نیم میلیارد کلیک که اشتباه نمی کنند

بزرگ داده ها درباره مناطق بحرانی در سال آینده چه می گویند

پایان هر سال بازار رده‌بندی‌ها داغ است. یکی از سوژه‌های مورد توجه در سیاست خارجه، شاخص شکنندگی است که کشورها را بر اساس میزان ثبات یا عدم ثبات سال قبل رده‌بندی می‌کند و بعد تخمینی به دست می‌دهد از اینکه ۲۰۱۴ هنگامه فروپاشی هست یا نیست.

● سهم بزرگ‌داده‌ها در این ملغمه چیست؟

اکثر رده‌بندی‌های عدم‌ثبات کشورها ترکیبی هستند از شاخص‌های ساختاری مثل تولید ناخالص ملی یا مرگ‌ومیر نوزادان و فهرست‌هایی از وقوع نزاع نظیر حملات، کودتاها، و اعتراضات و البته شاید هم امتیازدهی صاحب‌نظران برای سنجش بهتر. رده‌بندی‌های معتبرتر معمولا فهرستی از درگیری‌های مهم سال قبل را که در اخبار گردآوری شده در خود می‌گنجانند؛ این فهرست غالبا به صورت دستی انتخاب شده، شامل بزرگ‌ترین و به تشخیص گردآورندگان مهم‌ترین وقایع است.

با این وجود، گرچه فهرست‌های این رخدادها که به خورد این مدل‌ها داده می‌شود همواره از پوشش‌های خبری گرفته شده، بیشتر پایگاه‌های داده‌ وقایع جاری به اخبار به مثابه دفتر وقایع روزانه‌ای از رخدادهای فیزیکی می‌نگرند که باید در یک صفحه‌گسترده فهرست شود.

با چنین نگاهی، این پایگاه‌ها یکی از کانال‌های اصلی اطلاعات رسانه را به کل کنار می‌گذارند؛ تفاوت‌های حجم پوشش خبری که به هر رخداد داده می‌شود؛ تفاوت‌هایی که خود نشان‌دهنده‌ نگاه رسانه‌های خبری به درجه «اهمیت» و «خبری بودن» یک رخداد است.

تظاهرات میدان تحریر مصر در ۲۰۱۱ یا اعتراضات در کی‌یف در اکثر پایگاه‌های داده یک «تک اعتراض» به حساب می‌آیند (یا حداقل هر روز اعتراضات یک رخداد حساب می‌شود)، به این معنی که راهی برای تفکیک این دو تظاهرات از ده‌ها هزار تظاهرات همزمان دیگر در دورترین ‌نقاط جهان وجود ندارد. با این وجود، کافی است نگاهی کنیم به سرخط خبرهای جهان در همان روزها تا متوجه بحث تقریبا جهانی حول محور میدان تحریر یا «یورومیدان» در کی‌یف شویم؛ پس جهان این دو موضوع را حائز اهمیت می‌داند، حتی در موارد ناآرامی‌های عادی‌تر، دیده‌شدن یک کنش در جهان از طریق سیل پوشش رسانه‌ای، تصویر و تاثیر احتمالی آن را فارغ از نظریه و وقایع قبلی تشدید می‌کند. در واقع، تحقیق من به نام «کالچرومیکس نسخه ۲.۰» رهیافت‌های بی‌نظیر حاصل از بررسی نحوه پوشش خبری یک رخداد را به‌جای بررسی آنچه پوشش خبری می‌گیرد نشان داد.

پروژه‌ پایگاه داده‌ جهانی رخدادها، زبان و لحن (GDELT) بزرگ‌ترین پایگاه داده‌ وقایع جهان است که ۲۵۰ میلیون رخداد را در هر کشور تا سطح شهرها ثبت شده دارد؛ در ۳۰۰ دسته از ۱۹۷۹ تاکنون، و با ۱۰۰ هزار به روزرسانی رخداد در هر روز.

به علاوه GDELT صددرصد رایگان است. کل پایگاه داده برای دانلود فوری آماده است و ابزارهای کار با داده‌ها هم هرروز بیشتر می‌شوند. این پایگاه از یک سیستم کاملا اتوماتیک برای رصد رسانه‌های خبری جهان سود برده و نه فقط از آنچه اتفاق می‌افتد، بلکه مهم‌تر از آن برای منظور ما از میزان توجه رسانه‌ای که به موضوع جلب می‌شود یک پایگاه داده گردآوری می‌کند. بنابراین، با استفاده از دسته‌ «نزاع فیزیکی» GDELT که طیف وسیعی از فعالیت‌های درگیرانه‌ ملل را دربرمی‌گیرد، می‌توان به راحتی پایگاه داده‌ای عظیم از نزاع و درگیری در ۲۰۱۳ و چگونگی پوشش خبری هر رخداد گردآوری کرد. بعد می‌توانیم به سرعت آن را با ناآرامی ۲۰۱۲ مقایسه کنیم تا رده‌بندی بزرگ‌ترین رویدادهای ۲۰۱۳ به‌دست آید.

