادرار (کاهش کنترل مثانه) مبتلا هستید. در حالت عادی فقط هنگامی ادرار می‌کنید که بخواهید. بی‌اختیاری می‌تواند موقتی یا دایمی باشد. بی‌اختیاری ادرار در زنان، معمولاً به دلیل نقص عملکرد عضلاتی که به نگهداری و دفع ادرار کمک می‌کنند، رخ می‌دهد.

راههای مختلفی برای درمان بی‌اختیاری وجود دارد. در نظر داشته باشید زنان بسیاری مبتلا به بی‌اختیاری هستند، که اکثر انواع آن قابل درمان است و وابسته به سن نیست. اگر به دلیل نشت ادرار، از پد استفاده می‌کنید. یا به دلیل ترس از نشت ادرار، کار و فعالیت‌های اجتماعی خود را محدود کرده‌اید، تشخیص بی‌اختیاری ادرار قطعی است و باید درمان شوید.

در آمریکا بیش از ۱۳ میلیون نفر به کاهش کنترل مثانه مبتلا هستند. زنان دو برابر مردان مبتلا می‌شوند. بی‌اختیاری ادراری دومین عاملی است که موجب قرار دادن سالمندان به خانه‌های نگهداری سالمندان می‌شود. طبق آمار ۵۰ درصد ساکنان این مکان‌ها به بی‌اختیاری ادرار مبتلا هستند.

اگرچه مشکلات ناشی از کنترل مثانه در زنان مسن بیشتر از زنان جوان رخ می‌دهد، ولی کاهش کنترل مثانه همیشه با افزایش سن همراه نیست. هر سن و سالی داشته باشید، این عارضه قابل درمان است. نباید اجازه داد که شرم و آشفتگی روحی مانع از مراجعه شما به پزشک شود،. بلکه باید بدانید که این حالت یک بیماری است که نیاز به درمان دارد.

با وجود این‌که تعداد بیماران مبتلا به بی‌اختیاری ادرار در افراد مسن حدود ۸۰ درصد تخمین زده شده، تخمین شیوع این بیماری در جمعیت جوان مشکل است. میانگین مدت زمان ابتلا به بی‌اختیاری، قبل از مراجعه به پزشک، ۹ سال تخمین زده شده است. همچنین مشخص شده که تنها ۳ درصد از مبتلایان به خاطر بیماریشان به پزشک مراجعه می‌کنند.

● مثانه چگونه کار می‌کند

کنترل مثانه چیزی بیشتر از نگهداری خودتان تا رسیدن به دستشویی است. این عمل به سادگی انجام نمی‌شود، بلکه به کار تعدادی از عضلات و اعصاب در بدن بستگی دارد.

قسمت اعظم سیستم کنترل کننده مثانه، داخل لگن قرار دارد. (یعنی منطقه‌‌‌ای از شکم، که بین قسمت فوقانی استخوان‌های ران و زیر باسن قرار دارد) مثانه یک عضو عضلانی بادکنک شکل است. وقتی که ادرار می‌کنید، عضلات مثانه منقبض شده و باعث فشرده شدن مثانه و خروج ادرار می‌شود. عضلات دیگری نیز به کنترل مثانه کمک می‌کنند. دو حلقه عضلانی به نام اسفنکتر، اطراف لوله‌ای که ادرار را به بیرون آن هدایت می‌کند قرار دارد. این لوله را مجرای ادرار می‌نامند. عضلات اسفنکتر با فشردن مجرای ادرار مانع از خروج آن از بدن می‌شوند. عضلات کف لگن، حالب‌ها، راست‌روده و مثانه را در محل خود نگه می‌دارند ولی بیشتر به بسته باقی ماندن مجرای ادرار کمک می‌کنند.

وقتی که مثانه پر می‌شود، اعصاب مثانه سبب آگاهی سیستم عصبی از پر شدن آن می‌شود و احساس دفع ادرار به شما دست می‌دهد. در هنگام توالت کردن، ‌سیستم عصبی، پیام‌هایی به عضلات اسفنکتر و عضلات کف لگن می‌فرستد، که سبب شل شدن آن‌ها می‌شود. همچنین به عضلات مثانه دستور می‌دهد تا منقبض و فشرده‌ شده و سبب خروج ادرار از مثانه شوند.

کاهش کنترل مثانه در زنان، بیشتر از مردان رخ می‌دهد. زیرا عضلاتی که به احتباس و دفع ادرار کمک می‌کند (عضله مثانه، عضلات اسفنکتر و عضلات کف لگن) در زنان بیشتر آسیب می‌بینند. بی‌اختیاری هنگامی رخ می‌دهد که عضلات مثانه ناگهان منقبض شوند یا عضلات مجرای ادرار ناگهان شل شوند.

