ایران و ایرانیان در متون مقدس

دین اگر داعیه جهانی داشته باشد, نباید خود را محصور قومیت کند بلکه باید فراتر از قومیت رود والا دین بسته و غیرجهانی تلقی خواهد شد

ادیانی چون اسلام و مسیحیت ادیانی جهانی هستند و خود را محصور در قومیت نمی‌بینند اما همین ادیان نیز با اقوام مختلف دارای رابطه ونسبیت تاریخی هستند چرا که مسلما اقوام گوناگون نسبت به ادیانی که با آنها مواجهه تاریخی داشتند، از خود پذیرش نشان داده‌اند و به اشاعه آن دین یاری رسانده‌اند یا در دفاع از باورهای پیشین خود برآمده و آن دین و مبلغان آن را پس رانده‌اند. این عکس‌العمل‌ها همواره در تاریخ ادیان تاثیرگذار بوده و به اشاعه یا محدود ماندن ادیان در ظرف زمانی خاص، منجر شده است.

نسبت بین قومیت‌ها و ادیان از یک حیث دیگر نیز قابل تامل است و آن اینکه هر دینی در ابتدا در بستر یک قومیت خاص شکل گرفته، بنابراین پیام‌ها و دستورات خود را در قالب زبان آن قوم بیان کرده است؛ چنانکه به فرموده قرآن کریم «ما هیچ پیامبری را جز به زبان قومش نفرستادیم، تا (حقایق را) برای آنان بیان کند.» (ابراهیم، ۴) بنابراین خواه‌ناخواه ادیان در ذکر مثال‌ها و... به نوعی رنگ و بوی فرهنگی را که درون آن زاده شده‌اند، می‌دهند (البته این چیزی از الهی بودن و جنبه قدسی داشتن ادیان الهی نمی‌کاهد).

از سوی دیگر، ادیان الهی از نگاه اسلامی (تا جایی که مورد تحریف قرار نگرفتند) منبعی قدسی تلقی می‌شوند که حاوی محتوایی صادق و صحیح در باب تاریخ است. هیچ منبعی در باب حوادث تاریخ برای یک مسلمان، معتبرتر از قرآن کریم (در باب حوادثی که در قرآن ذکری از آنها شده است) نیست. بنابراین اگر قرآن یا هر یک از کتب قدسی دیگر (به شرط عدم تحریف) حاوی اطلاعاتی درباره اقوام مختلف و تاریخ آنها باشد، برای فرد مومن به ادیان الهی که علاقه‌مند به تحقیق در باب این اقوام است، منبعی مهم و مورد اعتماد تلقی می‌شود.

بخش مهمی از اوستا به ایران و ایرانیان، توران و تورانیان و سرزمین‌ها و مردمان دیگری همچون اقوام خیون، داهی، سیریم و... اختصاص دارد. در تورات و ملحقاتش (عهد عتیق) با اقوام و ملل و سرزمین‌های بسیار متنوعی روبه‌رو می‌شویم؛ از قبیل آرام و آرامیان، آشور و آشوریان، ادرم، اردن، اسپارت، اسرائیل و بنی‌اسرائیل، بابل،‌روم، سامره و سامریان، سوریه،‌صور، عرب،‌ عقرون و عقرونیان، عمالقه، عمونیان، عیران و عیرانیان، عیلام، فارس (ایران)، فلسطین، فینیقیه، قبرس، کلده، کنعان، کیلیکیا، لبنان، ماجوج، مصر، مقدونیه، نینوا، یمن، یونان و... در انجیل و ملحقاتش نیز با موارد انبوهی مواجهیم که بیشتر در حوزه سوریه، لبنان، اردن و فلسطین امروزی (یعنی مجموعه شام قدیم) قرار دارد، به اضافه مناطق متعدد آسیای صغیر و جنوب اروپا.

در قرآن کریم سوای اقوام از میان رفته پیشین، عمده سخن قومی درباره اعراب و بنی‌اسرائیل است، مگر یک جا که از روم نامی به میان آمده و تلویحا یادی از ایران شده است، زیرا مقصود قرآن هدایت و نتیجه‌گیری اخلاقی و عملی است و نه بیان تاریخ. اما در عوض متون حدیثی اسلامی اشارات فراوانی به اقوام و ملل و سرزمین‌های گوناگون کرده است.

این که ایران دارای قدمتی تاریخی است و اقوام ایرانی از معدود اقوام زنده دارای ریشه چند هزار ساله تلقی می‌شوند، بر کسی که اندک آشنایی‌ای با تاریخ دارد، پوشیده نیست و در مطالعه در باب اقوامی که دارای ریشه عمیق تاریخی هستند و بویژه این که به لحاظ موقعیت جغرافیایی، با آباء اولیه و رسولان بسیاری از ادیان مهم دارای مواجهه مستقیم بودند، نمی‌توان کتب و متون مقدس را نادیده گرفت. اهمیت این موضوع به قدری است که می‌توان برای انعکاس هریک از اقوام زنده دارای ریشه تاریخی در متون مقدس تحقیقی مستقل و مبسوط را انجام داد؛ کاری که حمید یزدان‌پرست در کتاب «ایران و ایرانیان در متون مقدس، اوستا، تورات، انجیل، قرآن و حدیث» انجام داده است.

این کتاب در ۹ بخش تدوین شده و مبتنی بر چهار منبع اصلی است؛ اوستا، عهدین (عهد قدیم و عهد جدید)‌، قرآن و متون حدیثی شیعه و سنی. سایر مآخذ را می‌توان متون جنبی این منابع اصلی به شمار آورد. فهرست مفصل منابع و مراجع در پایان کتاب نشان می‌دهد از کمتر متن مهمی غفلت شده است.

بخش اول این کتاب به اوستا، بخش دوم به عهد عتیق، بخش سوم به عهد جدید، بخش چهارم به قرآن کریم و بخش پنجم به احادیث اختصاص یافته است. در بخش ششم نیز از بزرگان ایرانی یاد شده است. بخش هفتم موضوعی بسیار جالب را مورد بررسی قرار داده؛ شهرها و سرزمین‌های ایران در متون مقدس؛ این بخش از کتاب، ایرانشهر نامیده شده است. در بخش هشتم روزهای مقدس ایران و جنش‌های نوروز و مهرگان بررسی شده است.

بخش نهم نیز به عنوان پیوست، در باب اعراب در قرآن و احادیث نگاشته شده است. این کتاب را حمید یزدان‌پرست نگاشته است و انتشارات اطلاعات، آن را بتازگی برای نخستین بار در حجم ۱۱۱۰ صفحه با شمارگان ۲۱۰۰ نسخه و بهای ۱۸۰۰۰ تومان منتشر کرده است.

سیدحسین امامی