البته مفهوم اندازه‌گیری توجه خبری در حوزه‌ عدم‌پایداری چیز جدیدی نیست و رده‌بندی‌های دیگری هم هستند که سعی می‌کنند حجم رسانه‌ای را به نحوی در خود تجمیع کنند. اما آنچه در GDELT خاص است، معیار صرف و پوشش جهانی است. در مجموع، ۶۷۵ میلیون مرجع به ۶۹ میلیون واقعه پردازش شده‌اند تا تمام نزاع‌های فیزیکی جهان در ۲۰۱۳-۲۰۱۲ در GDELT مکان‌یابی و ثبت شوند. هر رخدادی با تعداد کل دفعاتی که در رسانه‌ها ذکر شده نمره‌دهی می‌شود.

گزارش حاصل احتمالا بزرگ‌ترین رده‌بندی رخدادمحور سالانه‌ کشورها تا به امروز خواهد بود که پایگاه سیستم تجمیعی هشدار اولیه بحران وزارت دفاع آمریکا (ICEWS) با فقط ۳ میلیون رخداد ثبتی در همین بازه‌ زمانی را ناچیز جلوه می‌دهد، حتی اگر قیمت ICEWS حالا از ۵۰ میلیون دلار هم بالاتر رفته باشد. اندازه و مقیاس GDELT فرصتی بی‌نظیر است برای «جمع‌سپاری» بیشتر منفعلانه رسانه‌های خبری جهان و یافتن خبری‌ترین نزاع‌های سال ۲۰۱۳ در مقایسه با ۲۰۱۲. در ضمن، رایگان بودنش هم به دیگران اجازه می‌دهد رده‌بندی‌های خود را در اینجا ایجاد کرده و بهبود بخشند.

اگر خلاصه بگوییم، برای نشان دادن وضعیت کشورها نقشه‌ای رسم شده است. در این نقشه، هر رخداد نزاع فیزیکی ۲۰۱۳ براساس کشور گردآوری و حجم کل پوشش خبری شمارش شده است. کشورهایی که حجم پوشش خبری جهانی از نزاع‌هایشان در ۲۰۱۳ نسبت به ۲۰۱۲ کاهش یافته سبز رنگ شده و مواردی که افزایش داشته‌اند قرمز شده‌اند. زرد رنگ کشورهایی است که تغییر چندانی در حجم پوشش خبری نزاع‌هایشان در این دو سال تجربه نکرده‌اند.

باید دو موضوع مهم را درباره این رده‌بندی یادآور شد: اول آنکه این رده‌بندی بر تغییر در پوشش خبری نزاع‌ها متمرکز است نه حجم خام خود پوشش خبری. اینکه افغانستان، عراق، لیبی و سوریه هم‌اکنون درگیری‌های سختی را می‌گذرانند مسلما دیگر فاقد ارزش خبری و تحلیلی است. سوال این است که اوضاع رو به بهبود است یا نه (حداقل از نظر رسانه‌های خبری). بنابراین سوریه که رده‌ دوم کشورهای جهان را در حجم کل نزاع دارد، (به‌رغم حمله شیمیایی آگوست ۲۰۱۳) در حقیقت بیشترین کاهش پوشش خبری درگیری‌ها را در ۲۰۱۳ تجربه کرد و به همین دلیل در نقشه فوق سبزرنگ است. دومین چیزی که باید به یاد داشته باشیم این است که این رده‌بندی تمام انواع نزاع اعم از داخلی و خارجی را در هم می‌آمیزد. افزایش چشمگیر درگیری‌های فرانسه به دلیل ترکیب دعوای داخلی بر سر افزایش ناآرامی مهاجران، یهودی‌ستیزی، جنگ طبقاتی، چنددستگی اجتماعی و نیز مداخله‌های نظامی خارجی این کشور در آفریقا از مالی گرفته تا آفریقای مرکزی است.

صدرنشین این فهرست یعنی مصر کمتر کسی را شگفت‌زده خواهد کرد. بعد از انقلاب ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ را می‌توان سال نسبتا آرامی نامید اما در ۲۰۱۳ این کشور از هم پاشید. هند سال پرآشوبی داشت؛ از خشونت جنسی گرفته تا اعتراضات. همزمان، الشباب و افراطی‌گری در کنیا ریشه دواندند، شاهدش هم حمله به مرکز خرید وست‌گیت. تروریسم هم دوباره در روسیه به کانون توجه تبدیل شده؛ شاهد این یکی ارتباط با انفجارهای دوی ماراتن بوستون و خطرات فزاینده‌ داخلی، طرح‌های ضربتی علیه مخالفان پوتین، افزایش خشونت علیه همجنس‌بازان و مهاجران و تب روزافزون ناسیونالیستی و نئونازیستی که آن را به جمع پنج تای اول رده‌بندی می‌چسباند. در منتهی‌الیه دیگر جدول، با وجود همه‌ حرف‌و حدیث‌های سال گذشته در ارتباط با ایران بر سر وقوع نزاع فیزیکی، این کشور پنجمین تغییر بزرگ را در خلاف جهت پوشش‌های خبری داشت. برای اسرائیل هم ۲۰۱۳ در مقایسه با اقدام نظامی ۲۰۱۲ علیه حماس در غزه سال نسبتا آرامی بود.

بزرگ‌داده‌ها حالا برای اولین بار به ما تصویری می‌دهند که با آن بتوانیم اغتشاشات جهان را هم مثل زلزله‌ها و گردبادها روی نقشه بیاوریم و این همه تنها با کمی دقت بیشتر در مطالعه‌اخبار حاصل می‌شود.

نویسنده: کالو لیتارو

مترجم: حسام امامی