تغذیه کودکان تکمیل باید گردد

توصیه های انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر برای سه ماهه نخست تغذیه تکمیلی

یکی از دغدغه‌های والدین در آغاز ماه هفتم زندگی کودک این است که چطور می‌توانند از این پس برنامه غذایی برای کودک خود داشته باشند که علاوه بر شیر مادر غذاهای سالم و مناسب، کم‌حجم و پرانرژی مورد نیاز او را تهیه کنند؟ آنها نگرانند مبادا از روی ناآگاهی مانع رشد طبیعی کودک شوند...

سعی کرده‌ایم با نظر اساتید انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر به سوالات رایج شما در این زمینه پاسخ دهیم.

طی ماه هفتم زندگی، غذای کمکی از یک بار در روز شروع و کم‌کم به سه بار در روز افزایش می‌یابد تا شیرخوار به تدریج مهارت بیشتری در غذا خوردن پیدا کند و از مزه‌های جدید لذت ببرد.

● دفعات تغذیه و مقدار غذا

نهایتا مقدار غذای دریافتی شیرخوار با توجه به میل و اشتهای اوست نه اجبار و میل اطرافیان، همچنین بستگی به میزان دریافت شیرمادر (به عنوان غذای اصلی) و منحنی رشد او دارد بنابراین براساس منحنی رشد:

۱) اگر وزن شیرخوار بیش از حد انتظار است، خوردن غذا به مقدار یک یا دو قاشق مرباخوری در هر وعده برای او کافی است و دریافت این مقدار غذا توسط کودک جای هیچ‌گونه نگرانی ندارد.

۲) اگر منحنی رشد او مناسب است به طور متوسط در هر وعده چهار تا پنج قاشق مرباخوری غذا کافی است.

۳) اگر منحنی رشد شیرخوار، کند است ضمن علت‌یابی کندی رشد، می‌توان یا مقدار غذا را زیادتر کرد (مثلا در هر وعده تا ۱۰ قاشق مرباخوری) یا دفعات غذا خوردن را بیشتر کرد. افزایش مصرف غذاهایی که انرژی بیشتری دارند همچنین اصلاح نحوه غذا دادن به شیرخوار می‌تواند در بهبود رشد او بسیار موثر باشد.

لازم به یادآوری است که غذای کمکی تهیه‌شده برای شیرخوار باید در هر گرم حدود یک کیلوکالری انرژی داشته باشد. مسلما براساس منحنی رشد این میزان تغییر می‌کند و ممکن است کمتر یا بیشتر شود. نباید فراموش کرد همان‌قدر که کمبود وزن کودک باعث نگرانی است چاقی هم می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.

● اولین غذاهای مورد استفاده

اولین غذای کمکی که به شیرخوار داده می‌شود، فرنی آرد برنج است که غذایی است ساده، نرم و با کمترین امکان ایجاد آلرژی. حریره بادام هم غذای مناسبی است و اکثر بچه‌ها مزه آن را دوست دارند. اواخر ۷ ماهگی می‌توان فرنی را با آرد گندم هم تهیه کرد. تهیه حریره‌بادام و انواع پوره‌ها در ادامه آمده است.

● برنامه غذایی

▪ هفته اول ماه هفتم: فرنی آرد برنج یا حریره بادام شیرین

▪ هفته دوم ماه هفتم: سوپ با استفاده از گوشت (در صورت عدم دسترسی به گوشت می‌توان از زرده تخم‌مرغ استفاده کرد).

▪ هفته سوم ماه هفتم: پوره انواع سبزی‌ها و ماست

▪ هفته چهارم ماه هفتم: انواع سوپ‌ها یا حلیم خانگی

در روزهای نخست با ۲-۱ قاشق مرباخوری فرنی شروع کنید. ابتدا وعده صبحانه و شام و از هفته دوم وعده ناهار را اضافه کنید. برحسب میل شیرخوار ۲-۱ قاشق مرباخوری سوپ برای وعده ناهار مناسب است. در هفته سوم علاوه بر سوپ، ماست و انواع پوره‌ها به تدریج به برنامه غذایی کودک اضافه می‌شود. برای هفته چهارم از انواع سوپ، آش یا حلیم و پنیر پاستوریزه کم‌نمک استفاده کنید.

● نکات کلیدی برای تغذیه در ماه هفتم

در مورد بعضی از شیرخواران که به نظر می‌رسد فرنی یا حریره‌بادام را دوست ندارند، می‌توان یک حلقه موز رسیده یا یک تکه سیب‌ درختی را پس از جدا کردن پوست آن رنده کرد و به فرنی یا حریره بادام اضافه کرد. «به» میوه خوش‌طعمی است و یک تکه پخته شده آن می‌تواند طعم غذای کودک را دلپذیرتر کند.