● علل بی‌اختیاری ادرار

موارد زیادی می‌توانند دلیل بی‌اختیاری ادرار باشند و بسیاری از آنها موقتی هستند. برخی از این دلایل عبارتند از: عفونت مجاری ادرار، عفونت و تحریک مجاری تناسلی، عوارض جانبی داروها، ضعف عضلات کف لگن به علت حاملگی و زایمان، ضعف مثانه، ضعف عضلات اسفنکتر مجرای ادرار (عضلاتی که سبب احتباس ادرار می‌شوند)، فعالیت بیش از حد عضلات مثانه، انسداد مجرای ادرار ( گاهی به علت افزایش حجم پروستات)، عدم تعادل هورمونی ( به خصوص در زنان یائسه)،‌ اختلالات عصبی و عدم تحرک. بسیاری از زنان نیز از نشت ادرار در دفعات نادر، مثلاً زمان ابتلا به یک سرماخوردگی شدید، یا زمانی که مثانه‌شان بسیار پر بوده، یا حتی در زمان عفونت مجاری ادراری شکایت می‌کنند. در اغلب زنان، این حالت یک مشکل جدی و همیشگی نیست.

● انواع بی‌اختیاری ادرار

▪ بی‌اختیاری فشاری:

عبارت است از تراوش مقادیر اندک ادرار در حین حرکات بدنی (مانند سرفه کردن، عطسه کردن،‌ خندیدن، دویدن، ورزش کردن و ... ) بی‌اختیاری فشاری، شایع‌ترین بی‌اختیاری در بین زنان است. این نوع بی‌اختیاری قابل درمان است. تراوش ادرار ممکن است هنگام بلند شدن از صندلی و یا برخاستن از رختخواب یا زمانی‌که قدم می‌زنید و یا هنگام سایر فعالیت‌ها دیده شود،‌ و احتمالاً هر روز بعد از انجام این فعالیت‌ها ناگزیر از حمام کردن هستید.

علت بی‌اختیاری ادرار فشاری، استرس‌های روحی و عاطفی نیست، بلکه علت آن عوامل استرس‌زای فیزیکی یا جسمی می‌باشند، که به مثانه فشار وارد می‌کنند مانند: کشیدگی عضلات کف لگن بعد از زایمان، افزایش وزن یا برخی اعمال جراحی. ضعف عضلات کف لگن سبب افتادگی گردن مثانه می‌شود. در این وضعیت گردن مثانه، در هنگام افزایش فشار داخل شکمی در حین صحبت کردن یا سرفه کردن باز می‌شود.

▪ بی‌اختیاری فوری:

عبارت است از تراوش مقدار زیادی ادرار در زمان غیرقابل پیش‌بینی مانند: زمان خواب، بعد از نوشیدن مقدار کمی آب،‌ در هنگام لمس آب یا شنیدن صدای ریزش آن (مانند هنگام ظرف شستن). و علت آن انقباض و گرفتگی عضلات کنترل کننده مثانه است و می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد زیرا خروج ادرار به قدری سریع رخ می‌دهد که نمی‌توانید خود را به دستشویی برسانید. در پزشکی چنین وضعیتی را با واژه‌هایی نظیر مثانه ناپایدار،‌ اسپاستیک یا بیش‌فعال شرح می‌دهند. در صورتی‌که این حالت، ناشی از فعالیت بیش از حد اعصاب کنترل‌کننده مثانه باشد، ممکن است آن را بی‌اختیاری ادرار بازتابی بنامند.

در صورت ابتلا به بی‌اختیاری ادرار، ممکن است حتی با نوشیدن مقدار کمی مایعات، لمس یا شنیدن صدای آب روان، دچار تراوش ادرار شوید. همچنین باید به کرات به توالت بروید (برای مثال هر دو ساعت یک بار). در صورتی‌که این اتفاق در خواب رخ می‌دهد، بهتر است بعد از ساعت ۶ بعداز ظهر مقدار خیلی کمی مایع بنوشید.

بی‌اختیاری ادرار اغلب به علت عفونت مثانه، آسیب عصب، نوشیدن الکل، یا بعضی داروها ایجاد می‌شود. علاوه بر شیوع آن در زنان یائسه (و مسن به علت کاهش هورمون‌های زنانه)، این مشکل در افراد مبتلا به دیابت، بیماری پارکینسون، مالتیپل اسکلروزیس MS ، و در کسانی که سکته کرده‌اند نیز دیده می‌شود. در اکثر مواقع یائسگی به‌دلیل مشکلات همراه با کاهش سطح هورمون‌های زنانه، سبب این گونه بی‌اختیاری ادرار می‌گردد.

دکتر بهنوش وثاقی قراملکی

---