از هفته دوم ماه هفتم می‌توانید گوشت را به برنامه غذایی شیرخوار اضافه کنید. نوع گوشت می‌تواند ماهیچه‌ گوسفند، سینه، ران مرغ یا گوشت چرخ‌کرده باشد. در خانواده‌هایی که به ماهی حساسیت ندارند، مصرف ماهی هم اشکالی ندارد. پس لازم است در این هفته سوپی با غلظت ماست که مخلوطی از گوشت، برنج و هویج است تهیه کنید. یکی، دو روز بعد سیب‌زمینی و به تدریج انواع سبزی‌ها (کرفس، کدو خورشتی، کدو حلوایی، لوبیاسبز و جعفری) را می‌توانید به سوپ بیفزایید.

توجه کنید مقدار آهن گوشت ران مرغ بیش از سینه مرغ است. اگر به گوشت دسترسی ندارید می‌توانید از حبوبات یا زرده تخم‌مرغ استفاده کنید. گرچه حبوباتی مانند عدس، ماش و لوبیا هم مانند زرده تخم‌مرغ به عنوان جانشین گوشت محسوب می‌شوند اما ارزش غذایی‌شان به اندازه گوشت نیست. پس سعی کنید گوشت را در برنامه کودک بگنجانید.

یادآوری می‌کنم محتویات غذای کودک شیرخوارتان را حتما با پشت قاشق خوب له کنید. برای این کار هرگز نباید از مخلوط‌کن استفاده کنید.

● ماه‌های هشتم و نهم زندگی

در این دوره برنامه غذایی کودک متنوع‌تر و قوام غذاها بیشتر می‌شود. طی این دو ماه می‌توان انواع سوپ‌های غلیظ‌تر از قبل را با استفاده از گوشت و انواع سبزی‌های نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی، کدوحلوایی و نخودفرنگی (نخودسبز) تهیه کرد. غلظت این سوپ‌ها باید مانند حلیم باشد.

● مایعات

شیرمادر طبق میل و تقاضای شیرخوار و به دفعات مکرر (مانند ۶ ماهه گذشته که تغذیه انحصاری با شیرمادر بود)، ادامه دارد و زمان ارائه غذا به کودک باید بعد از خوردن شیرمادر باشد. مصرف آب سالم (جوشیده خنک‌شده) مطابق نیاز شیرخوار توصیه می‌شود.

● طرز تهیه دو نوع غذای کمکی برای کودک

۱) حریره‌بادام

▪ مواد لازم

- مغز بادام‌شیرین با اندازه متوسط: ۵ عدد

- آرد برنج: دو قاشق مرباخوری سرصاف

- شکر: نصف قاشق مرباخوری

- شیرپاستوریزه: ۱۲۰ سی‌سی معادل نصف یک لیوان معمولی

مغز بادام‌ها را در آب جوش خیس کنید. بعد از ۳ تا ۵ ساعت پوست آنها را بگیرید و با هر وسیله‌ای که در منزل دارید آنها را کوبیده یا آسیاب کنید تا نرم شود. آرد برنج و شکر و بادام کوبیده شده را به شیر پاستوریزه (به روشی که در تهیه فرنی گفته شد) اضافه کنید، روی حرارت ملایم بگذارید و مرتب هم بزنید تا به قوام مورد نظر برسد. با مقادیر فوق، حدود ۱۷ قاشق مرباخوری حریره بادام درست می‌شود که هر گرم آن ۵/۱ کیلوکالری انرژی دارد.

۲) انواع پوره‌ها

پوره سیب‌زمینی، هویج، نخودفرنگی، لوبیاسبز، کدو حلوایی، کدو خورشی و کرفس. طرز تهیه همه پوره‌ها یکسان است بنابراین به یک نمونه از آنها اشاره می‌شود: پوره سیب‌زمینی

▪ مواد لازم

- سیب‌زمینی: دو عدد با اندازه متوسط

- شیرپاستوریزه: پنج قاشق غذاخوری (مقدار مورد نیاز برای متناسب کردن قوام پوره)

- کره: یک قاشق مرباخوری

برای تهیه پوره سیب‌زمینی از سیب‌زمینی‌های زرد و سالم استفاده کنید (سیب‌زمینی‌هایی که سبزرنگ هستند می‌توانند باعث مسمومیت شوند). ابتدا سیب‌زمینی را با پوست کاملا بشویید و با کمی آب بپزید. بعد از پخته‌شدن و جدا کردن پوست، سیب‌زمینی را رنده و با کره و شیر مخلوط کنید تا کاملا نرم و یکنواخت شود.

توجه: برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی‌گیرند، می‌توان یک قاشق مرباخوری پوره بادام یا گردو یا فندق یا زرده تخم‌مرغ پخته شده به پوره اضافه کرد تا انرژی و مواد مغذی آن بیشتر شود.

الهه رضائیان